ابوعمرو شیبانی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۳۱ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۰:۰۰

مقدمه

وی از قبیله بکر بن وائل از ربیعه است^[۱]. ابن حجر^[۲] براساس مسند حارث بن ابی اسامه، روایتی از او نقل کرده است که می‌گوید: ما، در سفری نزد رسول خدا (ص) نشسته بودیم، در حالی که جوجه گنجشکی را گرفته بودیم. در این وقت، گنجشک (مادر برای نجات جوجه‌اش) بر وسایل ما فرود می‌آمد. پیامبر فرمود: "خداوند به بندگانش از این گنجشک در مورد جوجه‌اش مهربان‌تر است".

به نظر می‌رسد نسخه ناقصی از این مستند نزد ابن حجر بوده است؛ زیرا مسند یاد شده، نزد هیثمی بوده و در آن، ابوعمرو شیبانی این روایت را از مردی که نامش را نگفته، نقل کرده است^[۳]. البته ابن حجر متوجه این نکته شده است و می‌گوید: چنانچه سند این روایت صحیح باشد، فرد مورد بحث، غیر از ابوعمرو شیبانی سعد (سعید، بر خلاف مشهور) بن ایاس، تابعی مشهور است، ولی به گمانم نام صحابی اصلی از سند افتاده است. شاهد دیگر بر ناقص بودن نسخه ابن حجر این است که عبدالرحیم بن واقد، استاد حارث بن ابی اسامه یعنی راوی اول، از ابتدای سند حدیث یاد شده افتاده و سند روایت از راوی دوم آغاز شده است^[۴]. ابوعمرو شیبانی، روایت دیگری دارد که باز در آن نام صحابی را نگفته و از این رو، در مبهمات بدان پرداخته شده است^[۵]. ابن عبدالبر ^[۶] و ابن اثیر^[۷] هر چند نام او را در مجموعه صحابه‌نگاری خود آورده، ولی به تابعی بودنش تصریح کرده‌اند. با توجه به این مطالب، شکی نیست که ابوعمرو شیبانی (سعد بن ایاس) و فرد مورد بحث یکی است و جا داشت ابن عبدالبر، ابن اثیر و ابن حجر، ذیل سعد بن ایاس، دست کم به صورت احتمال به این اتحاد آنان اشاره می‌کردند.

ابوعمرو شیبانی، از مخضرمین است که جاهلیت را درک کرد، ولی رسول خدا (ص) را ندید^[۸]. خودش در این باره می‌گوید: زمانی که برای خانواده‌ام در کاظمه^[۹] گوسفند چرانی می‌کردم، خبر رسول خدا (ص) را شنیدم^[۱۰]. در جاهلیت دوبار حج به جا آورد^[۱۱]. وی کوفی و از تابعینی است که از امام علی (ع)، عمر، عبدالله بن مسعود، حذیفه، ابومسعود انصاری و برخی دیگر از صحابه روایت کرده است^[۱۲]. ابوعمرو چهل ساله بود که در جنگ قادسیه (سال چهارده) شرکت کرد و ۱۲۰ سال داشت که از دنیا رفت^[۱۳]. ابن حبان^[۱۴] سال درگذشت ابوعمرو شیبانی را ۱۰۱ ابن عبدالبر ^[۱۵] ۹۵ و ابن حجر ۹۶^[۱۶] احتمال داده‌اند. ابوعمرو شیبانی مورد بحث، غیر از ابوعمرو شیبانی اسحاق بن مرار لغوی، و نیز غیر از ابوعمرو سیبانی زرعه شامی است ^[۱۷]^[۱۸]

منابع

هدایت‌پناه، محمد رضا، مقاله «ابوعمرو شیبانی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱

