منبع علم معصوم: تفاوت میان نسخهها
جز (جایگزینی متن - '==جستارهای وابسته == {{' به '{{') |
جز (جایگزینی متن - 'سئوال' به 'سؤال') |
||
خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
==='''[[علوم]] انتقالی از [[ملائکه]]'''=== | ==='''[[علوم]] انتقالی از [[ملائکه]]'''=== | ||
#[[وحی]] به واسطۀ [[فرشته]]: گاهی فرشتهای به صورت [[انسان]] متمثل میگردد و [[پیامبران]] و [[اولیاء]] الهی را از یک رشته امور [[پنهان]] از [[حس]]، مطلع میسازد.<ref>ر.ک. [[جعفر سبحانی|سبحانی، جعفر]] [[آگاهی سوم یا علم غیب (کتاب)|آگاهی سوم یا علم غیب]]، ص ۳۳ ـ ۳۸؛ [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]] [[علم غیب از نگاه عقل و وحی (کتاب)|علم غیب از نگاه عقل و وحی]]، ص ۱۴۵؛ [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، علوم برگزیدگان، صفحه؟؟؟؛ برنجکار، رضا، دومین دوره مدرسه تابستانی کلام امامیه، پایگاه مطالعات کلام امامیه؛ [[سیده رابیل|رابیل، سیده]] [[جستاری در مسئله علم غیب (مقاله)|جستاری در مسئله علم غیب]]</ref> | #[[وحی]] به واسطۀ [[فرشته]]: گاهی فرشتهای به صورت [[انسان]] متمثل میگردد و [[پیامبران]] و [[اولیاء]] الهی را از یک رشته امور [[پنهان]] از [[حس]]، مطلع میسازد.<ref>ر.ک. [[جعفر سبحانی|سبحانی، جعفر]] [[آگاهی سوم یا علم غیب (کتاب)|آگاهی سوم یا علم غیب]]، ص ۳۳ ـ ۳۸؛ [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]] [[علم غیب از نگاه عقل و وحی (کتاب)|علم غیب از نگاه عقل و وحی]]، ص ۱۴۵؛ [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، علوم برگزیدگان، صفحه؟؟؟؛ برنجکار، رضا، دومین دوره مدرسه تابستانی کلام امامیه، پایگاه مطالعات کلام امامیه؛ [[سیده رابیل|رابیل، سیده]] [[جستاری در مسئله علم غیب (مقاله)|جستاری در مسئله علم غیب]]</ref> | ||
#[[الهام]]: [[الهام]] یعنی افکندن مطالب بر [[قلب]]،<ref>ر.ک. [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، علوم برگزیدگان، صفحه؟؟؟</ref> در پارهای از [[روایات]] تصریح شده است [[ائمه]]{{ع}} همه [[علوم]] را از [[ناحیه]] [[خداوند]] دریافت میدارند،<ref>ر.ک. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]] پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶؛ [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]] [[علم غیب از نگاه عقل و وحی (کتاب)|علم غیب از نگاه عقل و وحی]]، ص ۱۴۵؛ [[سیده رابیل|رابیل، سیده]] [[جستاری در مسئله علم غیب (مقاله)|جستاری در مسئله علم غیب]]</ref> مثلاً [[امام رضا]]{{ع}} فرمودند: «هنگامی که [[خداوند]] کسی را برای [[مردم]] بر میگزیند چشمههای [[حکمت]] را در دلش قرار میدهد و [[علم]] را به وی [[الهام]] میکند تا برای جواب از هیچ | #[[الهام]]: [[الهام]] یعنی افکندن مطالب بر [[قلب]]،<ref>ر.ک. [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، علوم برگزیدگان، صفحه؟؟؟</ref> در پارهای از [[روایات]] تصریح شده است [[ائمه]]{{ع}} همه [[علوم]] را از [[ناحیه]] [[خداوند]] دریافت میدارند،<ref>ر.ک. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]] پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶؛ [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]] [[علم غیب از نگاه عقل و وحی (کتاب)|علم غیب از نگاه عقل و وحی]]، ص ۱۴۵؛ [[سیده رابیل|رابیل، سیده]] [[جستاری در مسئله علم غیب (مقاله)|جستاری در مسئله علم غیب]]</ref> مثلاً [[امام رضا]]{{ع}} فرمودند: «هنگامی که [[خداوند]] کسی را برای [[مردم]] بر میگزیند چشمههای [[حکمت]] را در دلش قرار میدهد و [[علم]] را به وی [[الهام]] میکند تا برای جواب از هیچ سؤالی درنمانده و در تشخیص [[حق]] سرگردان نشود».<ref>ر.ک. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]] پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶</ref> یکی از راههای [[الهام]] [[نکت در دل]] و نقر در اسماع دانسته شده است یعنی مطلب در [[قلب]] آنان حک یا در گوش آنان بیان میشود.<ref>ر.ک. [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]] [[علم غیب از نگاه عقل و وحی (کتاب)|علم غیب از نگاه عقل و وحی]]، ص ۱۴۵؛ [[ناصرالدین اوجاقی|اوجاقی، ناصرالدین]] [[علم امام از دیدگاه کلام امامیه (کتاب)|علم امام از دیدگاه کلام امامیه]]، ص ۶۴ ـ ۶۸؛ [[زهرةالسادات میرترابی حسینی|میرترابی حسینی، زهرةالسادات]] [[علم لدنی در قرآن و حدیث (پایاننامه)|علم لدنی در قرآن و حدیث]]، ص ۳۷ ـ ۴۶</ref> | ||
#[[مصحف فاطمه]]{{س}}: براساس [[روایات]]، مجموعهای از [[اخبار غیبی]] و وقایع آیندگان است که [[جبرئیل]] بعد از [[رحلت پیامبر اسلام]]{{صل}} به [[حضرت زهرا]]{{س}} عرضه کرد و [[امیرمؤمنان]]{{ع}} نیز مطالب آن را نگاشت.<ref>ر.ک. [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۸۵ ـ ۱۶۹</ref> | #[[مصحف فاطمه]]{{س}}: براساس [[روایات]]، مجموعهای از [[اخبار غیبی]] و وقایع آیندگان است که [[جبرئیل]] بعد از [[رحلت پیامبر اسلام]]{{صل}} به [[حضرت زهرا]]{{س}} عرضه کرد و [[امیرمؤمنان]]{{ع}} نیز مطالب آن را نگاشت.<ref>ر.ک. [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۸۵ ـ ۱۶۹</ref> | ||
#مُحَدِّث بودن: [[امامان]]{{ع}} بخشی از [[علم]] خود را از راه "[[تحدیث]]" که توسط [[فرشتگان الهی]] صورت میگیرد، به دست میآورند. البته این صفت منحصر به آنها و مخصوص به [[منصب امامت]] نیست، بلکه [[حضرت زهرا]]{{س}} نیز دارای این صفت بوده است.<ref>ر.ک. [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، [[آموزش عقاید (کتاب)|آموزش عقاید]]، ص ۳۲۲؛ [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]] [[علم غیب از نگاه عقل و وحی (کتاب)|علم غیب از نگاه عقل و وحی]]، ص ۱۴۵ و معارف کلامی شیعه، ص ۲۸۹ ـ ۲۹۱؛ [[سید محمد فائز باقری|باقری، سید محمد فائز]] [[بررسی علم اولیای الهی (پایاننامه)|بررسی علم اولیای الهی]]، ص ۱۱۳ ـ ۱۲۲؛ [[ناصرالدین اوجاقی|اوجاقی، ناصرالدین]] [[علم امام از دیدگاه کلام امامیه (کتاب)|علم امام از دیدگاه کلام امامیه]]، ص ۶۴ ـ ۶۸</ref> [[حسن]] بن یحیای مدائنی میگوید از [[امام صادق]]{{ع}} پرسیدم: "هنگامی که سؤالی از امامی میشود چگونه جواب میدهد؟" [[امام]] فرمود: «گاهی به او [[الهام]] میشود و گاهی از [[فرشته]] میشنود و گاهی هر دو».<ref>ر.ک. