اهل بیت پیامبر خاتم در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۳۵: خط ۳۵:


== مصداق اهل بیت ==
== مصداق اهل بیت ==
در [[آیه]] ۳۳ [[سوره احزاب]]، [[خداوند تبارک و تعالی]] خبر از [[طهارت]] و [[پاکی]] و [[عصمت]] «[[اهل بیت]]» داده و فرموده است: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>. اما مراد از [[اهل بیتی]] که چنین جایگاهی نزد [[خداوند]] دارند، چه کسانی هستند؟ برای تعیین مصداق آن باید [[روایات]] و دیدگاه‌های [[مفسران]] اسلامی را که ذیل [[آیه]] بیان شده است، آورد.
در [[آیه]] ۳۳ [[سوره احزاب]]، [[خداوند تبارک و تعالی]] خبر از [[طهارت]] و [[پاکی]] و [[عصمت]] «[[اهل بیت]]» داده و فرموده است: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>. اما مراد از اهل بیتی که چنین جایگاهی نزد [[خداوند]] دارند، چه کسانی هستند؟ برای تعیین مصداق آن باید [[روایات]] و دیدگاه‌های [[مفسران]] اسلامی را که ذیل [[آیه]] بیان شده است، آورد.


مراد از اهل بیت در آیه فوق را باید با توجه به قرائن داخلی خود آیه و همچنین قرائن خارجی، مانند روایات تفسیرگر در منابع [[فریقین]] بررسی و تبیین کرد. در غیر این صورت [[تفسیر به رأی]] پیش می‌آید که در [[احادیث]] [[مردم]] را از آن برحذر داشته است: {{متن حدیث|وَ مَنْ قَالَ فِي الْقُرْآنِ بِرَأْیِهِ فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ}}<ref>ترمذی، سنن الترمذی، ج۵، ص۱۹۹.</ref>؛ «کسی که به [[رأی]] خود به [[قرآن]] نظر دهد ([[تفسیر]] کند)، جایگاهش [[آتش جهنم]] است».
مراد از اهل بیت در آیه فوق را باید با توجه به قرائن داخلی خود آیه و همچنین قرائن خارجی، مانند روایات تفسیرگر در منابع [[فریقین]] بررسی و تبیین کرد. در غیر این صورت [[تفسیر به رأی]] پیش می‌آید که در [[احادیث]] [[مردم]] را از آن برحذر داشته است: {{متن حدیث|وَ مَنْ قَالَ فِي الْقُرْآنِ بِرَأْیِهِ فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ}}<ref>ترمذی، سنن الترمذی، ج۵، ص۱۹۹.</ref>؛ «کسی که به رأی خود به [[قرآن]] نظر دهد ([[تفسیر]] کند)، جایگاهش [[آتش جهنم]] است».


این قرائن با صدای رسا می‌گوید که اهل بیت جز پنج نفری که شخص [[رسول الله]]{{صل}} وارد کسای [[خیبری]] کرد، نیست؛ آنها عبارت‌اند از: رسول الله{{صل}}، [[امام علی]]، [[فاطمه زهرا]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}}<ref>[[مصداق اهل بیت (مقاله)|مقاله «مصداق اهل بیت»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۱۷ (کتاب)|موسوعه رد شبهات ج۱۷]]، ص ۱۳.</ref>.
این قرائن با صدای رسا می‌گوید که اهل بیت جز پنج نفری که شخص [[رسول الله]]{{صل}} وارد کسای خیبری کرد، نیست؛ آنها عبارت‌اند از: رسول الله{{صل}}، [[امام علی]]، [[فاطمه زهرا]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}}<ref>[[مصداق اهل بیت (مقاله)|مقاله «مصداق اهل بیت»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۱۷ (کتاب)|موسوعه رد شبهات ج۱۷]]، ص ۱۳.</ref>.


