مهدی شخصی و مهدی نوعی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مهدویت/بالا}} | {{مهدویت/بالا}} | ||
{{مهدویت}} | {{مهدویت}} | ||
لفظ [[مهدی]] مفهوم عامی دارد و به کار بردن آن به هر فردی که [[خدا]] او را [[هدایت]] کرده باشد، جایز است. با این مفهوم، همه [[پیامبران]] و [[اوصیا]]{{عم}} [[مهدی]] هستند. حتی به کار بردن این واژه درباره افراد دیگری که در [[مکتب]] آن بزرگواران [[تربیت]] و [[هدایت]] یافته‌اند، جایز است. با این حال، روشن است مقصود از [[مهدی]] که بر زبان مبارک [[پیامبر خاتم|حضرت رسول]]{{صل}} جاری شده، یک عنوان خاص و [[لقب]] شخصی معین و عزیز است. [[پیامبر]]{{صل}} به [[ظهور]] او [[بشارت]] داده و [[مسلمانان]] را فراخوانده است که در ردیف [[منتظران]] [[ظهور]] او باشند<ref>اگرچه اصطلاح "مهدی شخصی و مهدی نوعی" در بعضی از کتاب‌های متأخرین به کار رفته؛ ولی در هیچ‌یک از آنها به روشنی تعریف نشده است؛ به‌گونه‌ای که به نظر می‌رسد هریک، آن را در معنایی به کار برده‌اند.</ref>. | |||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
*بر اساس [[اخبار]] معتبر، [[مهدی]] [[لقب]] [[موعود]] [[آخر الزمان]] است که حتی تبار و اوصاف او در [[احادیث]] معتبر مورد اشاره قرار گرفته است. این ویژگی‌ها بر هیچ کس، جز [[امام مهدی|امام دوازدهم]] [[فرزند]] [[امام حسن عسکری]]{{ع}} قابل تطبیق نیست. | *بر اساس [[اخبار]] معتبر، [[مهدی]] [[لقب]] [[موعود]] [[آخر الزمان]] است که حتی تبار و اوصاف او در [[احادیث]] معتبر مورد اشاره قرار گرفته است. این ویژگی‌ها بر هیچ کس، جز [[امام مهدی|امام دوازدهم]] [[فرزند]] [[امام حسن عسکری]]{{ع}} قابل تطبیق نیست. | ||
*[[لقب مهدی]] به این معنا "مورد [[هدایت]] [[خدا]] و [[احیاگر]] [[اسلام]] و پرکننده [[جهان]] از عدل وداد و ..." نخستین بار در باره آن حضرت به کار رفت و این، در عصر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} انجام گرفت و [[مهدی]] به عنوان رهایی‌بخش، معرفی شد. | *[[لقب مهدی]] به این معنا "مورد [[هدایت]] [[خدا]] و [[احیاگر]] [[اسلام]] و پرکننده [[جهان]] از عدل وداد و ..." نخستین بار در باره آن حضرت به کار رفت و این، در عصر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} انجام گرفت و [[مهدی]] به عنوان رهایی‌بخش، معرفی شد. | ||
*[[مهدی]] به مفهوم نوعی، فردی نامعین است که در زمانی مناسب، زاده خواهد شد و [[جهان]] را پر از [[عدل]] وداد خواهد کرد. این، از هیچ‌یک از [[روایات]] [[نقل]] شده از [[پیامبر]]{{صل}} و [[امامان]]{{عم}} قابل استفاده نیست. | *[[مهدی]] به مفهوم نوعی، فردی نامعین است که در زمانی مناسب، زاده خواهد شد و [[جهان]] را پر از [[عدل]] وداد خواهد کرد. این، از هیچ‌یک از [[روایات]] [[نقل]] شده از [[پیامبر]]{{صل}} و [[امامان]]{{عم}} قابل استفاده نیست. | ||
*از نظر منطق و [[برهان]]، "نوعی بودن | *از نظر منطق و [[برهان]]، "[[نوعی بودن مهدی]]" [[باطل]] و نادرست است؛ چرا که نقض غرض می‌شود. مقصود از [[قیام]] او، پرکردن [[جهان]] از عدل وداد است؛ ولی [[نوعی بودن مهدی]]، [[جهان]] را از [[ظلم و ستم]] پر خواهد کرد. در این صورت، هر قدرتمند [[دروغگویی]]، می‌تواند ادعا کند [[مهدی]] است و به نام [[عدالت]] گستری، به چپاول [[جهان]] بپردازد. در این صورت وعده‌های [[قرآن]] و [[پیامبران]]، [[باطل]] و [[دروغ]] بوده یا [[وجود مهدی]] [[پس از ظهور]]، قابل [[انکار]] و [[تردید]] خواهد بود؛ چون دلیلی برای آنکه او [[مهدی موعود]] است، وجود ندارد. در [[تاریخ اسلام]]، دیده شده است [[مدعیان مهدویت]]، بسیار آمدند و رفتند؛ اما چه خون‌ها که نریختند؛ چه ظلم‌ها و ستم‌ها که نکردند؛ پس بایستی، [[مهدی]]، شخص معینی باشد که شناختش برای [[مردم]] آسان باشد و اشتباهی در تشخیص او رخ ندهد. | ||
*نیز [[مهدی]] | *نیز [[مهدی نوعی]]، با آموزههای [[اسلام]] منافات دارد؛ چون [[روایات]] متواتری وارد شده که آن [[منجی موعود]]، شخصی معین و زنده است. از طرفی این امر، مستلزم آن است که سال‌ها [[زمین]]، خالی از [[حجّت]] باشد و این هم بر خلاف اصول و مبانی [[اسلام]] است. با این حال، [[مدعیان مهدویت]]، همگی از میان [[مسلمانان]] برخاسته‌اند؛ کسانی که از اصول و مبانی [[اسلام]] خبر نداشته‌اند یا [[حقیقت]] را به [[مسلمانان]] نگفته بودند<ref>ر.ک: سید رضا صدر، راه مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف، ص ۶۳ و ۶۴( با تصرف)</ref>. | ||