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]] پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶</ref> | #مُحَدِّث بودن: [[امامان]]{{ع}} بخشی از [[علم]] خود را از راه "[[تحدیث]]" که توسط [[فرشتگان الهی]] صورت میگیرد، به دست میآورند. البته این صفت منحصر به آنها و مخصوص به [[منصب امامت]] نیست، بلکه [[حضرت زهرا]]{{س}} نیز دارای این صفت بوده است.<ref>ر.ک. [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، [[آموزش عقاید (کتاب)|آموزش عقاید]]، ص ۳۲۲؛ [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]] [[علم غیب از نگاه عقل و وحی (کتاب)|علم غیب از نگاه عقل و وحی]]، ص ۱۴۵ و معارف کلامی شیعه، ص ۲۸۹ ـ ۲۹۱؛ [[سید محمد فائز باقری|باقری، سید محمد فائز]] [[بررسی علم اولیای الهی (پایاننامه)|بررسی علم اولیای الهی]]، ص ۱۱۳ ـ ۱۲۲؛ [[ناصرالدین اوجاقی|اوجاقی، ناصرالدین]] [[علم امام از دیدگاه کلام امامیه (کتاب)|علم امام از دیدگاه کلام امامیه]]، ص ۶۴ ـ ۶۸</ref> [[حسن]] بن یحیای مدائنی میگوید از [[امام صادق]]{{ع}} پرسیدم: "هنگامی که سؤالی از امامی میشود چگونه جواب میدهد؟" [[امام]] فرمود: «گاهی به او [[الهام]] میشود و گاهی از [[فرشته]] میشنود و گاهی هر دو».<ref>ر.ک. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]] پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶</ref> |
نسخهٔ ۲۰ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۲۳:۰۱
- اين مدخل از زیرشاخههای بحث علم معصوم است. "منابع علم معصوم" از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسشهای عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم معصوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- نخستین شرط برای تصدی مقام امامت، علم و آگاهی نسبت به تمام معارف دینی و نیازهای مردم و آنچه در اداره جوامع انسانی لازم است، میباشد و بدون چنان علمی این مسئولیت هرگز به انجام نمیرسد و معصومین(ع) از چنین علمی برخوردار بودند.[۱] منبع اصلی علم غیب امامان(ع) خداوند است و خداوند از راههای مختلفی علوم را به امامان(ع) تعلیم میدهد. اظهار منابع دیگر مثل وراثت و یا رجوع به مصاحف و کتب جهت اثباتی داشته و امامان برای عادی جلوه نشان دادن علومشان سعی در مستند کردن به منابع مورد فهم و قبول همگان داشتند.[۲]
منابع علم معصوم
- اما با بررسی آیات و روایات، منابع و راههای آگاهی معصوم از علم ـ برخی از راهها مشترک میان پیامبران و امامان است و برخی از راهها مختص پیامبر است ـ در چند شاخه کلی دسته بندی میشود که عبارتند از:
علوم انتقالی از خداوند متعال
- قرآن کریم: نخستین منبع نامتناهی علوم اهل بیت(ع) قرآن است که احکام و دستورهای دین را از آن میگیرند. حال این استنباط از ظاهر آیه باشد و یا به صورت تاویل.[۳] یعنی ایشان تفسیر و تأویل و ظاهر و باطن و محکم و متشابه آن را به خوبی میدانند.[۴] قرآن در این باره میفرماید: وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلاَّ اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ[۵] امام صادق(ع) فرمودند:[۶] «راسخان در علم امیرمؤمنان و ائمه بعد از او هستند».[۷] اهل بیت(ع) در آگاهی به تمام ابعاد قرآن کریم با هیچکس قابلمقایسه نیستند.[۸]