=== قرائن داخلی ===
=== قرائن داخلی ===
١. هر چند [[آیه تطهیر]] در میان [[آیات]] مربوط به [[همسران پیامبر]]{{صل}} قرار داده شده است، ولی لحن آن از آیات قبل و بعد متفاوت است؛ آیات قبل و بعد همه با ضمیرهای «جمع مؤنث» آمده است: {{متن قرآن|بُيُوتِكُنَّ}}، {{متن قرآن|لَا تَبَرَّجْنَ}}، {{متن قرآن|أَقِمْنَ الصَّلَاةَ}}، {{متن قرآن|آتِينَ الزَّكَاةَ}} و {{متن قرآن|أَطِعْنَ اللَّهَ}}. تمام ضمایری که در این بخش از آیه آمده است همه به صورت جمع مؤنث است. اما لحن آیه مورد بحث از ضمیرهای جمع مؤنث به جمع [[مذکر]] [[تغییر]] می‌یابد: {{متن قرآن|لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ}}، و {{متن قرآن|يُطَهِّرَكُمْ}}. این نشانه آن است که [[خداوند تبارک و تعالی]] در [[آیه تطهیر]] [[هدف]] دیگری را دنبال می‌کند و [[پیام]] بسیار مهم دیگری دارد.
١. هر چند [[آیه تطهیر]] در میان [[آیات]] مربوط به [[همسران پیامبر]]{{صل}} قرار داده شده است، ولی لحن آن از آیات قبل و بعد متفاوت است؛ آیات قبل و بعد همه با ضمیرهای «جمع مؤنث» آمده است: {{متن قرآن|بُيُوتِكُنَّ}}، {{متن قرآن|لَا تَبَرَّجْنَ}}، {{متن قرآن|أَقِمْنَ الصَّلَاةَ}}، {{متن قرآن|آتِينَ الزَّكَاةَ}} و {{متن قرآن|أَطِعْنَ اللَّهَ}}. تمام ضمایری که در این بخش از آیه آمده است همه به صورت جمع مؤنث است. اما لحن آیه مورد بحث از ضمیرهای جمع مؤنث به جمع مذکر [[تغییر]] می‌یابد: {{متن قرآن|لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ}}، و {{متن قرآن|يُطَهِّرَكُمْ}}. این نشانه آن است که [[خداوند تبارک و تعالی]] در [[آیه تطهیر]] [[هدف]] دیگری را دنبال می‌کند و [[پیام]] بسیار مهم دیگری دارد.


روشن است [[تغییر]] در خطاب، گویای تغییر مخاطب است. بر این اساس [[مفسران]] [[مکتب امامت]] معتقدند مخاطب آیه تطهیر که ضمایر جمع [[مذکر]] «کُم» در آن به کار رفته است، غیر از مخاطب [[آیات]] قبلی و بعدی است که در آنها ضمایر جمع مؤنث آمده است و می‌گویند که حتی با [[اثبات]] [[وحدت]] [[نزول]] این مجموعه آیات نیز وحدت مخاطب ثابت نمی‌شود؛ هر چند اثبات وحدت نزول دشوار است؛ زیرا بر این باورند که نزول مجموعی آیات به [[تنهایی]] نمی‌تواند دلیل یا [[شاهد]] وحدت مخاطب یا [[ارتباط]] [[معنوی]] آیات با یکدیگر باشد؛ حتی درباره صدر و ذیل یک [[آیه]] نیز نمی‌توان آن را اثبات کرد؛ چنان که صدر آیه {{متن قرآن|يُوسُفُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا وَاسْتَغْفِرِي لِذَنْبِكِ إِنَّكِ كُنْتِ مِنَ الْخَاطِئِينَ}}<ref>«ای یوسف! از این (رویداد) روی بگردان (و در گذر) و (ای زن!) تو نیز برای گناهت آمرزش بخواه که تو بی‌گمان از خطاکاران بوده‌ای» سوره یوسف، آیه ۲۹.</ref> خطاب به [[حضرت یوسف]]{{ع}} و ذیل آن خطاب به [[همسر]] [[عزیز مصر]] است<ref>جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ج۵، ص۶۵.</ref>.
روشن است [[تغییر]] در خطاب، گویای تغییر مخاطب است. بر این اساس [[مفسران]] مکتب امامت معتقدند مخاطب آیه تطهیر که ضمایر جمع مذکر «کُم» در آن به کار رفته است، غیر از مخاطب [[آیات]] قبلی و بعدی است که در آنها ضمایر جمع مؤنث آمده است و می‌گویند که حتی با [[اثبات]] [[وحدت]] نزول این مجموعه آیات نیز وحدت مخاطب ثابت نمی‌شود؛ هر چند اثبات وحدت نزول دشوار است؛ زیرا بر این باورند که نزول مجموعی آیات به تنهایی نمی‌تواند دلیل یا [[شاهد]] وحدت مخاطب یا ارتباط معنوی آیات با یکدیگر باشد؛ حتی درباره صدر و ذیل یک [[آیه]] نیز نمی‌توان آن را اثبات کرد؛ چنان که صدر آیه {{متن قرآن|يُوسُفُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا وَاسْتَغْفِرِي لِذَنْبِكِ إِنَّكِ كُنْتِ مِنَ الْخَاطِئِينَ}}<ref>«ای یوسف! از این (رویداد) روی بگردان (و در گذر) و (ای زن!) تو نیز برای گناهت آمرزش بخواه که تو بی‌گمان از خطاکاران بوده‌ای» سوره یوسف، آیه ۲۹.</ref> خطاب به [[حضرت یوسف]]{{ع}} و ذیل آن خطاب به [[همسر]] عزیز مصر است<ref>جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ج۵، ص۶۵.</ref>.