*یکی از [[دانشمندان]] [[شیعه]] در این باره نوشته است: "موضوع [[مهدی]]، نه [[اندیشه]] چشم به راه نشستن کسی است که باید زاده شود و نه یک [[پیشگویی]] است که باید در [[انتظار]] مصداقش ماند؛ بلکه واقعیتی استوار و فردی مشخص است که خود نیز، در [[انتظار]] رسیدن هنگام فعالیتش به سر می‌برد. در میان ما- با گوشت و [[خون]] خویش- زندگی می‌کند؛ ما را می‌بیند و ما نیز او را می‌بینیم "اما نمیشناسیم". در فضای دردها، رنج‌ها و آرزوهای ما است و در [[اندوه]] و شادی ما شریک است ... در [[احادیث]] نیز، پیوسته به [[انتظار فرج]] و درخواست [[ظهور مهدی]]، سفارش شده است، تا [[مؤمنان]] همواره چشم به راه او باشند. | *یکی از [[دانشمندان]] [[شیعه]] در این باره نوشته است: "موضوع [[مهدی]]، نه [[اندیشه]] چشم به راه نشستن کسی است که باید زاده شود و نه یک [[پیشگویی]] است که باید در [[انتظار]] مصداقش ماند؛ بلکه واقعیتی استوار و فردی مشخص است که خود نیز، در [[انتظار]] رسیدن هنگام فعالیتش به سر می‌برد. در میان ما- با گوشت و [[خون]] خویش- زندگی می‌کند؛ ما را می‌بیند و ما نیز او را می‌بینیم "اما نمیشناسیم". در فضای دردها، رنج‌ها و آرزوهای ما است و در [[اندوه]] و شادی ما شریک است ... در [[احادیث]] نیز، پیوسته به [[انتظار فرج]] و درخواست [[ظهور مهدی]]، سفارش شده است، تا [[مؤمنان]] همواره چشم به راه او باشند. | ||
*این [[تشویق]]، تحقّق همان همبستگی روحی و وابستگی وجدانی [[منتظران]] [[ظهور]] و رهبرشان است. این همبستگی و پیوند پدید نمی‌آید، مگر اینکه [[مهدی]] را هم‌اکنون انسانی تجسم یافته بشماریم. تجسّم یافتن [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} تحرک تازه‌ای به "[[فکر]] [[انتظار]] [[منجی]]" می‌بخشد و آن را از [[توانایی]] و آفرینندگی بیشتری برخوردار می‌کند. | *این [[تشویق]]، تحقّق همان همبستگی روحی و وابستگی وجدانی [[منتظران]] [[ظهور]] و رهبرشان است. این همبستگی و پیوند پدید نمی‌آید، مگر اینکه [[مهدی]] را هم‌اکنون انسانی تجسم یافته بشماریم. تجسّم یافتن [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} تحرک تازه‌ای به "[[فکر]] [[انتظار]] [[منجی]]" می‌بخشد و آن را از [[توانایی]] و آفرینندگی بیشتری برخوردار می‌کند. | ||
*گذشته از آن، در انسانی که به طرد ستم‌ها پرداخته و [[رهبر]] [[منتظر]] خود را نیز هم درد، هم [[رنج]]، همسان و وابسته به خویش احساس می‌کند و نوعی [[مقاومت]] و [[شکیبایی]] برابر دردهایی که در اثر محرومیت به او رسیده است، ایجاد می‌شود<ref> سید محمد باقر صدر، جستوجو و گفتوگو پیرامون حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف، ص ۶- ۸.</ref>. | *گذشته از آن، در انسانی که به طرد ستم‌ها پرداخته و [[رهبر]] [[منتظر]] خود را نیز هم درد، هم [[رنج]]، همسان و وابسته به خویش احساس می‌کند و نوعی [[مقاومت]] و [[شکیبایی]] برابر دردهایی که در اثر محرومیت به او رسیده است، ایجاد می‌شود<ref> سید محمد باقر صدر، جستوجو و گفتوگو پیرامون حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف، ص ۶- ۸.</ref>. | ||
* | * صوفیه [[اعتقاد]] به [[ولایت عامه]] و [[مهدویت نوعیه]] دارند و [[اولیا]] را منحصر به [[دوازده]] [[امام]] نمیدانند. امروز هم بیشتر [[عقیده]] دارند که پیر آنها در زمان خود، ولی است و هر قطبی، [[منصب ولایت]] دارد. کسانی امثال با [[یزید بسطامی]]، [[منصور حلاج]]، [[محی الدین عربی]]، [[احمد غزالی]] و [[جنید بغدادی]] را "ولی" می‌دانند. عجب است که صوفیان [[شیعه]] با این [[عقیده]] که مخالف اساس معتقدات [[شیعه]] است، باز دم از [[تشیع]] و لاف [[محبت]] [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} می‌زنند و سایر [[شیعیان]] و [[علمای ربانی]] را اهل ظاهر و قشری و خود را با [[انکار]] ضمنی ولی اللّه المطلق و [[مهدی موعود]] [[جهان]] که بعد از [[امام عسکری]]{{ع}} جز او ولی و [[قطب]] و امامی نیست، اهل معنی و اهل لب و "[[اهل حق]]" می‌دانند. | ||
*بنابراین [[شیعه]] با ردّ این انگاره، فقط به [[مهدی]] شخصی [[معتقد]] است<ref> محمد باقر مجلسی، مهدی موعود ( ترجمه جلد سیزدهم بحار الانوار)، ترجمه علی دوانی، ص ۳۴۰، پاورقی</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۳۴ - ۴۳۷.</ref>. | *بنابراین [[شیعه]] با ردّ این انگاره، فقط به [[مهدی]] شخصی [[معتقد]] است<ref> محمد باقر مجلسی، مهدی موعود ( ترجمه جلد سیزدهم بحار الانوار)، ترجمه علی دوانی، ص ۳۴۰، پاورقی</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۳۴ - ۴۳۷.</ref>. | ||
==مهدی شخصی و مهدی نوعی در درسنامه== | ==مهدی شخصی و مهدی نوعی در درسنامه== | ||
*بحث درباره [[مهدی شخصی]] و [[مهدی نوعی|نوعی]]، ارتباط مستقیمی با موضوع [[شناخت]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} دارد. لفظ "[[مهدی]]" مفهوم عامی دارد و به کار بردن آن به هر فردی که [[خدا]] او را [[هدایت]] کرده باشد، جایز است. با این مفهوم همه [[پیامبران]] و [[اوصیا]] {{عم}}، [[مهدی]] هستند و به کار بردن آن در [[حق]] شخص [[پیامبر]] {{صل}} و [[امیر مؤمنان]] و سایر [[امامان]] {{عم}} جایز است؛ زیرا همه [[مهدی]] و [[هدایت]] شده‌اند. حتی به کار بردن این واژه درباره افراد دیگری که در [[مکتب]] آن بزرگواران [[تربیت]] و [[هدایت]] یافته‌اند، جایز است. با این حال روشن است که مقصود از مهدی- که بر زبان [[مبارک]] [[حضرت رسول]] {{صل}} جاری شده- یک عنوان خاص و [[لقب]] شخصی