- وحی مستقیم الهی: به این معنی که برخی از خبرهای غیبی قرآن اعم از حوادث گذشته و آینده و معارف مربوط به خدا و اسما و صفات و اوضاع جهان برزخ و معاد به پیامبر تعلیم داده میشود.[۹]
- نور الهی: از جمله منابع علم امام(ع) بهرهمندی از نور الهی است؛ چنانکه هر وقت خواسته باشند از غیب آگاهی یابند، به سبب قدرت و اذنی که خداوند به آنها داده است هرچه را بخواهند برای آنها روشن میگردد.[۱۰]
- اسم اعظم: بر اساس روایات یکی دیگر از منابع علم امام اسم اعظم است.[۱۱]
علوم انتقالی از پیامبر
- تعلیم از پیامبر یا امام پیشین: وصایت و وراثت از پیامبر یا تعلیم از پیامبر و آگاهی از سنت پیامبر از منابع علم امامان(ع) است. پیامبر اکرم(ص) تمام معارف را به امیرالمؤمنین(ع) منتقل نمودند و از ایشان به امامان بعدی رسیده است.[۱۲] این وراثت هم گاه بدون واسطه و گاه باواسطه بوده است. بدون واسطه در مورد امیرالمؤمنین(ع) صدق میکند و باواسطه در مورد سایر امامان(ع).[۱۳] همچنین تعلیم گاه به صورت عادی و از راه تعلیم و تعلّم بوده مانند جفر و جامعه و... و گاه به صورت غیرعادی، یعنی از راه القا و افاضۀ پیامبر.[۱۴] به عبارت دیگر ممکن است علوم انتقالی از پیامبر شامل علم القرآن، علم دیگر کتب آسمانی، کتاب جامعه و... باشد.[۱۵]
- کتاب و جامعۀ امیرمؤمنان(ع): از احادیث استفاده میشود این کتاب، طوماری از جنس پوست بوده است به طول هفتاد ذراع پیامبر(ص) که با املای ایشان و با خط علی(ع) نوشته شده است و در آن هر حلال و حرامی و هر چیزی که مردم تا قیامت به آن نیاز دارند، وجود دارد؛ حتی دیه یک خراش بر بدن.[۱۶]
- جفر: در اصطلاح، جفر پوستی است که علوم در آن نوشته میگردد و در اصطلاح حدیثی، به کتاب مخصوصی اطلاق میشود که به املای پیامبر(ص) و نگارش علی(ع) بوده و در بردارندۀ علم انبیا و اوصیا است. این کتاب، از جمله نشانههای امامت است که اکنون نزد امام زمان(ع) است.[۱۷]
- کتب و مواهب انبیا: تمام کتابهایی را که خداوند بر پیامبران نازل کرده، نزد ائمه(ع) است، این کتابها یکی از منابع علم ایشان است.[۱۸] امام صادق(ع) فرمودند:[۱۹] «الواح موسی و عصای موسی نزد ماست و ما وارثان پیامبرانیم».[۲۰]
علوم انتقالی از ملائکه
- وحی به واسطۀ فرشته: گاهی فرشتهای به صورت انسان متمثل میگردد و پیامبران و اولیاء الهی را از یک رشته امور پنهان از حس، مطلع میسازد.[۲۱]
- الهام: الهام یعنی افکندن مطالب بر قلب،[۲۲] در پارهای از روایات تصریح شده است ائمه(ع) همه علوم را از ناحیه خداوند دریافت میدارند،[۲۳] مثلاً امام رضا(ع) فرمودند: «هنگامی که خداوند کسی را برای مردم بر میگزیند چشمههای حکمت را در دلش قرار میدهد و علم را به وی الهام میکند تا برای جواب از هیچ سؤالی درنمانده و در تشخیص حق سرگردان نشود».[۲۴] یکی از راههای الهام نکت در دل و نقر در اسماع دانسته شده است یعنی مطلب در قلب آنان حک یا در گوش آنان بیان میشود.[۲۵]
- مصحف فاطمه(س): براساس روایات، مجموعهای از اخبار غیبی و وقایع آیندگان است که جبرئیل بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص) به حضرت زهرا(س) عرضه کرد و امیرمؤمنان(ع) نیز مطالب آن را نگاشت.[۲۶]