۲. «ال» در واژه «البیت»، الف و لام جنس یا استغراق نیست، بلکه الف و لام [[عهد]] است و به یک [[بیت]] معهود، که مورد [[عنایت]] آیه است، اشاره دارد؛ زیرا اگر مقصود آیه خانه‌های [[همسران پیامبر]]{{صل}} بود، لازم بود بگوید {{عربی|أهل البيوت}}؛ لذا آنجا که درباره آنان سخن می‌گوید، صیغه جمع به کار می‌برد، نه صیغه مفرد و می‌فرماید: {{متن قرآن|وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى}}<ref>«و در خانه‌هایتان آرام گیرید و چون خویش‌آرایی دوره جاهلیت نخستین خویش‌آرایی مکنید» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>.
۲. «ال» در واژه «البیت»، الف و لام جنس یا استغراق نیست، بلکه الف و لام [[عهد]] است و به یک [[بیت]] معهود، که مورد عنایت آیه است، اشاره دارد؛ زیرا اگر مقصود آیه خانه‌های [[همسران پیامبر]]{{صل}} بود، لازم بود بگوید {{عربی|أهل البيوت}}؛ لذا آنجا که درباره آنان سخن می‌گوید، صیغه جمع به کار می‌برد، نه صیغه مفرد و می‌فرماید: {{متن قرآن|وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى}}<ref>«و در خانه‌هایتان آرام گیرید و چون خویش‌آرایی دوره جاهلیت نخستین خویش‌آرایی مکنید» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>.


در این آیه هر اتاقی از اتاق‌های [[زنان]] [[رسول خدا]]{{صل}} بیتی محسوب شده که متعلق به یکی از [[همسران]] او بود. در حالی که در آیه تطهیر، یک بیت مشخص مطرح است و طبعاً باید این یک [[بیت]] را معین کنیم. نمی‌توان گفت این «بیت» یکی از بیت‌های متعلق به [[همسران رسول خدا]]{{صل}} است؛ زیرا در این صورت مفهوم [[آیه]] کاملاً در ابهام فرو رفته و مجمل خواهد بود. گذشته از این، دلیلی ندارد که یکی از بیت‌ها را بر هشت بیت دیگر ترجیح دهیم. از این جهت باید این بیت، جدا از [[بیوت]] ازواج [[رسول خدا]]{{صل}} باشد و آن بیت جز بیت [[فاطمه]]{{س}} نیست که در عین تعلق به وی، به [[پیامبر]]{{صل}} نیز تعلق داشت.
در این آیه هر اتاقی از اتاق‌های [[زنان]] [[رسول خدا]]{{صل}} بیتی محسوب شده که متعلق به یکی از [[همسران]] او بود. در حالی که در آیه تطهیر، یک بیت مشخص مطرح است و طبعاً باید این یک [[بیت]] را معین کنیم. نمی‌توان گفت این «بیت» یکی از بیت‌های متعلق به [[همسران رسول خدا]]{{صل}} است؛ زیرا در این صورت مفهوم [[آیه]] کاملاً در ابهام فرو رفته و مجمل خواهد بود. گذشته از این، دلیلی ندارد که یکی از بیت‌ها را بر هشت بیت دیگر ترجیح دهیم. از این جهت باید این بیت، جدا از [[بیوت]] ازواج [[رسول خدا]]{{صل}} باشد و آن بیت جز بیت [[فاطمه]]{{س}} نیست که در عین تعلق به وی، به [[پیامبر]]{{صل}} نیز تعلق داشت.


