بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
'''توقیع امام زمان {{ع}}''' به [[اسحاق بن یعقوب]] معروف به [[روایت]] "و اما الحوادث الواقعه" از معروفترین روایاتی است که برای [[اثبات ولایت فقیه]] به آن [[استدلال]] شده است. | '''توقیع امام زمان {{ع}}''' به [[اسحاق بن یعقوب]] معروف به [[روایت]] "و اما الحوادث الواقعه" از معروفترین روایاتی است که برای [[اثبات ولایت فقیه]] به آن [[استدلال]] شده است. | ||
== دلالت توقیع [[امام عصر]] {{ع}} بر ولایت فقیه == | == دلالت توقیع [[امام عصر]] {{ع}} بر ولایت فقیه == | ||
[[اسحاق بن یعقوب]] از چهرههای مورد | [[اسحاق بن یعقوب]] از چهرههای مورد اعتماد [[شیعه]] و از جمله [[اصحاب امام زمان]] {{ع}} در عصر [[غیبت صغری]] است. وی در نامهای که مرحوم [[شیخ صدوق]] آن را [[روایت]] کرده است، مسائل و [[مشکلات]] خویش را نوشته و از طریق [[محمد بن عثمان عمری]] از [[نائبان خاص]] حضرت به دست [[امام زمان]] {{ع}} میرساند. آن حضرت در بخشی از آن [[نامه]] که به [[توقیع]] [[شهرت]] دارد در پاسخ به یکی از سوالات [[اسحاق]]، چنین فرموده است: «و اما درباره مسائلی که پیشآمد میکند پس در آنها به راویان حدیث ما رجوع کنید؛ زیرا ایشان [[حجت]] من بر شما هستند و من [[حجت خدا]] بر ایشانم»<ref>{{متن حدیث|وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِيهَا إِلَى رُوَاةِ حَدِيثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِي عَلَيْكُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ}}؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۴۸۳، ح۴.</ref>. | ||
آنچه در این [[روایت]] برای دلالت بر [[ولایت]] [[فقها]] مورد بحث قرار میگیرد، اولاً واژه {{متن حدیث|الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَة}} و ثانیاً عبارت “آنها حجت بر شمایند و من نیز [[حجت خدا]] بر ایشان هستم” است. عبارت “حوادث واقعه” عبارتی مطلق است؛ از اینرو تمامی آنچه برای [[مردم]] پیش میآید، از جمله مسائل شرعیه جدید یا حوادث [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] جدید را شامل میشود. با این حال برخی | آنچه در این [[روایت]] برای دلالت بر [[ولایت]] [[فقها]] مورد بحث قرار میگیرد، اولاً واژه {{متن حدیث|الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَة}} و ثانیاً عبارت “آنها حجت بر شمایند و من نیز [[حجت خدا]] بر ایشان هستم” است. عبارت “حوادث واقعه” عبارتی مطلق است؛ از اینرو تمامی آنچه برای [[مردم]] پیش میآید، از جمله مسائل شرعیه جدید یا حوادث [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] جدید را شامل میشود. با این حال برخی اندیشمندان با توجه به لفظ “روات حدیث” منظور از حوادث واقعه را تنها سوالات [[شرعی]] جدید در نظر گرفتهاند؛ زیرا رجوع به روات حدیث به معنای رجوع برای [[کشف]] [[حکم شرعی]] است؛ چراکه حکم شرعی از [[روایت]] و [[حدیث]] استخراج میشود<ref>مؤمن قمی، الولایة الإلهیة الإسلامیة أو الحکومة الإسلامیة، ج۱، ص۴۱۴.</ref>. در مقابل، برخی دیگر از [[فقها]] معتقدند که رجوع به فقها در سؤالات جدید شرعی در [[زمان]] حضور [[اهل بیت]] {{عم}} هم متداول بوده است؛ لذا معنا ندارد که [[اسحاق بن یعقوب]] از [[امام]] بپرسد که در مواجهه با سؤالات جدید چه باید کرد<ref>خمینی (امام)، ولایت فقیه، ص۷۹.</ref>؛ بنابراین باید حوادث واقعه را به معنای هر چیزی که حادثه جدید است، دانست<ref>[[اصغرآقا مهدوی|مهدوی، اصغرآقا]] و [[سید محمد صادق کاظمی|کاظمی، سید محمد صادق]]، [[کلیات فقه سیاسی (کتاب)|کلیات فقه سیاسی]]، ص ۱۸۸.</ref>. | ||