معین عزیز است. [[پیامبر]] {{صل}} به [[ظهور]] او [[بشارت]] داده و [[مسلمانان]] را فراخوانده است که در ردیف [[منتظران]] [[ظهور]] او باشند. برحسب [[اخبار]] معتبر، "[[مهدی]]" [[لقب]] [[موعود]] [[آخر الزمان]] است که حتی تبار و اوصاف او در [[احادیث معتبر]] مورد اشاره قرار گرفته است. این ویژگی‌ها بر هیچ‌کس، جز [[امام دوازدهم]] [[فرزند]] [[امام حسن عسکری]] {{ع}} قابل تطبیق نیست. [[لقب]] "[[مهدی]]" به این معنا (مورد [[هدایت]] [[خدا]] و [[احیا]] کننده [[اسلام]] و پرکننده [[جهان]] از [[عدل و داد]] و...) نخستین بار در مورد آن [[حضرت]] به کار رفت و این در عصر خود [[پیامبر]] {{صل}} انجام گرفت و [[مهدی]] به عنوان [[منجی]] و رهایی‌بخش معرفی شد<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۲۵.</ref>. | |||
*بحث درباره [[مهدی]] | *مهدویت- به مفهوم نوعی- از هیچ‌یک از [[روایات]] [[نقل]] شده از [[پیامبر]] {{صل}} و [[امامان]] {{عم}} قابل استفاده نیست. براساس این برداشت، او فردی نامعین است که در زمانی مناسب، زاده خواهد شد و [[جهان]] را پر از [[عدل و داد]] خواهد کرد. از نظر [[منطق]] و [[برهان]]، "[[نوعی بودن مهدی]]" [[باطل]] و نادرست است؛ چرا که نقض غرض می‌شود! مقصود از [[قیام]] او، پرکردن [[جهان]] از [[عدل و داد]] است؛ ولی [[نوعی بودن مهدی]]، [[جهان]] را از [[ظلم و ستم]] پر خواهد کرد. در این صورت هر قدرتمند دروغگویی، می‌تواند ادعا کند که [[مهدی]] است و به نام [[عدالت‌گستری]]، به جهان‌گیری بپردازد!! پس [[مدعیان مهدویت]] بسیار خواهند شد و در هر زمان و مکانی، ممکن است چند تن، [[ادعای مهدی بودن]] کنند و عده‌ای ساده‌دل و [[نادان]]، گرد ایشان جمع شوند و به [[ظلم و ستم]] بپردازند!! [[جنگ]]، سراسر [[زمین]] را فراگیرد و از [[خونریزی]] و [[فتنه]] و [[آشوب]]، آکنده گردد و... بنابراین، [[وجود مهدی]] نوعی، از نظر [[اجتماعی]] محال است. در این صورت [[وعده‌های قرآن]] و [[پیامبران]] [[باطل]] و [[دروغ]] بوده و یا [[وجود مهدی]] [[پس از ظهور]]، قابل [[انکار]] و [[تردید]] خواهد بود؛ چون دلیلی برای آنکه او [[مهدی موعود]] است، وجود ندارد! در [[تاریخ اسلام]]، دیده شده که [[مدعیان مهدویت]]، بسیار آمدند و رفتند؛ اما چه [[خون‌ها]] که نریختند چه [[ظلم‌ها]] و [[ستم‌ها]] که نکردند! پس بایستی، [[مهدی]]، شخص معینی باشد که شناختش، برای خلق آسان باشد و اشتباهی در تشخیص او رخ ندهد<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص ۱۲۳، ۱۲۴.</ref>. آموزه "[[مهدی نوعی]]"، با [[اسلام]] منافات دارد؛ چون [[روایات]] متواتری وارد شده که آن [[منجی موعود]]، شخصی معین و زنده است. از طرفی این امر مستلزم آن است که سال‌ها [[زمین]]، خالی از [[حجت]] باشد و این هم برخلاف اصول و مبانی [[اسلام]] است. با این حال، [[مدعیان مهدویت]]، همگی از میان [[مسلمانان]] برخاسته‌اند؛ کسانی که از اصول و مبانی [[اسلام]] خبر نداشته‌اند و یا [[حقیقت]] را به [[مسلمانان]] نگفته بودند!<ref>ر.ک: سید رضا صدر، راه مهدی {{ع}}، ص۱۲۵، ۱۲۶.</ref>. | ||
*مهدویت- به مفهوم نوعی- از هیچ‌یک از [[روایات]] [[نقل]] شده از [[پیامبر]] {{صل}} و [[امامان]] {{عم}} قابل استفاده نیست. براساس این برداشت، او فردی نامعین است که در زمانی مناسب، زاده خواهد شد و [[جهان]] را پر از [[عدل و داد]] خواهد کرد. از نظر [[منطق]] و [[برهان]]، "نوعی بودن | |||
*یکی از [[دانشمندان شیعه]] در این‌باره نوشته است: موضوع [[مهدی]] نه [[اندیشه]] چشم به راه نشستن کسی است که باید زاده شود و نه یک [[پیشگویی]] است که باید در [[انتظار]] مصداقش ماند؛ بلکه واقعیتی [[استوار]] و فردی مشخص است که خود نیز، در [[انتظار]] رسیدن هنگام فعالیتش به سر می‌برد. در میان ما- با گوشت و [[خون]] خویش- [[زندگی]] می‌کند؛ ما را می‌بیند و ما نیز او را می‌بینیم. در فضای دردها، [[رنج‌ها]] و آرزوهای ما است و در [[اندوه]] و [[شادی]] ما شریک است. شکنجه‌های آزردگان و تیره‌روزی ناکامان [[زمین]] و [[بیداد]] [[ستمگران]] را- از دور یا نزدیک- می‌بیند و به [[انتظار]] لحظه‌ای است که فرا رسد و دست پرتوان خویش را به سوی همه رنج‌کشیدگان، محرومان و سیه‌روزان دراز کند و تومار [[ستمگران]] را بریده و درهم پیچید. البته [[سرنوشت]] این [[رهبر موعود]]، این است که خود را [[آشکار]] نسازد و همراه با دیگران، لحظه [[موعود]] را [[انتظار]] کشد.... در [[احادیث]] نیز، پیوسته، به "[[انتظار فرج]]" و درخواست [[ظهور مهدی]]، سفارش شده است تا [[مؤمنان]] همواره چشم به راه او باشند. این [[تشویق]]، تحقق همان همبستگی روحی و [[وابستگی]] وجدانی [[منتظران]] [[ظهور]] و رهبرشان است. این همبستگی و پیوند پدید نمی‌آید؛ مگر اینکه [[مهدی]] را هم‌اکنون انسانی تجسم‌یافته بشماریم. تجسم یافتن [[مهدی]] {{ع}} تحرک تازه‌ای به "[[فکر]] [[انتظار]] [[منجی]]" می‌بخشد و آن را از [[توانایی]] و آفرینندگی بیشتری برخوردار می‌کند. گذشته از آن، در انسانی که به طرد [[ستم‌ها]] پرداخته و [[رهبر]] [[منتظر]] خود را نیز هم‌درد، هم‌رنج، همسان و وابسته به خویش احساس می‌کند و نوعی [[مقاومت]] و شکیبایی- در برابر دردهایی که در اثر [[محرومیت]] به او رسیده- ایجاد می‌شود<ref>سید محمد باقر صدر، جستجو و گفتگو پیرامون حضرت مهدی {{ع}}، ص ۶- ۸.