مؤید این مطلب [[حدیثی]] است که [[سیوطی]] در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ}}<ref>«(این چراغ) در خانه‌هایی (است) که خداوند رخصت داده است تا والایی یابند» سوره نور، آیه ۳۶.</ref> آورده است؛ او می‌نویسد: وقتی این آیه نازل شد و پیامبر{{صل}} آن را در [[مسجد]] [[تلاوت]] کرد، فردی برخاست و از رسول خدا{{صل}} پرسید: «این بیوت با [[عظمت]] از آن کیست»؟ پیامبر{{صل}} فرمود: «بیوت [[انبیا]] و [[پیامبران]] است». در این هنگام [[ابوبکر]] برخاست و در حالی که به [[خانه فاطمه و علی]]{{عم}} اشاره کرد، گفت: «آیا این [[خانه]] نیز از آن خانه‌هاست»؟ پیامبر{{صل}} فرمود: «آری! از [[برترین]] آنهاست»<ref>سیوطی، الدر المنثور، ج۶، ص۲۰۳؛ سبحانی، راهنمای حقیقت، ص۳۸۷.</ref>.
مؤید این مطلب [[حدیثی]] است که [[سیوطی]] در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ}}<ref>«(این چراغ) در خانه‌هایی (است) که خداوند رخصت داده است تا والایی یابند» سوره نور، آیه ۳۶.</ref> آورده است؛ او می‌نویسد: وقتی این آیه نازل شد و پیامبر{{صل}} آن را در [[مسجد]] [[تلاوت]] کرد، فردی برخاست و از رسول خدا{{صل}} پرسید: «این بیوت با عظمت از آن کیست»؟ پیامبر{{صل}} فرمود: «بیوت [[انبیا]] و [[پیامبران]] است». در این هنگام [[ابوبکر]] برخاست و در حالی که به [[خانه فاطمه و علی]]{{عم}} اشاره کرد، گفت: «آیا این [[خانه]] نیز از آن خانه‌هاست»؟ پیامبر{{صل}} فرمود: «آری! از [[برترین]] آنهاست»<ref>سیوطی، الدر المنثور، ج۶، ص۲۰۳؛ سبحانی، راهنمای حقیقت، ص۳۸۷.</ref>.


٣. تعبیر به انّما که معمولاً برای [[حصر]] است و در [[فارسی]] امروز به جای آن «فقط» یا «تنها» گفته می‌شود، دلیل بر این است که موهبتی که در این آیه آمده، ویژه [[خاندان پیامبر]]{{صل}} است و شامل دیگران نمی‌شود. چنانچه [[علامه طباطبایی]]، [[مفسر]] بزرگ، در ذیل آیه می‌فرماید: کلمه «انما» در آیه انحصار خواست [[خدا]] را می‌رساند و می‌فهماند که خدا خواسته که [[رجس]] و [[پلیدی]] را تنها از [[اهل بیت]] دور کند و به آنان [[عصمت]] دهد و کلمه {{متن قرآن|أَهْلَ الْبَيْتِ}} چه اینکه صرفاً برای اختصاص باشد، تا غیر از [[اهل]] خانه داخل در [[حکم]] نشوند، و چه اینکه این کلمه نوعی [[مدح]] باشد، و چه اینکه ندا و به معنای «ای [[اهل بیت]]» بوده باشد، در هر صورت دلالت دارد بر اینکه دور کردن [[رجس]] و [[پلیدی]] از آنان و تطهیرشان، مسئله‌ای است مختص به آنان و کسانی که مخاطب در کلمه {{متن قرآن|عَنْكُمْ}} (از شما) هستند. بنابر این در [[آیه شریفه]] در [[حقیقت]] دو انحصار به کار رفته: یکی انحصار [[اراده]] و خواست [[خدا]] در دور کردن پلیدی و [[تطهیر اهل بیت]]؛ دوم انحصار [[عصمت]] در اهل بیت<ref>موسوی همدانی، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۴۶۳.</ref>.<ref>[[مصداق اهل بیت (مقاله)|مقاله «مصداق اهل بیت»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۱۷ (کتاب)|موسوعه رد شبهات ج۱۷]]، ص ۱۴.</ref>
٣. تعبیر به انّما که معمولاً برای [[حصر]] است و در فارسی امروز به جای آن «فقط» یا «تنها» گفته می‌شود، دلیل بر این است که موهبتی که در این آیه آمده، ویژه [[خاندان پیامبر]]{{صل}} است و شامل دیگران نمی‌شود. چنانچه [[علامه طباطبایی]]، [[مفسر]] بزرگ، در ذیل آیه می‌فرماید: کلمه «انما» در آیه انحصار خواست [[خدا]] را می‌رساند و می‌فهماند که خدا خواسته که [[رجس]] و [[پلیدی]] را تنها از [[اهل بیت]] دور کند و به آنان [[عصمت]] دهد و کلمه {{متن قرآن|أَهْلَ الْبَيْتِ}} چه اینکه صرفاً برای اختصاص باشد، تا غیر از [[اهل]] خانه داخل در [[حکم]] نشوند، و چه اینکه این کلمه نوعی [[مدح]] باشد، و چه اینکه ندا و به معنای «ای [[اهل بیت]]» بوده باشد، در هر صورت دلالت دارد بر اینکه دور کردن [[رجس]] و [[پلیدی]] از آنان و تطهیرشان، مسئله‌ای است مختص به آنان و کسانی که مخاطب در کلمه {{متن قرآن|عَنْكُمْ}} (از شما) هستند. بنابر این در [[آیه شریفه]] در [[حقیقت]] دو انحصار به کار رفته: یکی انحصار [[اراده]] و خواست [[خدا]] در دور کردن پلیدی و تطهیر اهل بیت؛ دوم انحصار [[عصمت]] در اهل بیت<ref>موسوی همدانی، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۴۶۳.</ref>.<ref>[[مصداق اهل بیت (مقاله)|مقاله «مصداق اهل بیت»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۱۷ (کتاب)|موسوعه رد شبهات ج۱۷]]، ص ۱۴.</ref>


