فیء در حقوق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
}} | }} | ||
== معناشناسی | == معناشناسی == | ||
=== معنای لغوی | === معنای لغوی === | ||
[[راغب اصفهانی|راغب]] درباره معنای فیء می‌گوید: {{عربی|الفيء و الفيئة}}: "بازگشت به حالتی | [[راغب اصفهانی|راغب]] درباره معنای فیء می‌گوید: {{عربی|الفيء و الفيئة}}: "بازگشت به حالتی پسندیده". | ||
[[آیات]]: {{متن قرآن|حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ}}<ref>«تا به فرمان خداوند باز گردد» سوره حجرات، آیه ۹.</ref>. {{متن قرآن|فَإِنْ فَاءَتْ}}<ref>«و چون بازگشت.».. سوره حجرات، آیه ۹.</ref>. {{متن قرآن|فَإِنْ فَاءُ}}<ref>«پس اگر بازگشتند.».. سوره بقره، آیه ۲۲۶.</ref>. {{متن حدیث|فاء الظل}}: بازگشت سایه. الفَیءُ جز برای بازگشتن سایه گفته نمی‌شود. در [[آیه]]: {{متن قرآن|يَتَفَيَّأُ ظِلَالُهُ}}<ref>«چگونه سایه‌های آن از راست و چپ باز می‌گردد» سوره نحل، آیه ۴۸.</ref>. | [[آیات]]: {{متن قرآن|حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ}}<ref>«تا به فرمان خداوند باز گردد» سوره حجرات، آیه ۹.</ref>. {{متن قرآن|فَإِنْ فَاءَتْ}}<ref>«و چون بازگشت.».. سوره حجرات، آیه ۹.</ref>. {{متن قرآن|فَإِنْ فَاءُ}}<ref>«پس اگر بازگشتند.».. سوره بقره، آیه ۲۲۶.</ref>. {{متن حدیث|فاء الظل}}: بازگشت سایه. الفَیءُ جز برای بازگشتن سایه گفته نمی‌شود. در [[آیه]]: {{متن قرآن|يَتَفَيَّأُ ظِلَالُهُ}}<ref>«چگونه سایه‌های آن از راست و چپ باز می‌گردد» سوره نحل، آیه ۴۸.</ref>. | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
نیز گفته‌اند الفَیءُ غنیمتی است که برای رسیدن به آن مشقتی در کار نباشد، در [[آیات]]: {{متن قرآن|مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ}}<ref>«و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند» سوره حشر، آیه ۶.</ref>،{{متن قرآن|مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ}}<ref>«از آنچه خداوند به تو (در جنگ‌ها) به غنیمت داده است» سوره احزاب، آیه ۵۰.</ref>. بعضی گفته‌اند: اطلاق [[غنیمت]] به واژه فَیء - به معنی سایه از این جهت است که [[آگاهی]] و تنبیهی است بر اینکه شریف‌ترین اغراض [[دنیایی]] در [[حکم]] سایه‌ای است که برطرف و زایل می‌شود و در می‌گذرد<ref>مفردات، ص۶۵۰.</ref>. | نیز گفته‌اند الفَیءُ غنیمتی است که برای رسیدن به آن مشقتی در کار نباشد، در [[آیات]]: {{متن قرآن|مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ}}<ref>«و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند» سوره حشر، آیه ۶.</ref>،{{متن قرآن|مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ}}<ref>«از آنچه خداوند به تو (در جنگ‌ها) به غنیمت داده است» سوره احزاب، آیه ۵۰.</ref>. بعضی گفته‌اند: اطلاق [[غنیمت]] به واژه فَیء - به معنی سایه از این جهت است که [[آگاهی]] و تنبیهی است بر اینکه شریف‌ترین اغراض [[دنیایی]] در [[حکم]] سایه‌ای است که برطرف و زایل می‌شود و در می‌گذرد<ref>مفردات، ص۶۵۰.</ref>. | ||
=== معنای اصطلاحی | === معنای اصطلاحی === | ||
در [[فقه]] [[اموال]] منقول یا غیر منقولی را گویند که بدون [[جنگ]] و [[خونریزی]] و با | در [[فقه]] [[اموال]] منقول یا غیر منقولی را گویند که بدون [[جنگ]] و [[خونریزی]] و با مسالمت از [[کفار]] عاید [[مسلمین]] می‌شود و بخشی از [[غنیمت]] [[جنگی]] است و چون نیروی [[جنگی]] در به دست آوردنش به کار نرفته، همۀ آن متعلق به رهبر اسلامی است که بخشی را در [[مصالح]] [[عامه]] [[مسلمین]] بنا به صلاحدید خودش و بخشی را در میان [[ایتام]] و [[فقرا]] و در راه ماندگان [[بنی‌هاشم]] [[مصرف]] می‌کند<ref>مصطفی حسینی دشتی، معارف و معاریف، ج۴، ص۶۲۲.</ref>.<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۲۰۷- ۲۰۸.</ref> | ||
== فئ در [[قرآن]] و [[روایت]] == | == فئ در [[قرآن]] و [[روایت]] == | ||