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۲۶، ۱۲۷.</ref>. | *یکی از [[دانشمندان شیعه]] در این‌باره نوشته است: موضوع [[مهدی]] نه [[اندیشه]] چشم به راه نشستن کسی است که باید زاده شود و نه یک [[پیشگویی]] است که باید در [[انتظار]] مصداقش ماند؛ بلکه واقعیتی [[استوار]] و فردی مشخص است که خود نیز، در [[انتظار]] رسیدن هنگام فعالیتش به سر می‌برد. در میان ما- با گوشت و [[خون]] خویش- [[زندگی]] می‌کند؛ ما را می‌بیند و ما نیز او را می‌بینیم. در فضای دردها، [[رنج‌ها]] و آرزوهای ما است و در [[اندوه]] و [[شادی]] ما شریک است. شکنجه‌های آزردگان و تیره‌روزی ناکامان [[زمین]] و [[بیداد]] [[ستمگران]] را- از دور یا نزدیک- می‌بیند و به [[انتظار]] لحظه‌ای است که فرا رسد و دست پرتوان خویش را به سوی همه رنج‌کشیدگان، محرومان و سیه‌روزان دراز کند و تومار [[ستمگران]] را بریده و درهم پیچید. البته [[سرنوشت]] این [[رهبر موعود]]، این است که خود را [[آشکار]] نسازد و همراه با دیگران، لحظه [[موعود]] را [[انتظار]] کشد.... در [[احادیث]] نیز، پیوسته، به "[[انتظار فرج]]" و درخواست [[ظهور مهدی]]، سفارش شده است تا [[مؤمنان]] همواره چشم به راه او باشند. این [[تشویق]]، تحقق همان همبستگی روحی و [[وابستگی]] وجدانی [[منتظران]] [[ظهور]] و رهبرشان است. این همبستگی و پیوند پدید نمی‌آید؛ مگر اینکه [[مهدی]] را هم‌اکنون انسانی تجسم‌یافته بشماریم. تجسم یافتن [[مهدی]] {{ع}} تحرک تازه‌ای به "[[فکر]] [[انتظار]] [[منجی]]" می‌بخشد و آن را از [[توانایی]] و آفرینندگی بیشتری برخوردار می‌کند. گذشته از آن، در انسانی که به طرد [[ستم‌ها]] پرداخته و [[رهبر]] [[منتظر]] خود را نیز هم‌درد، هم‌رنج، همسان و وابسته به خویش احساس می‌کند و نوعی [[مقاومت]] و شکیبایی- در برابر دردهایی که در اثر [[محرومیت]] به او رسیده- ایجاد می‌شود<ref>سید محمد باقر صدر، جستجو و گفتگو پیرامون حضرت مهدی {{ع}}، ص ۶- ۸.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۲۶، ۱۲۷.</ref>. | ||
*یکی از [[دانشمندان]] معاصر، بحث "[[مهدی]] | *یکی از [[دانشمندان]] معاصر، بحث "[[مهدی نوعی]]" را براساس دیدگاه [[صوفیه]] چنین شرح کرده است: "[[صوفیه]] [[اعتقاد]] به [[ولایت]] [[عامه]] و [[مهدویت نوعیه]] دارند و [[اولیا]] را منحصر به [[دوازده امام]] نمی دانند. امروز هم اغلب [[عقیده]] دارند که پیر آنها در زمان خود ولی است و هر قطبی [[منصب ولایت]] دارد. کسانی امثال بایزید بسطامی، [[منصور]] [[حلاج]]، [[محی الدین]] [[عربی]]، [[احمد]] غزالی و جنید [[بغدادی]] را "ولی" می‌دانند". آن‌گاه با اظهار شگفتی از این نگرش، می‌نویسد: "عجب است که صوفیان [[شیعه]] با این عقیده- که مخالف اساس معتقدات [[شیعه]] است- باز دم از [[تشیع]] و لاف [[محبت امام زمان]] {{ع}} می‌زنند و سایر [[شیعیان]] و [[علمای ربانی]] را اهل ظاهر و قشری و خود را با [[انکار]] ضمنی [[ولی الله]] المطلق و [[مهدی موعود]] جهان- که بعد از [[امام عسکری]] {{ع}} جز او ولی و [[قطب]] و [[امامی]] نیست- اهل معنی و اهل لب و "[[اهل حق]]" می‌دانند!! <ref>علامه مجلسی، مهدی موعود {{ع}}(ترجمه جلد سیزدهم بحار الانوار)، ترجمه علی دوانی، ص ۳۴۰، پاورقی.</ref>. بنابراین [[شیعه]] با رد این انگاره، تنها به [[مهدی شخصی]] [[معتقد]] است. چنان‌که [[آیت الله حسن‌زاده آملی]] می‌نویسد: "[[امام زمان]] در عصر محمدی {{صل}}، [[انسان]] کاملی است که جز در [[نبوت]] تشریعی و دیگر [[مناصب]] مستأثره ختمی، حائز [[میراث]] خاتم به نحو اتم است و مشتمل بر [[علوم]] و احوال و [[مقامات]] او به‌طور اکمل است. او با [[بدن]] عنصری در عالم طبیعی و سلسله زمان موجود است؛ چنان‌که [[لقب]] [[شریف]] [[صاحب الزمان]] بدان مشعر است، هرچند [[احکام]] [[نفس]] کلیه الهیه وی بر [[احکام]] [[بدن]] طبیعی او، قاهر و نشأه عنصری او مقهور [[روح]] مجرد کلی ولوی او است. و از وی به [[قائم]]، [[حجة الله]]، [[خلیفة الله]]، [[قطب عالم امکان]]، [[واسطه فیض]] و به عناوین بسیار دیگر نیز تعبیر می‌شود. چنین کسی در این زمان سر [[آل محمد]] {{صل}} [[امام مهدی]] [[هادی]] فاطمی [[هاشمی]] ابو القاسم- م ح م د- نعم الخلف الصالح و در یک دانه [[امام حسن عسکری]] {{ع}} است. ان هذا لهو الحق الیقین. الحمد لله الذی هدانا لهذا و ما کنا لنهتدی لو لا ان هدانا [[الله]]"<ref>حسن حسن‌زاده آملی، نهج الولایة، ص ۷.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۲۷، ۱۲۸.</ref>. | ||
==پرسش مستقیم== | ==پرسش مستقیم== | ||
نسخهٔ ۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۵۳
متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.
