اقسام شناخت: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۵: خط ۱۵:
## اصول و مفاهیم کلی را مطرح می‌کند و مشاهدات را طبقه‌بندی می‌سازد و رابطه پدیده‌ها را بر می‌تاباند؛
## اصول و مفاهیم کلی را مطرح می‌کند و مشاهدات را طبقه‌بندی می‌سازد و رابطه پدیده‌ها را بر می‌تاباند؛
## برآیند آن دانشی نو به [[انسان]] می‌دهد؛
## برآیند آن دانشی نو به [[انسان]] می‌دهد؛
## از گذر [[پژوهش]] روشمند و منظم حاصل می‌آید؛
## از گذر پژوهش روشمند و منظم حاصل می‌آید؛
## کیفیت پدیده‌ها را به صورت کمی مشخص می‌سازد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 88.</ref>.
## کیفیت پدیده‌ها را به صورت کمی مشخص می‌سازد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 88.</ref>.
# '''[[شناخت]] [[فلسفی]]:''' شناختی است که بر [[تعقل]] و تحلیل‌های [[عقلی]] [[استوار]] است و کمتر از حواس ظاهری و ابزار مادی [[شناخت]] بهره می‌برد. در [[شناخت]] [[فلسفی]]، هر چه ذهن [[آدمی]] ورزیده‌تر باشد، نتیجه کوشش‌هایش به قطع و [[یقین]] نزدیک‌تر است.
# '''[[شناخت]] [[فلسفی]]:''' شناختی است که بر [[تعقل]] و تحلیل‌های [[عقلی]] [[استوار]] است و کمتر از حواس ظاهری و ابزار مادی [[شناخت]] بهره می‌برد. در [[شناخت]] [[فلسفی]]، هر چه ذهن [[آدمی]] ورزیده‌تر باشد، نتیجه کوشش‌هایش به قطع و [[یقین]] نزدیک‌تر است.
خط ۲۱: خط ۲۱:


یکی دیگر از ملاک‌ها، راه حصول است‌ که [[شناخت]] را بر پنج گونه تقسیم می‌کند:
یکی دیگر از ملاک‌ها، راه حصول است‌ که [[شناخت]] را بر پنج گونه تقسیم می‌کند:
# '''[[شناخت]] مستقیم:''' شناختی است که از گذر [[ارتباط مستقیم]] با شی‌ء خارجی پدید می‌آید.
# '''[[شناخت]] مستقیم:''' شناختی است که از گذر ارتباط مستقیم با شی‌ء خارجی پدید می‌آید.
# '''[[شناخت]] غیر مستقیم یا آیینه‌ای:''' این گونه [[شناخت]] آن گاه پدید می‌آید که [[انسان]] در چیزی نظر می‌کند و صورت شیئی دیگر را همزمان به رؤیت می‌آورد و آن را باز می‌شناسد. این [[شناخت]] برای نفس‌شناسی و [[خداشناسی]] روی می‌دهد. در اینجا مراد از "رؤیت" رؤیت [[باطنی]] است نه ظاهری.
# '''[[شناخت]] غیر مستقیم یا آیینه‌ای:''' این گونه [[شناخت]] آن گاه پدید می‌آید که [[انسان]] در چیزی نظر می‌کند و صورت شیئی دیگر را همزمان به رؤیت می‌آورد و آن را باز می‌شناسد. این [[شناخت]] برای نفس‌شناسی و [[خداشناسی]] روی می‌دهد. در اینجا مراد از "رؤیت" رؤیت [[باطنی]] است نه ظاهری.
# '''[[شناخت]] آیه‌ای:''' شناسنده در این گونه [[شناخت]]، با دقت در آثار و نشانه‌های شی‌ء، به آن [[علم]] پیدا می‌کند؛ مثلًا اثری مکتوب از دانشمندی را می‌خواند و به [[اندیشه]] او راه می‌یابد؛ چنان که با مطالعه کتاب‌ قانون‌ می‌توان از [[اندیشه]] و نبوغ بوعلی سینا در طب [[آگاه]] شد<ref>جهان بینی و شناخت‌، ۷۹.</ref>.
# '''[[شناخت]] آیه‌ای:''' شناسنده در این گونه [[شناخت]]، با دقت در آثار و نشانه‌های شی‌ء، به آن [[علم]] پیدا می‌کند؛ مثلًا اثری مکتوب از دانشمندی را می‌خواند و به [[اندیشه]] او راه می‌یابد؛ چنان که با مطالعه کتاب‌ قانون‌ می‌توان از [[اندیشه]] و نبوغ بوعلی سینا در طب [[آگاه]] شد<ref>جهان بینی و شناخت‌، ۷۹.</ref>.
خط ۳۲: خط ۳۲:
# '''[[شناخت]] ظنی:''' شناختی است که احتمال واقع‌نمایی‌اش بیشتر از عدم واقع‌نمایی آن است.
# '''[[شناخت]] ظنی:''' شناختی است که احتمال واقع‌نمایی‌اش بیشتر از عدم واقع‌نمایی آن است.
# '''[[شناخت]] یقینی:''' شناختی است که به قطع و یقیین با واقع مطابق است و احتمال نادرستی‌اش نمی‌رود<ref>المنطق‌، ۱/ ۱۸.</ref>.
# '''[[شناخت]] یقینی:''' شناختی است که به قطع و یقیین با واقع مطابق است و احتمال نادرستی‌اش نمی‌رود<ref>المنطق‌، ۱/ ۱۸.</ref>.
* در تقسیمی دیگر، [[شناخت]] [[انسان]] یا از راه [[پژوهش]] و بررسی خود او فراهم می‌آید که آن را "[[شناخت]] اجتهادی" می‌نامند و یا به [[پیروی]] از [[پژوهش]] و بررسی کسی دیگر پدید می‌آید که آن را "[[شناخت]] تقلیدی" می‌گویند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۸۸-۹۰.</ref>.
* در تقسیمی دیگر، [[شناخت]] [[انسان]] یا از راه پژوهش و بررسی خود او فراهم می‌آید که آن را "[[شناخت]] اجتهادی" می‌نامند و یا به [[پیروی]] از پژوهش و بررسی کسی دیگر پدید می‌آید که آن را "[[شناخت]] تقلیدی" می‌گویند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۸۸-۹۰.</ref>.


== منابع ==
== منابع ==
۱۱۳٬۰۷۵

ویرایش