در [[سوره حشر]] آمده است: {{متن قرآن|وَمَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ وَلَكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَى مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند چیزی نبود که شما برای (به دست آوردن) آن، اسبان و شترانی دوانده باشید ولی خداوند پیامبرانش را بر هر کس بخواهد چیره می‌گرداند و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره حشر، آیه ۶.</ref>. | در [[سوره حشر]] آمده است: {{متن قرآن|وَمَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ وَلَكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَى مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند چیزی نبود که شما برای (به دست آوردن) آن، اسبان و شترانی دوانده باشید ولی خداوند پیامبرانش را بر هر کس بخواهد چیره می‌گرداند و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره حشر، آیه ۶.</ref>. در ادامه می‌فرماید: {{متن قرآن|مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَى فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى}}<ref>«آنچه خداوند از (دارایی‌های) اهل این شهرها بر پیامبرش (به غنیمت) بازگرداند از آن خداوند و پیامبر و خویشاوند و... است» سوره حشر، آیه ۷.</ref>.<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۲۰۸.</ref> | ||
در ادامه می‌فرماید: {{متن قرآن|مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَى فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى}}<ref>«آنچه خداوند از (دارایی‌های) اهل این شهرها بر پیامبرش (به غنیمت) بازگرداند از آن خداوند و پیامبر و خویشاوند و... است» سوره حشر، آیه ۷.</ref><ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۲۰۸.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ ۸ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۳۹
این مدخل زیرشاخهٔ بحث فیء است. فیء از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: فیء در قرآن - فیء در حقوق اسلامی - فیء در فقه سیاسی - پرسش مرتبط نداردمعناشناسی
معنای لغوی
راغب درباره معنای فیء می‌گوید: الفيء و الفيئة: "بازگشت به حالتی پسندیده".
آیات: ﴿حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ﴾[۱]. ﴿فَإِنْ فَاءَتْ﴾[۲]. ﴿فَإِنْ فَاءُ﴾[۳]. «فاء الظل»: بازگشت سایه. الفَیءُ جز برای بازگشتن سایه گفته نمی‌شود. در آیه: ﴿يَتَفَيَّأُ ظِلَالُهُ﴾[۴].
نیز گفته‌اند الفَیءُ غنیمتی است که برای رسیدن به آن مشقتی در کار نباشد، در آیات: ﴿مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ﴾[۵]،﴿مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ﴾[۶]. بعضی گفته‌اند: اطلاق غنیمت به واژه فَیء - به معنی سایه از این جهت است که آگاهی و تنبیهی است بر اینکه شریف‌ترین اغراض دنیایی در حکم سایه‌ای است که برطرف و زایل می‌شود و در می‌گذرد[۷].
معنای اصطلاحی
در فقه اموال منقول یا غیر منقولی را گویند که بدون جنگ و خونریزی و با مسالمت از کفار عاید مسلمین می‌شود و بخشی از غنیمت جنگی است و چون نیروی جنگی در به دست آوردنش به کار نرفته، همۀ آن متعلق به رهبر اسلامی است که بخشی را در مصالح عامه مسلمین بنا به صلاحدید خودش و بخشی را در میان ایتام و فقرا و در راه ماندگان بنی‌هاشم مصرف می‌کند[۸].[۹]
فئ در قرآن و روایت
در سوره حشر آمده است: ﴿وَمَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ وَلَكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَى مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴾[۱۰]. در ادامه می‌فرماید: ﴿مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَى فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى﴾[۱۱].[۱۲]
منابع
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ «تا به فرمان خداوند باز گردد» سوره حجرات، آیه ۹.
- ↑ «و چون بازگشت.».. سوره حجرات، آیه ۹.
- ↑ «پس اگر بازگشتند.».. سوره بقره، آیه ۲۲۶.
- ↑ «چگونه سایه‌های آن از راست و چپ باز می‌گردد» سوره نحل، آیه ۴۸.
- ↑ «و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند» سوره حشر، آیه ۶.
- ↑ «از آنچه خداوند به تو (در جنگ‌ها) به غنیمت داده است» سوره احزاب، آیه ۵۰.
- ↑ مفردات، ص۶۵۰.
- ↑ مصطفی حسینی دشتی، معارف و معاریف، ج۴، ص۶۲۲.
- ↑ شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۲۰۷- ۲۰۸.
- ↑ «و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند چیزی نبود که شما برای (به دست آوردن) آن، اسبان و شترانی دوانده باشید ولی خداوند پیامبرانش را بر هر کس بخواهد چیره می‌گرداند و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره حشر، آیه ۶.
- ↑ «آنچه خداوند از (دارایی‌های) اهل این شهرها بر پیامبرش (به غنیمت) بازگرداند از آن خداوند و پیامبر و خویشاوند و... است» سوره حشر، آیه ۷.
- ↑ شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۲۰۸.