=== قرائن خارجی ===
=== قرائن خارجی ===
۱. [[روایات]] بسیار زیادی داریم که مخاطب این [[آیه]] [[پیامبر اسلام]]{{صل}}، [[امام علی]]، [[فاطمه زهرا]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} هستند<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي سَعِيدٍ {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}} قَالَ: نَزَلَتْ فِي خَمْسَةٍ فِي النَّبِيِّ‌{{صل}} وَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ{{عم}}}}؛ واحدی، اسباب النزول، ص۳۶۸).</ref>. [[علامه طباطبایی]] روایاتی را که در این باره وارده شده، بیش از هفتاد [[روایت]] می‌شمرد و می‌فرماید: «آنچه از [[طرق اهل سنت]] در این زمینه نقل شده، بیش از آن است که از [[طرق شیعه]] وارد شده است»<ref>ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۴۶.</ref>.
۱. [[روایات]] بسیار زیادی داریم که مخاطب این [[آیه]] [[پیامبر اسلام]]{{صل}}، [[امام علی]]، [[فاطمه زهرا]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} هستند<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي سَعِيدٍ {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}} قَالَ: نَزَلَتْ فِي خَمْسَةٍ فِي النَّبِيِّ‌{{صل}} وَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ{{عم}}}}؛ واحدی، اسباب النزول، ص۳۶۸).</ref>. [[علامه طباطبایی]] روایاتی را که در این باره وارده شده، بیش از هفتاد [[روایت]] می‌شمرد و می‌فرماید: «آنچه از طرق [[اهل سنت]] در این زمینه نقل شده، بیش از آن است که از طرق شیعه وارد شده است»<ref>ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۴۶.</ref>. [[سیوطی]] هجده روایت از طرق گوناگون در این باره نقل نموده است<ref>پنج روایت از ام سلمه، سه روایت از ابوسعید خدری، یک روایت از عایشه، یک روایت از انس، دو روایت از ابن عباس، دو روایت از ابی الحمراء، یک روایت از وائلة بن اسقع، یک روایت از سعد، یک روایت از ضحاک بن مزاحم و یک روایت از زید بن ارقم است (سیوطی، الدر المنثور، ج۶، ص۵۹۹).</ref>.