پانویس

↑ خلیفة بن خیاط، ص۲۶۴؛ ابن ابی‌حاتم، ج۴، ص۷۸.
↑ ابن حجر، ج۷، ص۲۴۱.
↑ هیثمی، ص۲۸۰.
↑ ر. ک: هیثمی، ص۲۸۰؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۴۱.
↑ ر. ک؛ ابن اثیر، ج۶، ص۳۷۵.
↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۸۳.
↑ ابن اثیر، ج۶، ص۲۲۳.
↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۸۳؛ حاکم نیشابوری، ص۴۴؛ ابن ابی‌حاتم، ج۴، ص۷۸.
↑ سرزمینی است کنار دریا در راه بصره به سوی بحرین که در منزل میان کاظمه و بصره راه است؛ ر. ک: یاقوت حموی، ج۴۰، ص۴۳۱.
↑ بخاری، التاریخ الصغیر، ج۱، ص۲۶۳؛ ابن سعد، ج۶، ص۱۶۱؛ ابن حبان، ج۴، ص۲۷۳؛ ابو نسیم، ج۳، ص۱۲۹۲.
↑ ابن حبان، ج۴، ص۲۷۳.
↑ بخاری، التاریخ الکبیر، ج۸، ص۱۱۴؛ ابن سعد، ج۶، ص۱۶۱؛ عجلی، ج۲، ص۴۱۸؛ ابن حبان، ج۴، ص۲۷۳؛ ابن ابی‌حاتم، ج۴، ص۷۹؛ حاکم نیشابوری، ص۴۴؛ ابن صلاح، ص۱۸۰.
↑ بخاری، التاریخ الصغیر، ج۱، ص۲۴۴؛ ابن سعد، ج۶، ص۱۶۱؛ ابونعیم، ج۳، ص۱۲۹۱.
↑ ابن حبان، ج۴، ص۲۷۳.
↑ ابن عبدالبر، ج۲، ص۱۵۰.
↑ الاصابه، ج۷، ص۲۴۱.
↑ ابن صلاح، ۲۱۰.
↑ هدایت‌پناه، محمد رضا، مقاله «ابوعمرو شیبانی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۴۵۵-۴۵۶.

[1] خلیفة بن خیاط، ص۲۶۴؛ ابن ابی‌حاتم، ج۴، ص۷۸.

[2] ابن حجر، ج۷، ص۲۴۱.

[3] هیثمی، ص۲۸۰.

[4] ر. ک: هیثمی، ص۲۸۰؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۴۱.

[5] ر. ک؛ ابن اثیر، ج۶، ص۳۷۵.

[6] ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۸۳.

[7] ابن اثیر، ج۶، ص۲۲۳.

[8] ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۸۳؛ حاکم نیشابوری، ص۴۴؛ ابن ابی‌حاتم، ج۴، ص۷۸.

[9] سرزمینی است کنار دریا در راه بصره به سوی بحرین که در منزل میان کاظمه و بصره راه است؛ ر. ک: یاقوت حموی، ج۴۰، ص۴۳۱.

[10] بخاری، التاریخ الصغیر، ج۱، ص۲۶۳؛ ابن سعد، ج۶، ص۱۶۱؛ ابن حبان، ج۴، ص۲۷۳؛ ابو نسیم، ج۳، ص۱۲۹۲.

[11] ابن حبان، ج۴، ص۲۷۳.

[12] بخاری، التاریخ الکبیر، ج۸، ص۱۱۴؛ ابن سعد، ج۶، ص۱۶۱؛ عجلی، ج۲، ص۴۱۸؛ ابن حبان، ج۴، ص۲۷۳؛ ابن ابی‌حاتم، ج۴، ص۷۹؛ حاکم نیشابوری، ص۴۴؛ ابن صلاح، ص۱۸۰.

[13] بخاری، التاریخ الصغیر، ج۱، ص۲۴۴؛ ابن سعد، ج۶، ص۱۶۱؛ ابونعیم، ج۳، ص۱۲۹۱.

[14] ابن حبان، ج۴، ص۲۷۳.

[15] ابن عبدالبر، ج۲، ص۱۵۰.

[16] الاصابه، ج۷، ص۲۴۱.

[17] ابن صلاح، ۲۱۰.

[18] هدایت‌پناه، محمد رضا، مقاله «ابوعمرو شیبانی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۴۵۵-۴۵۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