- مُحَدِّث بودن: امامان(ع) بخشی از علم خود را از راه "تحدیث" که توسط فرشتگان الهی صورت میگیرد، به دست میآورند. البته این صفت منحصر به آنها و مخصوص به منصب امامت نیست، بلکه حضرت زهرا(س) نیز دارای این صفت بوده است.[۲۷] حسن بن یحیای مدائنی میگوید از امام صادق(ع) پرسیدم: "هنگامی که سؤالی از امامی میشود چگونه جواب میدهد؟" امام فرمود: «گاهی به او الهام میشود و گاهی از فرشته میشنود و گاهی هر دو».[۲۸]
- القای روح القدس: اینکه روح القدس چیست؟ میان مفسران اختلاف است. از روایات استفاده میشود روح القدس نیروی غیبی است که با همه پیامبران و معصومان(ع) همراه بوده است و در موراد مختلفی امدادهای الهی را به آنها منتقل ساخته است.[۲۹] امام صادق(ع) در پاسخ عمار ساباطی که پرسید اگر شما به حکومت رسیدید، چگونه حکم میکنید؟ فرمود:[۳۰] «به حکم خدا و حکم داود و چنانچه موضوعی پیش بیاید که حکم آن نزد ما حاضر نباشد، روح القدس آن را به ما القا میکند».[۳۱]
- رؤیای صادقه: خواب انبیا و امامان(ع) مطابق با واقع است و آنها افزون بر اینکه در بیداری از عنایات خداوند برخوردارند، در خواب و رؤیا نیز از تأییدات الهی بهرهمندند و از غیب آگاه میشوند.[۳۲]
منابع دیگر
- عالم ملکوت: امامان بسیاری از علوم و معارف خود را از طریق مشاهده ملکوت، دریافت میکنند و با دید و درک غیرظاهری خود به حقایق میرسند.[۳۳]
- عقل کامل: یکی از منابع علم ائمه(ع)، عقل کاملی است که خداوند به آنان داده است. بسیاری از حقایق علمی با عقل عادی درکپذیر نیست؛ چرا که عقل و خرد معمولی انسان، شعاع خاصی را روشن میسازد. ولی عقل ایشان شعاع بسیار گستردهای را روشن میسازد و این امر سبب میشود حقایقی را به دست آورند که از دیگران پنهان است.[۳۴]
پرسشهای وابسته
منابع
- کرمزاده، علی، بررسی و تحلیل علم امام از دیدگاه صدوق کلینی و مفید
- باقری، سید محمد فائز، بررسی علم اولیای الهی
- سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه
- لطیفی، رحیم علم غیب معصوم
- رابیل، سیده جستاری در مسئله علم غیب
- میرترابی حسینی، زهرةالسادات علم لدنی در قرآن و حدیث
- نادم، محمد حسن علم امام از نگاه امیرالمؤمنین با تأکید بر نهج البلاغه
- نادم، محمد حسن علم غیب از نگاه عقل و وحی
- سبحانی، جعفر آگاهی سوم یا علم غیب
- خسروپناه، عبدالحسین کلام نوین اسلامی
- اوجاقی، ناصرالدین علم امام از دیدگاه کلام امامیه
- نادم، محمد حسن، معارف کلامی شیعه
- رستمی، محمد زمان، بررسی دیدگاههای تفسیری عرفانی درباره علم امام
- تحریری، محمد باقر، جلوههای لاهوتی
- لاری، علی اکبر، فی کیفیة علم الإمام و منابع ذلک العلم
- مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقاید
- شهیدی، روح الله و رحمان ستایش، محمد کاظم، باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم
- افتخاری، سید ابراهیم، بررسی مقایسهای شئون امامت در مکتب قم و بغداد
- حسینی، سید جواد، خبرهای غیبی در نهج البلاغه
منبعشناسی جامع علم معصوم
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶
- ↑ ر.ک. کرمزاده، علی، بررسی علم اولیای الهی، ص ۶۴
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ اوجاقی، ناصرالدین علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص ۶۴ ـ ۶۸