[[سیوطی]] هجده روایت از طرق گوناگون در این باره نقل نموده است<ref>پنج روایت از ام سلمه، سه روایت از ابوسعید خدری، یک روایت از عایشه، یک روایت از انس، دو روایت از ابن عباس، دو روایت از ابی الحمراء، یک روایت از وائلة بن اسقع، یک روایت از سعد، یک روایت از ضحاک بن مزاحم و یک روایت از زید بن ارقم است (سیوطی، الدر المنثور، ج۶، ص۵۹۹).</ref>.
[[ام سلمه]] می‌گوید: این آیه در [[خانه]] من نازل گردید. همان [[روز]] [[زهرا]] غذایی به حضور [[پیامبر]]{{صل}} آورد، پیامبر{{صل}} فرمود: برو پسر عمویت علی و دو فرزند خود را بیاور. زهرا در حالی که دست [[فرزندان]] خود را گرفته بود و علی نیز پشت سر او حرکت می‌کرد، وارد محضر [[رسول خدا]]{{صل}} شد. پیامبر{{صل}} حسنین را در آغوش گرفت و علی در سمت راست پیامبر{{صل}} و [[فاطمه]] در سمت چپ او نشستند و هر پنج نفر مشغول خوردن غذایی شدند که دخت گرامی [[پیامبر]] آماده کرده و به حضور پیامبر{{صل}} آورده بود، ناگهان [[فرشته وحی]] نازل شد و [[آیه تطهیر]] را فرود آورد. در این موقع پیامبر{{صل}} کسایی را که شب‌ها آن را به روی خود می‌کشید، برداشت و همه را زیر آن کسا قرار داد و دست خود را از زیر کسا بیرون آورد و به [[آسمان]] اشاره کرد و سه بار فرمود: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَيْتِي وَ خَاصَّتِي فَأَذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهِيراً}}. من با شنیدن این جمله خواستم زیر کسا در آیم و مشمول چنین فضیلتی گردم، از این جهت گوشه کسا را بالا زدم تا به آنان ملحق شوم، پیامبر{{صل}} آن را از دست من کشید؛ گفتم: «ای [[رسول خدا]]، آیا من از [[اهل بیت]] تو نیستم»؟! پیامبر{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|إِنَّكِ عَلَى خَيْرٍ إِنَّكِ مِنْ أَزْوَاجِ النَّبِيِّ}}<ref>ر.ک: طبری، جامع البیان، ج۲۰، ص۲۶۷؛ آلوسی، روح المعانی، ج۱۱، ص۱۹۵؛ سیوطی، الدر المنثور، ج۶، ص۶۰۴.</ref>: «تو [[زن]] [[نیکی]] هستی و از [[همسران پیامبر]] می‌باشی» مضمون [[حدیث]] که در کتاب‌های حدیث و [[تفسیر]] نقل شده، همگی بیانگر آن است که مفاد [[آیه]] از خصایص این پنج نفر است و غیر آن [[پنج تن]]، حتی بهترین و پاک‌ترین [[همسران]] او در این [[فضیلت]] شرکت ندارند.


[[ام سلمه]] می‌گوید: این آیه در [[خانه]] من نازل گردید. همان [[روز]] [[زهرا]] غذایی به حضور [[پیامبر]]{{صل}} آورد، پیامبر{{صل}} فرمود: برو پسر عمویت علی و دو فرزند خود را بیاور. زهرا در حالی که دست [[فرزندان]] خود را گرفته بود و علی نیز پشت سر او حرکت می‌کرد، وارد محضر [[رسول خدا]]{{صل}} شد. پیامبر{{صل}} [[حسنین]] را در آغوش گرفت و علی در سمت راست پیامبر{{صل}} و [[فاطمه]] در سمت چپ او نشستند و هر پنج نفر مشغول خوردن غذایی شدند که دخت گرامی [[پیامبر]] آماده کرده و به حضور پیامبر{{صل}} آورده بود، ناگهان [[فرشته وحی]] نازل شد و [[آیه تطهیر]] را فرود آورد. در این موقع پیامبر{{صل}} کسایی را که شب‌ها آن را به روی خود می‌کشید، برداشت و همه را زیر آن [[کسا]] قرار داد و دست خود را از زیر کسا بیرون آورد و به [[آسمان]] اشاره کرد و سه بار فرمود: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَيْتِي وَ خَاصَّتِي فَأَذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهِيراً}}. من با شنیدن این جمله خواستم زیر کسا در آیم و مشمول چنین فضیلتی گردم، از این جهت گوشه کسا را بالا زدم تا به آنان ملحق شوم، پیامبر{{صل}} آن را از دست من کشید؛ گفتم: «ای [[رسول خدا]]، آیا من از [[اهل بیت]] تو نیستم»؟! پیامبر{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|إِنَّكِ عَلَى خَيْرٍ إِنَّكِ مِنْ أَزْوَاجِ النَّبِيِّ}}<ref>ر.ک: طبری، جامع البیان، ج۲۰، ص۲۶۷؛ آلوسی، روح المعانی، ج۱۱، ص۱۹۵؛ سیوطی، الدر المنثور، ج۶، ص۶۰۴.</ref>: «تو [[زن]] [[نیکی]] هستی و از [[همسران پیامبر]] می‌باشی» مضمون [[حدیث]] که در [[کتاب‌های حدیث]] و [[تفسیر]] نقل شده، همگی بیانگر آن است که مفاد [[آیه]] از خصایص این پنج نفر است و غیر آن [[پنج تن]]، حتی بهترین و [[پاک‌ترین]] [[همسران]] او در این [[فضیلت]] شرکت ندارند.
۲. تردید در تعیین [[مصداق اهل بیت]]، مانند تردید در بدیهیات و امری نارواست؛ زیرا بر پایه [[احادیث]] فراوان [[فریقین]] از [[نبی مکرم]]{{صل}}، اهل بیت عِدل [[قرآن]] و یکی از دو [[مرجع]] رسمی برای هدایت‌یابی امت‌اند و رجوع به آنها امری [[مباح]] یا [[مستحب]] نیست؛ بلکه [[واجب]] و لازم است: {{متن حدیث|یَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي تَرَكْتُ فِيكُمْ مَا إِنْ أَخَذْتُمْ بِهِ لَنْ تَضِلُّوا: كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي}}<ref>ترمذی، سنن الترمذی، ج۵، ص۴۳۳.</ref>. ای [[مردم]]! من در میان شما کسانی یا چیزهایی را باقی گذاردم که اگر از آنها [[[معارف دین]] را] بگیرید، [[گمراه]] نمی‌شوید و آنها [[کتاب خدا]] و عترتم هستند که [[اهل بیت]] منند.


