صبر در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

(صفحه‌ای تازه حاوی «{{ویرایش غیرنهایی}} {{ولایت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233)...» ایجاد کرد)
 
خط ۱۲: خط ۱۲:
*[[شکیبایی]] و [[استقامت]]، عبارت از [[ثبات]] [[نفس]] [[انسان]] است به گونه‌ای که طوفان‌ها، امتحان‌ها و [[مصیبت‌ها]] آن را از جای [[نبرد]]، شُبهات آن را به تزلزل نیاندازد، و سرانجام [[سستی]] و ضعفی در [[اطاعت الهی]] بر او غالب نگردد. شاید [[بهترین]] تعریف برای این [[فضیلت]] [[اخلاقی]] را، در این سخن [[امام صادق]]{{ع}} بتوان یافت، که: "[[مؤمن]] همچون کوه ثابت و [[استوار]] است، که طوفان‌ها آن را به حرکت در نمی‌آورد" <ref>{{متن حدیث|الْمُؤْمِنُ كَالْجَبَلِ الرَّاسِخِ لَا تُحَرِّكُهُ الْعَوَاصِفُ‌}}.</ref>
*[[شکیبایی]] و [[استقامت]]، عبارت از [[ثبات]] [[نفس]] [[انسان]] است به گونه‌ای که طوفان‌ها، امتحان‌ها و [[مصیبت‌ها]] آن را از جای [[نبرد]]، شُبهات آن را به تزلزل نیاندازد، و سرانجام [[سستی]] و ضعفی در [[اطاعت الهی]] بر او غالب نگردد. شاید [[بهترین]] تعریف برای این [[فضیلت]] [[اخلاقی]] را، در این سخن [[امام صادق]]{{ع}} بتوان یافت، که: "[[مؤمن]] همچون کوه ثابت و [[استوار]] است، که طوفان‌ها آن را به حرکت در نمی‌آورد" <ref>{{متن حدیث|الْمُؤْمِنُ كَالْجَبَلِ الرَّاسِخِ لَا تُحَرِّكُهُ الْعَوَاصِفُ‌}}.</ref>
*"[[طوفان]]" همان مشکلات و [[مصائب]] و خواستنی‌های نفسانی است، [[سختی]] برخی [[عبادات]] است و در یک سخن آنچه [[مؤمن]] را از غیر [[مؤمن]] جدا می‌سازد. این همه امّا نمی‌تواند [[مؤمنان]] را از جای به در کند و [[آرامش]] [[قلب]] آنان را بر هم زند، چه او همواره [[قلب]] خویشتن را از اضطراب‌ها، زبانش را از شکایت‌ها و ناله‌ها، و حتّی جسم خود را از [[آشکار]] شدن تغییر بر آن حفظ می‌نماید؛ به [[هنگام ظهور]] مهالک ترسان نمی‌شود، و از این‌رو با پیشه کردن [[صبر]] به [[ثبات]] [[قلب]] می‌رسد، و زان پس خواه ناخواه به [[ثبات]] قدم، دوری از خواستنی‌های نفسانی و [[شبهات]] روحی، دست می‌یابد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۰۵.</ref>.
*"[[طوفان]]" همان مشکلات و [[مصائب]] و خواستنی‌های نفسانی است، [[سختی]] برخی [[عبادات]] است و در یک سخن آنچه [[مؤمن]] را از غیر [[مؤمن]] جدا می‌سازد. این همه امّا نمی‌تواند [[مؤمنان]] را از جای به در کند و [[آرامش]] [[قلب]] آنان را بر هم زند، چه او همواره [[قلب]] خویشتن را از اضطراب‌ها، زبانش را از شکایت‌ها و ناله‌ها، و حتّی جسم خود را از [[آشکار]] شدن تغییر بر آن حفظ می‌نماید؛ به [[هنگام ظهور]] مهالک ترسان نمی‌شود، و از این‌رو با پیشه کردن [[صبر]] به [[ثبات]] [[قلب]] می‌رسد، و زان پس خواه ناخواه به [[ثبات]] قدم، دوری از خواستنی‌های نفسانی و [[شبهات]] روحی، دست می‌یابد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۰۵.</ref>.