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶؛ مصطفوی، سید حسن و مروی، احمد دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم، فصلنامه قبسات، ص ۲۶؛ باقری، سید محمد فائز بررسی علم اولیای الهی، ص ۱۱۳ ـ ۱۲۲
- ↑ سورۀ آل عمران، آیۀ ۷
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۴۱۵
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶
- ↑ ر.ک. نادم، محمد حسن علم امام از نگاه امیرالمؤمنین با تأکید بر نهج البلاغه، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. سبحانی، جعفر آگاهی سوم یا علم غیب، ص ۳۳ ـ ۳۸؛ نادم، محمد حسن علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص ۱۴۵؛ خسروپناه، عبدالحسین کلام نوین اسلامی، ج ۲، ص ۳۷۲ ـ ۳۷۹؛ باقری، سید محمد فائز بررسی علم اولیای الهی، ص ۱۱۳ ـ ۱۲۲؛ رابیل، سیده جستاری در مسئله علم غیب؛ میرترابی حسینی، زهرةالسادات علم لدنی در قرآن و حدیث، ص ۳۷ ـ ۴۶
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ اوجاقی، ناصرالدین علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص ۶۴ ـ ۶۸
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ لطیفی، رحیم علم غیب معصوم، ماهنامه معارف، ش ۴۸، ص ۱۰ ـ ۱۶؛ باقری، سید محمد فائز بررسی علم اولیای الهی، ص ۱۱۳ ـ ۱۲۲
- ↑ ر.ک. لاری، علی اکبر، فی کیفیة علم الإمام و منابع ذلک العلم، ص ۲۳۷؛ مکارم شیرازی، ناصر پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶؛ مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقاید، ص ۳۲۲؛ سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ مصطفوی، سید حسن و مروی، احمد دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم، فصلنامه قبسات، ص ۲۶؛ افتخاری، سید ابراهیم، بررسی مقایسهای شئون امامت در مکتب قم و بغداد، ص ۵۷ و ۵۸؛ نادم، محمد حسن علم امام از نگاه امیرالمؤمنین با تأکید بر نهج البلاغه، صفحه؟؟؟؛ لطیفی، رحیم علم غیب معصوم، ماهنامه معارف، ش ۴۸، ص ۱۰ ـ ۱۶؛ حسینی، سید جواد، خبرهای غیبی در نهج البلاغه، ماهنامه مبلغان، ش ۹۵، ص ۳۷ ـ ۳۸؛ اوجاقی، ناصرالدین علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص ۶۴ ـ ۶۸
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹
- ↑ ر.ک. نادم، محمد حسن، معارف کلامی شیعه، ص ۲۸۹ ـ ۲۹۱
- ↑ ر.ک. برنجکار، رضا، دومین دوره مدرسه تابستانی کلام امامیه، پایگاه مطالعات کلام امامیه
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ باقری، سید محمد فائز بررسی علم اولیای الهی، ص ۱۱۳ ـ ۱۲۲
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ باقری، سید محمد فائز بررسی علم اولیای الهی، ص ۱۱۳ ـ ۱۲۲
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ لطیفی، رحیم علم غیب معصوم، ماهنامه معارف، ش ۴۸، ص ۱۰ ـ ۱۶؛ رستمی، محمد زمان، بررسی دیدگاههای تفسیری عرفانی درباره علم امام، ش ۲۰، صفحه؟؟؟
- ↑ «الْوَاحُ مُوسَی عِنْدَنَا وَ عَصَا مُوسَی عِنْدَنَا وَ نَحْنُ وَرَثَةُ النَّبِیِّین»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ١، ص ٢٣١
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹
- ↑ ر.ک. سبحانی، جعفر آگاهی سوم یا علم غیب، ص ۳۳ ـ ۳۸؛ نادم، محمد حسن علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص ۱۴۵؛ هاشمی، سید علی، علوم برگزیدگان، صفحه؟؟؟؛ برنجکار، رضا، دومین دوره مدرسه تابستانی کلام امامیه، پایگاه مطالعات کلام امامیه؛ رابیل، سیده جستاری در مسئله علم غیب
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، علوم برگزیدگان، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶؛ نادم، محمد حسن علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص ۱۴۵؛ رابیل، سیده جستاری در مسئله علم غیب
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶
- ↑ ر.ک. نادم، محمد حسن علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص ۱۴۵؛ اوجاقی، ناصرالدین علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص ۶۴ ـ ۶۸؛ میرترابی حسینی، زهرةالسادات علم لدنی در قرآن و حدیث، ص ۳۷ ـ ۴۶
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقاید، ص ۳۲۲؛ نادم، محمد حسن علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص ۱۴۵ و معارف کلامی شیعه، ص ۲۸۹ ـ ۲۹۱؛ باقری، سید محمد فائز بررسی علم اولیای الهی، ص ۱۱۳ ـ ۱۲۲؛ اوجاقی، ناصرالدین علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص ۶۴ ـ ۶۸
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر پیام قرآن، ج ۹، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۶؛ سبحانی، جعفر آگاهی سوم یا علم غیب، ص ۳۳ ـ ۳۸؛ سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ نادم، محمد حسن علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص ۱۴۵؛ هاشمی، سید علی، علوم برگزیدگان، صفحه؟؟؟؛ خسروپناه، عبدالحسین کلام نوین اسلامی، ج ۲، ص ۳۷۲ ـ ۳۷۹؛ حسینی، سید جواد، خبرهای غیبی در نهج البلاغه، ماهنامه مبلغان، ش ۹۵، ص ۳۷ ـ ۳۸
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱۰، ص ۲۷۳
- ↑ ر.ک. مصطفوی، سید حسن و مروی، احمد دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم، فصلنامه قبسات، ص ۲۶
- ↑ ر.ک. سبحانی، جعفر آگاهی سوم یا علم غیب، ص ۳۳ ـ ۳۸؛ سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹؛ هاشمی، سید علی، علوم برگزیدگان، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹
- ↑ ر.ک. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص ۸۵ ـ ۱۶۹
- ↑ ر.ک. تحریری، محمد باقر، جلوههای لاهوتی، ج ۱، ص ۱۴۳؛ هاشمی، سید علی، علوم برگزیدگان، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. افتخاری، سید ابراهیم، بررسی مقایسهای شئون امامت در مکتب قم و بغداد، ص ۵۷ و ۵۸
- ↑ ر.ک. لاری، علی اکبر، فی کیفیة علم الإمام و منابع ذلک العلم، ص ۲۳۷؛ نادم، محمد حسن علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص ۱۴۵؛ هاشمی، سید علی، علوم برگزیدگان، صفحه؟؟؟؛ اوجاقی، ناصرالدین علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص ۶۴ ـ ۶۸؛ رستمی، محمد زمان، بررسی دیدگاههای تفسیری عرفانی درباره علم امام، ش ۲۰، صفحه؟؟؟؛ شهیدی، روح الله و رحمان ستایش، محمد کاظم، باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم، ص ۱۱۰ و ۱۲۲