۲. تردید در تعیین [[مصداق اهل بیت]]، مانند تردید در بدیهیات و امری نارواست؛ زیرا بر پایه [[احادیث]] فراوان [[فریقین]] از [[نبی مکرم]]{{صل}}، اهل بیت عِدل [[قرآن]] و یکی از دو [[مرجع]] رسمی برای هدایت‌یابی امت‌اند و [[رجوع]] به آنها امری [[مباح]] یا [[مستحب]] نیست؛ بلکه [[واجب]] و لازم است: {{متن حدیث|یَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي تَرَكْتُ فِيكُمْ مَا إِنْ أَخَذْتُمْ بِهِ لَنْ تَضِلُّوا: كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي}}<ref>ترمذی، سنن الترمذی، ج۵، ص۴۳۳.</ref>. ای [[مردم]]! من در میان شما کسانی یا چیزهایی را باقی گذاردم که اگر از آنها [[[معارف دین]] را] بگیرید، [[گمراه]] نمی‌شوید و آنها [[کتاب خدا]] و عترتم هستند که [[اهل بیت]] منند.
و همان‌گونه که یکی از این دو [[عدل]] ([[قرآن کریم]]) مصداق روشنی دارد و تعیین آن بی‌هیچ نزاعی مقدور است، تعیین مصداق دیگر نیز باید بی‌هیچ [[دشواری]] ممکن باشد؛ و گرنه عدل [[قرآن]] در [[مرجع]] [[هدایت]] بودن نخواهد بود. افزون بر این، احاله [[امت]] به راهنمایانی نامعلوم ـ که تعیین آن خودش [[نزاع]] برانگیز باشد ـ نشانی غلط دادن و سرگردان کردن امت است که زیبنده [[پیامبر]] [[رحمت]]{{صل}} نیست؛ به ویژه که مراجعه به آنها تا [[قیامت]] بر همه امت [[واجب]] و تخلف از آن [[حرام]] است. از این رو منشأ [[اختلاف]]، ابهام در الفاظ [[نبی]] مکرم‌{{صل}} یا [[قصور]] ایشان در تعیین و معرفی مصداق نیست؛ بلکه این نزاع از انگیزه‌های [[سیاسی]]، [[اجتماعی]] و مانند آن بر می‌خیزد<ref>جوای آملی، ادب فنای مقربان، ج۵، ص۶۳.</ref>.


و همان‌گونه که یکی از این دو [[عدل]] ([[قرآن کریم]]) مصداق روشنی دارد و تعیین آن بی‌هیچ نزاعی مقدور است، تعیین مصداق دیگر نیز باید بی‌هیچ [[دشواری]] ممکن باشد؛ و گرنه عدل [[قرآن]] در [[مرجع]] [[هدایت]] بودن نخواهد بود. افزون بر این، احاله [[امت]] به راهنمایانی نامعلوم ـ که تعیین آن خودش [[نزاع]] برانگیز باشد ـ نشانی غلط دادن و [[سرگردان]] کردن امت است که زیبنده [[پیامبر]] [[رحمت]]{{صل}} نیست؛ به ویژه که مراجعه به آنها تا [[قیامت]] بر همه امت [[واجب]] و [[تخلف]] از آن [[حرام]] است. از این رو منشأ [[اختلاف]]، ابهام در الفاظ [[نبی]] مکرم‌{{صل}} یا [[قصور]] ایشان در تعیین و معرفی مصداق نیست؛ بلکه این نزاع از انگیزه‌های [[سیاسی]]، [[اجتماعی]] و مانند آن بر می‌خیزد<ref>جوای آملی، ادب فنای مقربان، ج۵، ص۶۳.</ref>.
۳. افزون بر آنچه ذکر شد، کسی مصداق «[[اهل البیت]]» بودن [[خمسه طیبه]] (پیامبر{{صل}}، علی، [[فاطمه]]، حسن و حسین{{عم}}) را صریحاً [[انکار]] نکرده است؛ حداکثر آنکه برخی متعرض آن نشده‌اند. در [[حقیقت]]، تطبیق عنوان «اهل البیت» بر [[اصحاب کسا]]{{عم}}، از منظر راویان احادیث و [[مفسران]]، [[اجماعی]] و بی‌نیاز از [[استدلال]] است. در حالی که در شمول و عدم شمول دیگران اختلاف است. از این رو مدعیان شمول دیگران باید دلیلی خدشه ناپذیر اقامه کنند.