لفظ مهدی مفهوم عامی دارد و به کار بردن آن به هر فردی که خدا او را هدایت کرده باشد، جایز است. با این مفهوم، همه پیامبران و اوصیا(ع) مهدی هستند. حتی به کار بردن این واژه درباره افراد دیگری که در مکتب آن بزرگواران تربیت و هدایت یافته‌اند، جایز است. با این حال، روشن است مقصود از مهدی که بر زبان مبارک حضرت رسول(ص) جاری شده، یک عنوان خاص و لقب شخصی معین و عزیز است. پیامبر(ص) به ظهور او بشارت داده و مسلمانان را فراخوانده است که در ردیف منتظران ظهور او باشند[۱].
مقدمه
- بر اساس اخبار معتبر، مهدی لقب موعود آخر الزمان است که حتی تبار و اوصاف او در احادیث معتبر مورد اشاره قرار گرفته است. این ویژگی‌ها بر هیچ کس، جز امام دوازدهم فرزند امام حسن عسکری(ع) قابل تطبیق نیست.
- لقب مهدی به این معنا "مورد هدایت خدا و احیاگر اسلام و پرکننده جهان از عدل وداد و ..." نخستین بار در باره آن حضرت به کار رفت و این، در عصر پیامبر اکرم(ص) انجام گرفت و مهدی به عنوان رهایی‌بخش، معرفی شد.
- مهدی به مفهوم نوعی، فردی نامعین است که در زمانی مناسب، زاده خواهد شد و جهان را پر از عدل وداد خواهد کرد. این، از هیچ‌یک از روایات نقل شده از پیامبر(ص) و امامان(ع) قابل استفاده نیست.
- از نظر منطق و برهان، "نوعی بودن مهدی" باطل و نادرست است؛ چرا که نقض غرض می‌شود. مقصود از قیام او، پرکردن جهان از عدل وداد است؛ ولی نوعی بودن مهدی، جهان را از ظلم و ستم پر خواهد کرد. در این صورت، هر قدرتمند دروغگویی، می‌تواند ادعا کند مهدی است و به نام عدالت گستری، به چپاول جهان بپردازد. در این صورت وعده‌های قرآن و پیامبران، باطل و دروغ بوده یا وجود مهدی پس از ظهور، قابل انکار و تردید خواهد بود؛ چون دلیلی برای آنکه او مهدی موعود است، وجود ندارد. در تاریخ اسلام، دیده شده است مدعیان مهدویت، بسیار آمدند و رفتند؛ اما چه خون‌ها که نریختند؛ چه ظلم‌ها و ستم‌ها که نکردند؛ پس بایستی، مهدی، شخص معینی باشد که شناختش برای مردم آسان باشد و اشتباهی در تشخیص او رخ ندهد.
- نیز مهدی نوعی، با آموزههای اسلام منافات دارد؛ چون روایات متواتری وارد شده که آن منجی موعود، شخصی معین و زنده است. از طرفی این امر، مستلزم آن است که سال‌ها زمین، خالی از حجّت باشد و این هم بر خلاف اصول و مبانی اسلام است. با این حال، مدعیان مهدویت، همگی از میان مسلمانان برخاسته‌اند؛ کسانی که از اصول و مبانی اسلام خبر نداشته‌اند یا حقیقت را به مسلمانان نگفته بودند[۲].
- یکی از دانشمندان شیعه در این باره نوشته است: "موضوع مهدی، نه اندیشه چشم به راه نشستن کسی است که باید زاده شود و نه یک پیشگویی است که باید در انتظار مصداقش ماند؛ بلکه واقعیتی استوار و فردی مشخص است که خود نیز، در انتظار رسیدن هنگام فعالیتش به سر می‌برد. در میان ما- با گوشت و خون خویش- زندگی می‌کند؛ ما را می‌بیند و ما نیز او را می‌بینیم "اما نمیشناسیم". در فضای دردها، رنج‌ها و آرزوهای ما است و در اندوه و شادی ما شریک است ... در احادیث نیز، پیوسته به انتظار فرج و درخواست ظهور مهدی، سفارش شده است، تا مؤمنان همواره چشم به راه او باشند.
- این تشویق، تحقّق همان همبستگی روحی و وابستگی وجدانی منتظران ظهور و رهبرشان است. این همبستگی و پیوند پدید نمی‌آید، مگر اینکه مهدی را هم‌اکنون انسانی تجسم یافته بشماریم. تجسّم یافتن مهدی(ع) تحرک تازه‌ای به "فکر انتظار منجی" می‌بخشد و آن را از توانایی و آفرینندگی بیشتری برخوردار می‌کند.
- گذشته از آن، در انسانی که به طرد ستم‌ها پرداخته و رهبر منتظر خود را نیز هم درد، هم رنج، همسان و وابسته به خویش احساس می‌کند و نوعی مقاومت و شکیبایی برابر دردهایی که در اثر محرومیت به او رسیده است، ایجاد می‌شود[۳].
- صوفیه اعتقاد به ولایت عامه و مهدویت نوعیه دارند و اولیا را منحصر به دوازده امام نمیدانند. امروز هم بیشتر عقیده دارند که پیر آنها در زمان خود، ولی است و هر قطبی، منصب ولایت دارد. کسانی امثال با یزید بسطامی، منصور حلاج، محی الدین عربی، احمد غزالی و جنید بغدادی را "ولی" می‌دانند. عجب است که صوفیان شیعه با این عقیده که مخالف اساس معتقدات شیعه است، باز دم از تشیع و لاف محبت امام زمان (ع) می‌زنند و سایر شیعیان و علمای ربانی را اهل ظاهر و قشری و خود را با انکار ضمنی ولی اللّه المطلق و مهدی موعود جهان که بعد از امام عسکری(ع) جز او ولی و قطب و امامی نیست، اهل معنی و اهل لب و "اهل حق" می‌دانند.
- بنابراین شیعه با ردّ این انگاره، فقط به مهدی شخصی معتقد است[۴][۵].
مهدی شخصی و مهدی نوعی در درسنامه
- بحث درباره مهدی شخصی و نوعی، ارتباط مستقیمی با موضوع شناخت حضرت مهدی (ع) دارد. لفظ "مهدی" مفهوم عامی دارد و به کار بردن آن به هر فردی که خدا او را هدایت کرده باشد، جایز است. با این مفهوم همه پیامبران و اوصیا (ع)، مهدی هستند و به کار بردن آن در حق شخص پیامبر (ص) و امیر مؤمنان و سایر امامان (ع) جایز است؛ زیرا همه مهدی و هدایت شده‌اند. حتی به کار بردن این واژه درباره افراد دیگری که در مکتب آن بزرگواران تربیت و هدایت یافته‌اند، جایز است. با این حال روشن است که مقصود از مهدی- که بر زبان مبارک حضرت رسول (ص) جاری شده- یک عنوان خاص و لقب شخصی معین عزیز است. پیامبر (ص) به ظهور او بشارت داده و مسلمانان را فراخوانده است که در ردیف منتظران ظهور او باشند. برحسب اخبار معتبر، "مهدی" لقب موعود آخر الزمان است که حتی تبار و اوصاف او در احادیث معتبر مورد اشاره قرار گرفته است. این ویژگی‌ها بر هیچ‌کس، جز امام دوازدهم فرزند امام حسن عسکری (ع) قابل تطبیق نیست. لقب "مهدی" به این معنا (مورد هدایت خدا و احیا کننده اسلام و پرکننده جهان از عدل و داد و...) نخستین بار در مورد آن حضرت به کار رفت و این در عصر خود پیامبر (ص) انجام گرفت و مهدی به عنوان منجی و رهایی‌بخش معرفی شد[۶].