@@ خط ۲: / خط ۲: @@
 == مقدمه ==
-وی از [[قبیله بکر بن وائل]] از [[ربیعه]] است<ref>خلیفة بن خیاط، ص۲۶۴؛ ابن ابی حاتم، ج۴، ص۷۸.</ref>. [[ابن حجر]]<ref>ابن حجر، ج۷، ص۲۴۱.</ref> براساس [[مسند]] [[حارث بن ابی اسامه]]، روایتی از او نقل کرده است که می‌گوید: ما، در سفری نزد [[رسول خدا]] {{صل}} نشسته بودیم، در حالی که جوجه گنجشکی را گرفته بودیم. در این وقت، گنجشک ([[مادر]] برای [[نجات]] جوجه‌اش) بر وسایل ما فرود می‌آمد. [[پیامبر]] فرمود: "[[خداوند]] به بندگانش از این گنجشک در مورد جوجه‌اش مهربان‌تر است".
+وی از [[قبیله بکر بن وائل]] از [[ربیعه]] است<ref>خلیفة بن خیاط، ص۲۶۴؛ ابن ابی‌حاتم، ج۴، ص۷۸.</ref>. [[ابن حجر]]<ref>ابن حجر، ج۷، ص۲۴۱.</ref> براساس [[مسند]] [[حارث بن ابی اسامه]]، روایتی از او نقل کرده است که می‌گوید: ما، در سفری نزد [[رسول خدا]] {{صل}} نشسته بودیم، در حالی که جوجه گنجشکی را گرفته بودیم. در این وقت، گنجشک ([[مادر]] برای [[نجات]] جوجه‌اش) بر وسایل ما فرود می‌آمد. [[پیامبر]] فرمود: "[[خداوند]] به بندگانش از این گنجشک در مورد جوجه‌اش مهربان‌تر است".
 به نظر می‌رسد نسخه ناقصی از این مستند نزد ابن حجر بوده است؛ زیرا مسند یاد شده، نزد [[هیثمی]] بوده و در آن، ابوعمرو [[شیبانی]] این [[روایت]] را از مردی که نامش را نگفته، نقل کرده است<ref>هیثمی، ص۲۸۰.</ref>. البته ابن حجر متوجه این نکته شده است و می‌گوید: چنانچه [[سند]] این روایت صحیح باشد، فرد مورد بحث، غیر از ابوعمرو شیبانی [[سعد]] ([[سعید]]، بر خلاف مشهور) بن [[ایاس]]، [[تابعی]] مشهور است، ولی به گمانم نام [[صحابی]] اصلی از سند افتاده است. [[شاهد]] دیگر بر ناقص بودن نسخه ابن حجر این است که [[عبدالرحیم بن واقد]]، استاد حارث بن ابی اسامه یعنی [[راوی]] اول، از ابتدای [[سند حدیث]] یاد شده افتاده و [[سند روایت]] از راوی دوم آغاز شده است<ref>ر. ک: هیثمی، ص۲۸۰؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۴۱.</ref>. ابوعمرو شیبانی، روایت دیگری دارد که باز در آن نام صحابی را نگفته و از این رو، در مبهمات بدان پرداخته شده است<ref>ر. ک؛ ابن اثیر، ج۶، ص۳۷۵.</ref>. ابن عبدالبر <ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۸۳.</ref> و [[ابن اثیر]]<ref>ابن اثیر، ج۶، ص۲۲۳.</ref> هر چند نام او را در مجموعه [[صحابه‌نگاری]] خود آورده، ولی به تابعی بودنش تصریح کرده‌اند. با توجه به این مطالب، شکی نیست که ابوعمرو شیبانی ([[سعد بن ایاس]]) و فرد مورد بحث یکی است و جا داشت ابن عبدالبر، ابن اثیر و ابن حجر، ذیل سعد بن ایاس، دست کم به صورت احتمال به این [[اتحاد]] آنان اشاره می‌کردند.
-ابوعمرو شیبانی، از مخضرمین است که [[جاهلیت]] را [[درک]] کرد، ولی [[رسول خدا]] {{صل}} را ندید<ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۸۳؛ حاکم نیشابوری، ص۴۴؛ ابن ابی حاتم، ج۴، ص۷۸.</ref>. خودش در این باره می‌گوید: زمانی که برای خانواده‌ام در کاظمه<ref>سرزمینی است کنار دریا در راه بصره به سوی بحرین که در منزل میان کاظمه و بصره راه است؛ ر. ک: یاقوت حموی، ج۴۰، ص۴۳۱.</ref> گوسفند چرانی می‌کردم، خبر رسول خدا {{صل}} را شنیدم<ref>بخاری، التاریخ الصغیر، ج۱، ص۲۶۳؛ ابن سعد، ج۶، ص۱۶۱؛ ابن حبان، ج۴، ص۲۷۳؛ ابو نسیم، ج۳، ص۱۲۹۲.