۳. افزون بر آنچه ذکر شد، کسی مصداق «[[اهل البیت]]» بودن [[خمسه طیبه]] (پیامبر{{صل}}، علی، [[فاطمه]]، حسن و حسین{{عم}}) را صریحاً [[انکار]] نکرده است؛ حداکثر آنکه برخی متعرض آن نشده‌اند. در [[حقیقت]]، تطبیق عنوان «اهل البیت» بر [[اصحاب کسا]]{{عم}}، از منظر [[راویان احادیث]] و [[مفسران]]، [[اجماعی]] و [[بی‌نیاز]] از [[استدلال]] است. در حالی که در شمول و عدم شمول دیگران اختلاف است. از این رو مدعیان شمول دیگران باید دلیلی خدشه ناپذیر اقامه کنند.
۴. دلیل و [[شاهد]] محکم دیگر بر اینکه مقصود از «اهل البیت»، در [[آیه تطهیر]]، تنها خمسه طیبه است، این است که پس از نزول آیه تطهیر، [[رسول اکرم]]{{صل}} تا مدت‌ها هنگام نماز صبح یا وقت هر [[نماز]] بر در [[خانه فاطمه زهرا]]{{س}} می‌ایستاد و دو دست خود را بر دو طرف در می‌گذاشت و می‌فرمود: {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>}}<ref>ابن ابی شیبه، المسند، ج۶، ص۲۳۲.</ref>.
 
۴. دلیل و [[شاهد]] محکم دیگر بر اینکه مقصود از «اهل البیت»، در [[آیه تطهیر]]، تنها خمسه طیبه است، این است که پس از [[نزول]] آیه تطهیر، [[رسول اکرم]]{{صل}} تا مدت‌ها هنگام [[نماز صبح]] یا وقت هر [[نماز]] بر در [[خانه فاطمه زهرا]]{{س}} می‌ایستاد و دو دست خود را بر دو طرف در می‌گذاشت و می‌فرمود: {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>}}<ref>ابن ابی شیبه، المسند، ج۶، ص۲۳۲.</ref>.


در اینکه مدت آمدن آن حضرت و [[سلام کردن]] و [[قرائت]] [[آیه تطهیر]] بر در [[خانه فاطمه]]{{س}} چقدر بوده است، [[روایات]] مختلفی است: چهل [[روز]]، شش ماه، هفت ماه، هشت ماه، نُه ماه و هفده ماه<ref>حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۴۶.</ref>. برخی روایات اِشعار دارد که آن حضرت تا آخر [[عمر]] شریفشان این کار را تکرار می‌کرد<ref>حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۴۷ و ۴۸.</ref>.<ref>[[مصداق اهل بیت (مقاله)|مقاله «مصداق اهل بیت»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۱۷ (کتاب)|موسوعه رد شبهات ج۱۷]]، ص ۱۷.</ref>
در اینکه مدت آمدن آن حضرت و [[سلام کردن]] و [[قرائت]] [[آیه تطهیر]] بر در [[خانه فاطمه]]{{س}} چقدر بوده است، [[روایات]] مختلفی است: چهل [[روز]]، شش ماه، هفت ماه، هشت ماه، نُه ماه و هفده ماه<ref>حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۴۶.</ref>. برخی روایات اِشعار دارد که آن حضرت تا آخر [[عمر]] شریفشان این کار را تکرار می‌کرد<ref>حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۴۷ و ۴۸.</ref>.<ref>[[مصداق اهل بیت (مقاله)|مقاله «مصداق اهل بیت»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۱۷ (کتاب)|موسوعه رد شبهات ج۱۷]]، ص ۱۷.</ref>
۱۱۷٬۵۲۹

ویرایش