- مهدویت- به مفهوم نوعی- از هیچ‌یک از روایات نقل شده از پیامبر (ص) و امامان (ع) قابل استفاده نیست. براساس این برداشت، او فردی نامعین است که در زمانی مناسب، زاده خواهد شد و جهان را پر از عدل و داد خواهد کرد. از نظر منطق و برهان، "نوعی بودن مهدی" باطل و نادرست است؛ چرا که نقض غرض می‌شود! مقصود از قیام او، پرکردن جهان از عدل و داد است؛ ولی نوعی بودن مهدی، جهان را از ظلم و ستم پر خواهد کرد. در این صورت هر قدرتمند دروغگویی، می‌تواند ادعا کند که مهدی است و به نام عدالت‌گستری، به جهان‌گیری بپردازد!! پس مدعیان مهدویت بسیار خواهند شد و در هر زمان و مکانی، ممکن است چند تن، ادعای مهدی بودن کنند و عده‌ای ساده‌دل و نادان، گرد ایشان جمع شوند و به ظلم و ستم بپردازند!! جنگ، سراسر زمین را فراگیرد و از خونریزی و فتنه و آشوب، آکنده گردد و... بنابراین، وجود مهدی نوعی، از نظر اجتماعی محال است. در این صورت وعده‌های قرآن و پیامبران باطل و دروغ بوده و یا وجود مهدی پس از ظهور، قابل انکار و تردید خواهد بود؛ چون دلیلی برای آنکه او مهدی موعود است، وجود ندارد! در تاریخ اسلام، دیده شده که مدعیان مهدویت، بسیار آمدند و رفتند؛ اما چه خون‌ها که نریختند چه ظلم‌ها و ستم‌ها که نکردند! پس بایستی، مهدی، شخص معینی باشد که شناختش، برای خلق آسان باشد و اشتباهی در تشخیص او رخ ندهد[۷]. آموزه "مهدی نوعی"، با اسلام منافات دارد؛ چون روایات متواتری وارد شده که آن منجی موعود، شخصی معین و زنده است. از طرفی این امر مستلزم آن است که سال‌ها زمین، خالی از حجت باشد و این هم برخلاف اصول و مبانی اسلام است. با این حال، مدعیان مهدویت، همگی از میان مسلمانان برخاسته‌اند؛ کسانی که از اصول و مبانی اسلام خبر نداشته‌اند و یا حقیقت را به مسلمانان نگفته بودند![۸].
- یکی از دانشمندان شیعه در این‌باره نوشته است: موضوع مهدی نه اندیشه چشم به راه نشستن کسی است که باید زاده شود و نه یک پیشگویی است که باید در انتظار مصداقش ماند؛ بلکه واقعیتی استوار و فردی مشخص است که خود نیز، در انتظار رسیدن هنگام فعالیتش به سر می‌برد. در میان ما- با گوشت و خون خویش- زندگی می‌کند؛ ما را می‌بیند و ما نیز او را می‌بینیم. در فضای دردها، رنج‌ها و آرزوهای ما است و در اندوه و شادی ما شریک است. شکنجه‌های آزردگان و تیره‌روزی ناکامان زمین و بیداد ستمگران را- از دور یا نزدیک- می‌بیند و به انتظار لحظه‌ای است که فرا رسد و دست پرتوان خویش را به سوی همه رنج‌کشیدگان، محرومان و سیه‌روزان دراز کند و تومار ستمگران را بریده و درهم پیچید. البته سرنوشت این رهبر موعود، این است که خود را آشکار نسازد و همراه با دیگران، لحظه موعود را انتظار کشد.... در احادیث نیز، پیوسته، به "انتظار فرج" و درخواست ظهور مهدی، سفارش شده است تا مؤمنان همواره چشم به راه او باشند. این تشویق، تحقق همان همبستگی روحی و وابستگی وجدانی منتظران ظهور و رهبرشان است. این همبستگی و پیوند پدید نمی‌آید؛ مگر اینکه مهدی را هم‌اکنون انسانی تجسم‌یافته بشماریم. تجسم یافتن مهدی (ع) تحرک تازه‌ای به "فکر انتظار منجی" می‌بخشد و آن را از توانایی و آفرینندگی بیشتری برخوردار می‌کند. گذشته از آن، در انسانی که به طرد ستم‌ها پرداخته و رهبر منتظر خود را نیز هم‌درد، هم‌رنج، همسان و وابسته به خویش احساس می‌کند و نوعی مقاومت و شکیبایی- در برابر دردهایی که در اثر محرومیت به او رسیده- ایجاد می‌شود[۹][۱۰].
- یکی از دانشمندان معاصر، بحث "مهدی نوعی" را براساس دیدگاه صوفیه چنین شرح کرده است: "صوفیه اعتقاد به ولایت عامه و مهدویت نوعیه دارند و اولیا را منحصر به دوازده امام نمی دانند. امروز هم اغلب عقیده دارند که پیر آنها در زمان خود ولی است و هر قطبی منصب ولایت دارد. کسانی امثال بایزید بسطامی، منصور حلاج، محی الدین عربی، احمد غزالی و جنید بغدادی را "ولی" می‌دانند". آن‌گاه با اظهار شگفتی از این نگرش، می‌نویسد: "عجب است که صوفیان شیعه با این عقیده- که مخالف اساس معتقدات شیعه است- باز دم از تشیع و لاف محبت امام زمان (ع) می‌زنند و سایر شیعیان و علمای ربانی را اهل ظاهر و قشری و خود را با انکار ضمنی ولی الله المطلق و مهدی موعود جهان- که بعد از امام عسکری (ع) جز او ولی و قطب و امامی نیست- اهل معنی و اهل لب و "اهل حق" می‌دانند!! [۱۱]. بنابراین شیعه با رد این انگاره، تنها به مهدی شخصی معتقد است. چنان‌که آیت الله حسن‌زاده آملی می‌نویسد: "امام زمان در عصر محمدی (ص)، انسان کاملی است که جز در نبوت تشریعی و دیگر مناصب مستأثره ختمی، حائز میراث خاتم به نحو اتم است و مشتمل بر علوم و احوال و مقامات او به‌طور اکمل است. او با بدن عنصری در عالم طبیعی و سلسله زمان موجود است؛ چنان‌که لقب شریف صاحب الزمان بدان مشعر است، هرچند احکام نفس کلیه الهیه وی بر احکام بدن طبیعی او، قاهر و نشأه عنصری او مقهور روح مجرد کلی ولوی او است. و از وی به قائم، حجة الله، خلیفة الله، قطب عالم امکان، واسطه فیض و به عناوین بسیار دیگر نیز تعبیر می‌شود. چنین کسی در این زمان سر آل محمد (ص) امام مهدی هادی فاطمی هاشمی ابو القاسم- م ح م د- نعم الخلف الصالح و در یک دانه امام حسن عسکری (ع) است. ان هذا لهو الحق الیقین. الحمد لله الذی هدانا لهذا و ما کنا لنهتدی لو لا ان هدانا الله"[۱۲][۱۳].