</ref>. در جاهلیت دوبار [[حج]] به جا آورد<ref>ابن حبان، ج۴، ص۲۷۳.</ref>. وی [[کوفی]] و از تابعینی است که از [[امام علی]] {{ع}}، [[عمر]]، [[عبدالله بن مسعود]]، [[حذیفه]]، [[ابومسعود انصاری]] و برخی دیگر از [[صحابه]] [[روایت]] کرده است<ref>بخاری، التاریخ الکبیر، ج۸، ص۱۱۴؛ ابن سعد، ج۶، ص۱۶۱؛ عجلی، ج۲، ص۴۱۸؛ ابن حبان، ج۴، ص۲۷۳؛ ابن ابی حاتم، ج۴، ص۷۹؛ حاکم نیشابوری، ص۴۴؛ ابن صلاح، ص۱۸۰.</ref>. ابوعمرو چهل ساله بود که در [[جنگ قادسیه]] (سال چهارده) شرکت کرد و ۱۲۰ سال داشت که از [[دنیا]] رفت<ref>بخاری، التاریخ الصغیر، ج۱، ص۲۴۴؛ ابن سعد، ج۶، ص۱۶۱؛ ابونعیم، ج۳، ص۱۲۹۱.</ref>. [[ابن حبان]]<ref>ابن حبان، ج۴، ص۲۷۳.</ref> سال درگذشت ابوعمرو شیبانی را ۱۰۱ ابن عبدالبر <ref>ابن عبدالبر، ج۲، ص۱۵۰.</ref> ۹۵ و [[ابن حجر]] ۹۶<ref>الاصابه، ج۷، ص۲۴۱.</ref> احتمال داده‌اند. ابوعمرو شیبانی مورد بحث، غیر از [[ابوعمرو شیبانی]] [[اسحاق بن مرار]] لغوی، و نیز غیر از [[ابوعمرو سیبانی]] [[زرعه شامی]] است <ref>ابن [[صلاح]]، ۲۱۰.</ref><ref>[[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد رضا]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوعمرو شیبانی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۴۵۵-۴۵۶.</ref>
+ابوعمرو شیبانی، از مخضرمین است که [[جاهلیت]] را [[درک]] کرد، ولی [[رسول خدا]] {{صل}} را ندید<ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۸۳؛ حاکم نیشابوری، ص۴۴؛ ابن ابی‌حاتم، ج۴، ص۷۸.</ref>. خودش در این باره می‌گوید: زمانی که برای خانواده‌ام در کاظمه<ref>سرزمینی است کنار دریا در راه بصره به سوی بحرین که در منزل میان کاظمه و بصره راه است؛ ر. ک: یاقوت حموی، ج۴۰، ص۴۳۱.</ref> گوسفند چرانی می‌کردم، خبر رسول خدا {{صل}} را شنیدم<ref>بخاری، التاریخ الصغیر، ج۱، ص۲۶۳؛ ابن سعد، ج۶، ص۱۶۱؛ ابن حبان، ج۴، ص۲۷۳؛ ابو نسیم، ج۳، ص۱۲۹۲.</ref>. در جاهلیت دوبار [[حج]] به جا آورد<ref>ابن حبان، ج۴، ص۲۷۳.</ref>. وی [[کوفی]] و از تابعینی است که از [[امام علی]] {{ع}}، [[عمر]]، [[عبدالله بن مسعود]]، [[حذیفه]]، [[ابومسعود انصاری]] و برخی دیگر از [[صحابه]] [[روایت]] کرده است<ref>بخاری، التاریخ الکبیر، ج۸، ص۱۱۴؛ ابن سعد، ج۶، ص۱۶۱؛ عجلی، ج۲، ص۴۱۸؛ ابن حبان، ج۴، ص۲۷۳؛ ابن ابی‌حاتم، ج۴، ص۷۹؛ حاکم نیشابوری، ص۴۴؛ ابن صلاح، ص۱۸۰.</ref>. ابوعمرو چهل ساله بود که در [[جنگ قادسیه]] (سال چهارده) شرکت کرد و ۱۲۰ سال داشت که از [[دنیا]] رفت<ref>بخاری، التاریخ الصغیر، ج۱، ص۲۴۴؛ ابن سعد، ج۶، ص۱۶۱؛ ابونعیم، ج۳، ص۱۲۹۱.</ref>. [[ابن حبان]]<ref>ابن حبان، ج۴، ص۲۷۳.</ref> سال درگذشت ابوعمرو شیبانی را ۱۰۱ ابن عبدالبر <ref>ابن عبدالبر، ج۲، ص۱۵۰.</ref> ۹۵ و [[ابن حجر]] ۹۶<ref>الاصابه، ج۷، ص۲۴۱.</ref> احتمال داده‌اند. ابوعمرو شیبانی مورد بحث، غیر از [[ابوعمرو شیبانی]] [[اسحاق بن مرار]] لغوی، و نیز غیر از [[ابوعمرو سیبانی]] [[زرعه شامی]] است <ref>ابن [[صلاح]]، ۲۱۰.</ref><ref>[[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد رضا]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوعمرو شیبانی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۴۵۵-۴۵۶.</ref>
 == منابع ==