با این توضیح مراد [[امام]] {{ع}} از | با این توضیح مراد [[امام]] {{ع}} از راویان احادیث، تنها [[روایت]] کننده [[حدیث]] نیست؛ بلکه منظور، کسی است که اولاً با منابع روایی آشنایی کامل داشته و [[روایت]] معتبر را از غیر معتبر میشناسد و ثانیاً به همه جوانب کلمات [[معصومان]] {{ع}} و چگونگی به دست آوردن [[حکم شرعی]] از سخنان ایشان [[آگاه]] بوده و تمام مقدّمات و ابزارهای لازم برای فهم درستِ سخنان ایشان را فراگرفته است. این برداشت با فراز بعدی این [[روایت]] که [[امام]] {{ع}} راویان حدیث را [[حجت]] خود بر [[مردم]] شمرده، نیز هماهنگ است؛ زیرا [[حجت]] بودن راوی، با اموری تناسب دارد که رأی و نظر او در آن امور ملاک و معیار باشد؛ یعنی زمانی این راوی حدیث [[حجت]] بر دیگران است که [[استنباط]] و برداشت او از [[کلام]] [[معصوم]] {{ع}} برای دیگران [[حجت]] باشد و الّا اگر قرار بود به خود [[کلام]] [[معصوم]] {{ع}} استناد شود، نمیفرمود: آنها ـ خودشان ـ [[حجت]] بر شما هستند<ref>ر. ک: [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، جلد ۲ ص ۲۱۱-۲۲۰.</ref>. | ||
جمله پایانی روایت مورد بحث یعنی “آنها [[حجت]] من بر شمایند و من نیز حجت خدا بر ایشان هستم” نیز دلیل دیگری بر دلالت این روایت بر [[ولایت]] فقهاست. حجت بودن به معنای چیزی است که صاحب حجت با دیگران بر اساس آن [[محاجه]] میکند و بدین ترتیب عذری برای ایشان باقی نمیگذارد<ref>مظفر، اصول الفقه، ج۳، ص۱۳.</ref>. حال حجت بودن فقها بر مردم از جانب اهل بیت {{عم}} به معنای [[احتجاج]] [[خداوند]] با بندگانش در [[روز قیامت]] به وسیله فقهاست. این نکته را میتوان بدینگونه نیز بیان کرد که مطابق با [[اندیشهها]] و آموزههای [[شیعه]]، | جمله پایانی روایت مورد بحث یعنی “آنها [[حجت]] من بر شمایند و من نیز حجت خدا بر ایشان هستم” نیز دلیل دیگری بر دلالت این روایت بر [[ولایت]] فقهاست. حجت بودن به معنای چیزی است که صاحب حجت با دیگران بر اساس آن [[محاجه]] میکند و بدین ترتیب عذری برای ایشان باقی نمیگذارد<ref>مظفر، اصول الفقه، ج۳، ص۱۳.</ref>. حال حجت بودن فقها بر مردم از جانب اهل بیت {{عم}} به معنای [[احتجاج]] [[خداوند]] با بندگانش در [[روز قیامت]] به وسیله فقهاست. این نکته را میتوان بدینگونه نیز بیان کرد که مطابق با [[اندیشهها]] و آموزههای [[شیعه]]، حجیت [[ائمه اطهار]] {{عم}} در تمامی شئون زندگی از جمله امور [[حکومت]] و [[سیاست]] است؛ بنابراین آنگاه که [[امام عصر]] {{ع}} در عبارت فوق میفرمایند من حجت خدا بر فقها هستم، به معنای حجیت در جمیع [[شئون]] است. با آشکار شدن معنای حجیت ائمه اطهار {{عم}} از جانب خداوند و اطلاق این حجیت در همه امور [[زندگی]] [[بشر]]، اتصال حجیت [[فقها]] به [[ائمه اطهار]] {{عم}} و از آن طریق به [[خدای متعال]] به معنای اطلاق حجیت ایشان نیز هست<ref>خمینی (امام)، کتاب البیع، ج۲، ص۶۳۶-۶۳۷.</ref>؛ زیرا هیچ دلیلی بر سرایت نکردن آن اطلاق به این حجیت در عبارت فوق ذکر نشده است؛ از اینرو از عبارت {{متن حدیث|فَإِنَّهُمْ حُجَّتِي عَلَيْكُمْ}}[[احتجاج]] مطلق [[امام زمان]] با [[شیعیان]] به وسیله فقها و [[جانشینی]] در تمام امور از جمله [[حکومت]] برداشت میشود. این [[روایت]] در مسئله اختیارات فقها نیز مورد توجه قرار میگیرد<ref>[[اصغرآقا مهدوی|مهدوی، اصغرآقا]] و [[سید محمد صادق کاظمی|کاظمی، سید محمد صادق]]، [[کلیات فقه سیاسی (کتاب)|کلیات فقه سیاسی]]، ص ۱۸۸؛ [[علی اصغر نصرتی|نصرتی، علی اصغر]]، [[نظام سیاسی اسلام (کتاب)|نظام سیاسی اسلام]]، ص ۲۳۵-۲۴۲.</ref>. | ||
== منابع == | == منابع == |