پرسش مستقیم
پرسش‌های وابسته
- مهدویت در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ (پرسش)
- مهدویت یعنی چه و شامل چه موضوعاتی است؟ (پرسش)
- منظور از مهدویت نوعی و شخصی چیست؟ (پرسش)
- علت افزایش بحث درباره مهدویت و انتظار چیست؟ (پرسش)
- اگر موضوع مهدویت امام مهدی واضح بوده چرا عده‌ای به مهدویت غیر او معتقد شدند؟ (پرسش)
- مهدویت چه بازتابی در فرقه‌های شیعی داشته است؟ آیا در بین فرقه‌های شیعی منکر مهدویت هم وجود دارد؟ (پرسش)
- تلاش دشمن چه نقشی در بررسی مباحث مهدویت دارد؟ (پرسش)
- در حوزه مباحث مهدویت چه برداشت‌های غلطی وجود دارد؟ (پرسش)
- آثار اجتماعی موعودباوری چیست؟ (پرسش)
- چه آثار و فوایدی بر بحث از مهدویت در این زمان مترتب است؟ (پرسش)
جستارهای وابسته
- آخر الزمان
- آدینه (جمعه)
- آستانه عسکریین
- آستانه قیامت
- آفتاب پشت ابر (خورشید پشت ابر)
- آینده پژوهی
- آیین جدید دین در عصر ظهور
- اَبدال
- ابوالادیان
- ابوصالح
- ابوالقاسم (امام مهدی)
- اثناعشریه
- احمد (امام مهدی)
- احمد بن اسحاق قمی
- احمد بن هلال کرخی
- احمدیه (قادیانیه)
- اخیار
- ادله رجعت
- اسماعیلیه
- أشراط الساعه
- اصحاب قائم (یاران امام مهدی)(ع)
- اصحاب کهف
- اقامت‌گاه امام مهدی در عصر ظهور (مسجد سهله)
- القاب امام مهدی(ع)
- امامت امام مهدی(ع)
- امامت و مهدویت
- امام حسن عسکری
- امام زمان (صاحب الزمان)
- امام شناسی (مرگ جاهلی)
- امام مهدی از ولادت تا ظهور
- امامیه
- امدادهای غیبی
- امکان رجعت رجعت
- امنیت حکومت جهانی
- انتظار فرج
- انتقام
- انجمن حجتیه
- انطاکیه
- اوتاد
- اهل سنت و امام مهدی موعود
- اهل سنّت و ولادت امام مهدی(ع)
- اهل کتاب در عصر ظهور
- ایام الله
- ایستادن هنگام شنیدن لقب قائم
- باب (علی محمد شیرازی)
- بابیه باب
- باران های پیاپی
- باقریه
- البرهان فی علامات امام مهدی آخر الزمان
- بعثت امام مهدی
- بلالی محمد بن علی بن بلال
- بلالیه
- بهائیت
- البیان فی اخبار صاحب الزمان
- بیت الحمد
- بیت المقدس
- بیدا خسف به بیدا
- بیعت امام مهدی
- بیعت نامه امام مهدی
- البیعه لله
- پایان تاریخ آخرالزمان
- پدر امام مهدی امام حسن عسکری
- پدر امام مهدی و اهل سنّت
- پرچم امام مهدی
- پرچم های سیاه
- پیراهن امام مهدی
- تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم
- تاریخ عصر غیبت
- تاریخ غیبت کبرا
- تشرف ملاقات با امام مهدی
- تکذیب وقت گزاران وقت ظهور
- تَناثُرُ النُّجُوم
- توقیع
- جبرئیل
- جده
- جزیره خضرا
- جزیره خضرا در ترازوی نقد
- جعفر کذاب
- جمعه
- جنگ افزارهای امام مهدی سلاح امام مهدی
- حجت
- حجر الاسود
- حدیث غدیر
- حدیث لوح حضرت زهرا لوح حضرت زهرا
- حدیث معراج
- حِرْز امام مهدی
- حرمت نام بردن امام مهدی
- حسن شریعی
- حسین بن روح نوبختی
- حسین بن منصور حلاج
- حکومت جهانی
- حکومت صالحان
- حکومت مستضعفان
- حکیمه خاتون
- حیرت
- خاتم الاوصیاء
- خراسانی (خروج خراسانی)
- خردسال ترین پیشوای معصوم (امامت امام مهدی)
- خروج خراسانی
- خروج دابة الاَرض
- خروج دجال
- خروج سفیانی
- خروج سید حسنی
- خروج شعیب بن صالح
- خروج شیصبانی
- خروج عوف سلمی
- خروج امام مهدی (قیام امام مهدی)
- خروج یأجوج (یأجوج و مأجوج)
- خروج یمانی
- خسف به بیداء
- خسوف و کسوف غیرعادی
- خضر
- خلافت موعود
- خورشید پشت ابر
- خطبه قیام
- خورشید مغرب
- خیمه
- دابه الارض (خروج دابه الارض)
- دادگستر جهان
- دانشمندان عامه و امام مهدی موعود
- دجال خروج دجال
- در انتظار ققنوس
- در فجر ساحل
- دست بر سر گذاشتن
- دعای افتتاح
- دعای عهد
- دعای ندبه
- دعای سمات
- دوازده امامی (اثناعشریه)
- دولت کریمه (حکومت جهانی)
- دین در آخرالزمان آخرالزمان
- دین عصر ظهور
- ذی طوی
- رایات سود (پرچم های سیاه)
- رحلت امام مهدی (فرجام امام مهدی)
- رجعت
- رجعت کنندگان
- رکن و مقام
- رؤیت امام مهدی (ملاقات امام مهدی)
- زبور داود
- زمینه سازان ظهور
- زنان آخرالزمان (آخرالزمان)
- زنان و قیام امام مهدی (یاران امام مهدی)
- زندگی آخرالزمان (آخرالزمان)
- زیارت آل یس
- زیارت ناحیه مقدسه
- زیارت رجبیه
- زیدیه
- سازمان وکالت
- سامرا
- سرداب سامرا
- سلاح امام مهدی
- سفیانی (خروج سفیانی)
- سید حسنی (خروج سید حسنی)
- سیره حکومتی امام مهدی
- سیصد و سیزده
- شاهدان ولادت امام مهدی
- شرایط ظهور
- شرید
- شریعیه
- شعبان
- شعیب بن صالح (خروج شعیب )
- شلمغانیه
- شمائل امام مهدی
- شمشیر سلاح امام مهدی