*این همه را [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در سخنی [[شریف]] این‌گونه بیان فرموده‌اند: "[[صبر]] بر سه گونه است: [[صبر]] به هنگام [[مصیبت]]، [[صبر]] بر [[اطاعت خدا]]، و [[صبر]] از [[معصیت خدا]]. هرکس بر مصیبتی [[صبر]] کند تا آنجا که به واسطه نیکویی عزاداریش آن [[مصیبت]] را از سر بگذراند، [[خداوند]] برای او سیصد درجه نویسد که فاصله میان هریک از دو درجه همانند فاصله میان [[آسمان]] و [[زمین]] باشد؛ و هرکس بر [[اطاعت از خدا]] [[صبر]] ورزد [[خداوند]] برای او ششصد درجه نویسد، که فاصله میان هر دو درجه مانند فاصله میان اعماق [[زمین]] تا [[عرش]] باشد؛ و هرکس بر [[گناه]] [[صبر]] کند [[خداوند]] برای او نهصد درجه نویسد، که فاصله میان هر دو درجه مانند فاصله میان اعماق [[زمین]] تا آخر [[عرش]] باشد" <ref>{{متن حدیث|الصَّبْرُ ثَلَاثَةٌ صَبْرٌ عِنْدَ الْمُصِيبَةِ وَ صَبْرٌ عَلَى الطَّاعَةِ وَ صَبْرٌ عَنِ الْمَعْصِيَةِ فَمَنْ صَبَرَ عَلَى الْمُصِيبَةِ حَتَّى يَرُدَّهَا بِحُسْنِ عَزَائِهَا كَتَبَ اللَّهُ لَهُ ثَلَاثَمِائَةِ دَرَجَةٍ مَا بَيْنَ الدَّرَجَةِ إِلَى الدَّرَجَةِ كَمَا بَيْنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ وَ مَنْ صَبَرَ عَلَى الطَّاعَةِ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ سِتَّمِائَةِ دَرَجَةٍ مَا بَيْنَ الدَّرَجَةِ إِلَى الدَّرَجَةِ كَمَا بَيْنَ تُخُومِ الْأَرْضِ إِلَى الْعَرْشِ وَ مَنْ صَبَرَ عَنِ الْمَعْصِيَةِ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ تِسْعَمِائَةِ دَرَجَةٍ مَا بَيْنَ الدَّرَجَةِ إِلَى الدَّرَجَةِ كَمَا بَيْنَ تُخُومِ الْأَرْضِ إِلَى مُنْتَهَى الْعَرْشِ}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۱.</ref>.
*این همه را [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در سخنی [[شریف]] این‌گونه بیان فرموده‌اند: "[[صبر]] بر سه گونه است: [[صبر]] به هنگام [[مصیبت]]، [[صبر]] بر [[اطاعت خدا]]، و [[صبر]] از [[معصیت خدا]]. هرکس بر مصیبتی [[صبر]] کند تا آنجا که به واسطه نیکویی عزاداریش آن [[مصیبت]] را از سر بگذراند، [[خداوند]] برای او سیصد درجه نویسد که فاصله میان هریک از دو درجه همانند فاصله میان [[آسمان]] و [[زمین]] باشد؛ و هرکس بر [[اطاعت از خدا]] [[صبر]] ورزد [[خداوند]] برای او ششصد درجه نویسد، که فاصله میان هر دو درجه مانند فاصله میان اعماق [[زمین]] تا [[عرش]] باشد؛ و هرکس بر [[گناه]] [[صبر]] کند [[خداوند]] برای او نهصد درجه نویسد، که فاصله میان هر دو درجه مانند فاصله میان اعماق [[زمین]] تا آخر [[عرش]] باشد"<ref>{{متن حدیث|الصَّبْرُ ثَلَاثَةٌ صَبْرٌ عِنْدَ الْمُصِيبَةِ وَ صَبْرٌ عَلَى الطَّاعَةِ وَ صَبْرٌ عَنِ الْمَعْصِيَةِ فَمَنْ صَبَرَ عَلَى الْمُصِيبَةِ حَتَّى يَرُدَّهَا بِحُسْنِ عَزَائِهَا كَتَبَ اللَّهُ لَهُ ثَلَاثَمِائَةِ دَرَجَةٍ مَا بَيْنَ الدَّرَجَةِ إِلَى الدَّرَجَةِ كَمَا بَيْنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ وَ مَنْ صَبَرَ عَلَى الطَّاعَةِ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ سِتَّمِائَةِ دَرَجَةٍ مَا بَيْنَ الدَّرَجَةِ إِلَى الدَّرَجَةِ كَمَا بَيْنَ تُخُومِ الْأَرْضِ إِلَى الْعَرْشِ وَ مَنْ صَبَرَ عَنِ الْمَعْصِيَةِ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ تِسْعَمِائَةِ دَرَجَةٍ مَا بَيْنَ الدَّرَجَةِ إِلَى الدَّرَجَةِ كَمَا بَيْنَ تُخُومِ الْأَرْضِ إِلَى مُنْتَهَى الْعَرْشِ}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۱.</ref>.
*آنچه در این [[حدیث شریف]] آمده است، حصری [[عقلی]] است؛ چه [[انسان]] گاه به هنگام [[ناراحتی‌ها]]، گاه به هنگام لذّت‌ها، و گاه به هنگام انجام نیکی‌ها [[صبر]] می‌ورزد، و در این راستا نمی‌توان صورتی چهارم دست‌یاب کرد. گذشته از این، ترتیبی که برای ثواب‌های [[صابران]] بیان شده نیز ترتیبی [[عقلی]] است، چه اجر [[صبر]] بر ترک لذّات [[برتر]] از اجر [[صبر]] بر عمل خیر است، و [[صبر]] بر طاعات [[برتر]] از اجر بر [[صبر]] به هنگام [[مصیبت‌ها]] است؛ چه لذّت [[برترین]] چیزی است که [[آدمی]] را به سوی خود جلب می‌نماید، از این‌رو دست کشیدن از آن و [[صبر]] کردن بر از دست دادنش، از بالاترین مراتب اجر برخوردار خواهد بود.
*آنچه در این [[حدیث شریف]] آمده است، حصری [[عقلی]] است؛ چه [[انسان]] گاه به هنگام [[ناراحتی‌ها]]، گاه به هنگام لذّت‌ها، و گاه به هنگام انجام نیکی‌ها [[صبر]] می‌ورزد، و در این راستا نمی‌توان صورتی چهارم دست‌یاب کرد. گذشته از این، ترتیبی که برای ثواب‌های [[صابران]] بیان شده نیز ترتیبی [[عقلی]] است، چه اجر [[صبر]] بر ترک لذّات [[برتر]] از اجر [[صبر]] بر عمل خیر است، و [[صبر]] بر طاعات [[برتر]] از اجر بر [[صبر]] به هنگام [[مصیبت‌ها]] است؛ چه لذّت [[برترین]] چیزی است که [[آدمی]] را به سوی خود جلب می‌نماید، از این‌رو دست کشیدن از آن و [[صبر]] کردن بر از دست دادنش، از بالاترین مراتب اجر برخوردار خواهد بود.
*در این موضع سخن بسیار است، و از آن میان می‌توان به نزاعی [[علمی]] که میان غزالی از یک‌سو، و محقّق نراقی از سویی دیگر پدید آمده اشاره کرد. ما تا در این رساله از سخن خود به دور نیافتیم، بدون اشاره به آن [[نزاع]] تنها اضافه می‌کنیم، که آنچه در [[حدیث]] پیشین بیان شد، بر آن اساس [[استوار]] گشته که هر سه نوع [[صبر]] هم اندازه بوده از درجه‌ای یکسان برخوردار باشد؛ امّا اگر [[صبر]] در هریک از سه [[مقام]] از [[قوّت]] و یا ضعفی غیر از دیگر انواع [[صبر]] برخوردار باشد، نمی‌توان آن مراتب را بر همان ترتیب بر قرار داشت. از این‌رو به [[باور]] ما این [[روایت]] تنها در [[مقام]] بیان مراتب اجر [[صابران]] در صورت تساوی مراتب خود [[صبر]] است، و از غیر این صورت ساکت می‌باشد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۰۶.</ref>.
*در این موضع سخن بسیار است، و از آن میان می‌توان به نزاعی [[علمی]] که میان غزالی از یک‌سو، و محقّق نراقی از سویی دیگر پدید آمده اشاره کرد. ما تا در این رساله از سخن خود به دور نیافتیم، بدون اشاره به آن [[نزاع]] تنها اضافه می‌کنیم، که آنچه در [[حدیث]] پیشین بیان شد، بر آن اساس [[استوار]] گشته که هر سه نوع [[صبر]] هم اندازه بوده از درجه‌ای یکسان برخوردار باشد؛ امّا اگر [[صبر]] در هریک از سه [[مقام]] از [[قوّت]] و یا ضعفی غیر از دیگر انواع [[صبر]] برخوردار باشد، نمی‌توان آن مراتب را بر همان ترتیب بر قرار داشت. از این‌رو به [[باور]] ما این [[روایت]] تنها در [[مقام]] بیان مراتب اجر [[صابران]] در صورت تساوی مراتب خود [[صبر]] است، و از غیر این صورت ساکت می‌باشد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۰۶.</ref>.
۱۱۵٬۲۱۲

ویرایش