- شهادت امام مهدی (فرجام امام مهدی)
- شیخیه
- شیطان (کشته شدن شیطان)
- شیصبانی (خروج شیصبانی)
- شیعه
- صاحب الامر
- صاحب الدار
- صاحب الزمان
- صاحب السیف
- صاحب الغیبه
- صاید بن صید (خروج دجال)
- صقیل (مادر امام مهدی)
- صیحه آسمانی (ندای آسمانی)
- طالقان
- طرید
- طلوع خورشید از مغرب
- طویل العمر
- طی الارض
- طیبه
- ظهور
- عاشورا
- عبرتایی (احمد بن هلال)
- عثمان بن سعید عمری
- عدد یاران امام مهدی (سیصد و سیزده)
- عدل و قسط حکومت جهانی
- العرف الوردی فی اخبار الامام مهدی
- عسکریه
- عصائب
- عصر زندگی
- عقد الدرر فی اخبار المنتظر
- علایم ظهور (نشانه های ظهور)
- علائم قیامت اشراط الساعه
- علی بن محمد سمری
- غار انطاکیه (انطاکیه)
- غایب (امام غایب)
- غریم
- غلام
- غیبت (پنهان شدن)
- الغیبه
- غیبت صغرا
- غیبت کبرا
- فترت
- فرید
- فرجام امام مهدی
- فرجام شناسی (آینده پژوهی)
- فضیلت انتظار فرج (انتظار فرج )
- فضیلت منتظران (منتظر)
- فلسفه رجعت (رجعت)
- فلسفه غیبت صغرا (غیبت صغرا)
- فلسفه غیبت (غیبت امام مهدی)
- فواید امام غایب
- فوتوریسم
- قائم
- قادیانیه
- قتل نفس زَکیّه
- قم
- قیامت صغرا (رجعت)
- قیام های پیش از ظهور
- کتاب الغیبه للحجه
- کشته شدن شیطان
- کمال الدین و تمام النعمه
- کوفه
- کنیه امام مهدی (ابوالقاسم)
- کوه رَضْوی
- کیسانیه
- لباس امام مهدی (پیراهن امام مهدی)
- لوح حضرت زهرا
- مادر امام مهدی
- متامام مهدی (مدعیان مهدویت)
- مثلث برمودا (جزیره خضرا)
- محدَّث
- محل بیعت امام مهدی (رکن و مقام)
- محل ظهور امام مهدی (مسجد الحرام)
- محل قتل نفس زکیه رکن و مقام
- محمد
- محمد بن عثمان بن سعید عمری
- محمد بن علی بن هلال
- محمد بن علی شلمغانی
- محمد بن نصیر نمیری
- محمدیه
- مدعیان بابیت
- مدعیان مهدویت
- مرجع تقلید
- مردان آخرالزمان (آخرالزمان)
- مرکز حکومت امام مهدی (مسجد کوفه)
- مرگ جاهلی
- مرگ سرخ
- مرگ سفید
- مستضعف
- مسجد جمکران
- مسجد الحرام
- مسجد سهله
- مسجد صاحب الزمان (مسجد جمکران)
- مسجد کوفه
- مصلای جمعه و جماعات در عصر ظهور (مسجد کوفه)
- مضطر
- معجم احادیث الامام الامام مهدی
- معمرین
- مغیریه
- مقتدای مسیح
- مکیال المکارم فی فواید الدعاء للقائم
- ملاحم و فتن
- ملاقات با امام مهدی
- ملیکه مادر امام مهدی
- منتخب الاثر
- منتظِر
- منتَظَر
- منتقم
- منصور
- موتور
- موسویه
- موعود مسیحیت
- موعود یهود
- امام مهدی
- امام مهدی سودانی
- امام مهدی موعود
- مهدویت
- ممهدون (زمینه سازان ظهور)
- مهدویت پژوهی (آینده پژوهی)
- امام مهدی شخصی و امام مهدی نوعی
- امام مهدیه
- میراث دار پیامبران
- ناحیه مقدسه
- نام های حضرت محمد (احمد)
- ناووسیه
- نجبا
- ندای آسمانی
- نرگس (مادر امام مهدی)
- نزول عیسی
- نشانه های آخرالزمان (آخرالزمان
- نشانه های ظهور
- نفس زکیه
- نماز امام زمان
- نواب خاص
- نیابت خاص
- نیابت عام
- نیمه شعبان
- وقاتون (وقت ظهور)
- وقت ظهور
- وقت معلوم
- وکلای امام مهدی
- ولادت امام مهدی
- ولایت فقیه
- ولی فقیه
- همسر و فرزند امام مهدی
- هیبت امام مهدی
- یأجوج و مأجوج
- یاران امام مهدی
- یالثارات الحسین
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ اگرچه اصطلاح "مهدی شخصی و مهدی نوعی" در بعضی از کتاب‌های متأخرین به کار رفته؛ ولی در هیچ‌یک از آنها به روشنی تعریف نشده است؛ به‌گونه‌ای که به نظر می‌رسد هریک، آن را در معنایی به کار برده‌اند.
- ↑ ر.ک: سید رضا صدر، راه مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف، ص ۶۳ و ۶۴( با تصرف)
- ↑ سید محمد باقر صدر، جستوجو و گفتوگو پیرامون حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف، ص ۶- ۸.
- ↑ محمد باقر مجلسی، مهدی موعود ( ترجمه جلد سیزدهم بحار الانوار)، ترجمه علی دوانی، ص ۳۴۰، پاورقی
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۳۴ - ۴۳۷.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۲۵.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص ۱۲۳، ۱۲۴.
- ↑ ر.ک: سید رضا صدر، راه مهدی (ع)، ص۱۲۵، ۱۲۶.
- ↑ سید محمد باقر صدر، جستجو و گفتگو پیرامون حضرت مهدی (ع)، ص ۶- ۸.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۲۶، ۱۲۷.
- ↑ علامه مجلسی، مهدی موعود (ع)(ترجمه جلد سیزدهم بحار الانوار)، ترجمه علی دوانی، ص ۳۴۰، پاورقی.
- ↑ حسن حسن‌زاده آملی، نهج الولایة، ص ۷.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۲۷، ۱۲۸.