فروع دین: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۸ فوریهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۶:۴۳

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

فروع دین در قرآن | فروع دین در حدیث | فروع دین در نهج البلاغه | فروع دین در کلام اسلامی | فروع دین در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل فروع دین (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

بیان اهمیت فروع دین و تعریف آن در فرهنگ اصطلاحات کلام

تعالیم آیین اسلام، دارای دو بخش اعتقادی و عملی‌اند. بخش اعتقادی، از اصول دین و مذهب سخن می‌گوید و بخش عملی، از فروع دین. بخش دوم را به خاطر این "فروع" می‌‌گویند که در برابر "اصول" جای دارد^[۱]، نه از آن جهت که اهمیت ندارد. لذا پایبندی به فروع دین ـ همچون اصول دین ـ واجب است. در فرهنگ اصطلاحات علم کلام، فروع دین، آن دسته از واجبات عملی است که ایمان واقعی در گرو انجام دادن آنهاست. بنابراین، دستورهای اسلام که به عمل انسان مربوط است، فروع دین نام دارد و اهم آنها نماز، روزه، خمس، زکات، و حج هستند^[۲].

تفاوت میان اصول و فروع دین

میان اصول و فروع دین تفاوت‌هایی وجود دارد که عبارت‌اند از:

اصول دین از اعتقادات و ایمان سخن می‌گویند؛ ولی فروع دین نظر به عمل انسان دارند.
اصول دین نیازمند یقین‌اند و از این رو، تقلید را برنمی‌تابند؛ اما فروع دین نیازمند تبلیغ و بیان‌اند و حکم عقل در آنها کافی نیست و از این رو تقلیدپذیرند.
اصول دین از مقولۀ إخبار و وصف کردن است؛ اما فروع دین، انشائی و قابل دستور دادن و امر و نهی است.
در اصول دین اختلافی نیست؛ اما گاه در فروع دین اختلافاتی رخ می‌نماید و این بدان سبب است که عمل به ظن در اصول دین روا نیست؛ ولی ظنِ معتبر گاهی در فروع دین منشأ عمل می‌شود.
نسخ در فروع دین راه دارد؛ اما در اصول دین به هیچ روی وجود ندارد.
علمای شیعه اصول دین را پنج اصل دانسته‌اند؛ اما فروع را هشت یا ده فرع می‌‌دانند و حتی گاهی هر آنچه در برابر اصول جای دارد و جزء احکام عملی است را از فروع دین شمرده‌اند^[۳].

منابع

فرهنگ شیعه

جستارهای وابسته

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ ر.ک. فرهنگ معارف اسلامی‌، ج ۳، ص ۴۴۲.
↑ ر.ک. جمعی از نویسندگان، دانشنامه کلام اسلامی، مدخل «اسلام».
↑ ر.ک. فرهنگ شیعه، ص ۳۵۰-۳۶۰.

[1] ر.ک. فرهنگ معارف اسلامی‌، ج ۳، ص ۴۴۲.

[2] ر.ک. جمعی از نویسندگان، دانشنامه کلام اسلامی، مدخل «اسلام».

[3] ر.ک. فرهنگ شیعه، ص ۳۵۰-۳۶۰.

[۱]

[۲]

[۳]

@@ خط ۹: / خط ۹: @@
 <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-==مقدمه==
+===[[بیان]] اهمیت [[فروع دین]] و تعریف آن در [[فرهنگ]] اصطلاحات [[کلام]]===
-*[[تعالیم]] [[آیین اسلام]]، دارای دو بخش [[اعتقادی]] و عملی‌اند. بخش [[اعتقادی]]، از [[اصول دین]] و [[مذهب]] سخن می‌گوید و بخش عملی، از فروع دین. بخش دوم را از آن رو "[[فروع]]" خوانند که در برابر "اصول" جای دارد<ref>فرهنگ معارف اسلامی‌، ۳/ ۴۴۲.</ref>. نه از آن رو که اهمیت ندارد. از این رو، [[پایبندی]] به فروع دین نیز- همچون [[اصول دین]]- [[واجب]] است. فروع دین مجموعه‌ای از [[وظایف]] و [[تکالیف]] عملی است که [[پیامبر اسلام]] {{صل}} برای [[سعادت دنیوی]] و [[اخروی]] [[انسان‌ها]] از [[وحی]] برگرفته و [[ابلاغ]] کرده است. برخی از فروع دین، رابطه [[انسان]] با [[خدا]] را در قالب [[قوانین]] و [[احکام]] بیان می‌کنند و وظایفی را برای او پیش می‌کشند؛ وظایفی همچون [[نماز]]، [[روزه]] و [[حج]]. برخی دیگر به وظایفی که [[انسان‌ها]] در برابر یکدیگر دارند نظر دارند و روابط انسانی را تنظیم می‌کنند؛ مانند [[جهاد]]، [[خمس]] و بیع<ref>دائرة المعارف تشیع‌، ۲/ ۱۵۲.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 359.</ref>.
+*[[تعالیم]] [[آیین اسلام]]، دارای دو بخش [[اعتقادی]] و عملی‌اند. بخش [[اعتقادی]]، از [[اصول دین]] و [[مذهب]] سخن می‌گوید و بخش عملی، از [[فروع دین]]. بخش دوم را به خاطر این "[[فروع]]" می‌‌گویند که در برابر "اصول" جای دارد<ref>ر.ک. فرهنگ معارف اسلامی‌، ج ۳، ص ۴۴۲.</ref>، نه از آن جهت که اهمیت ندارد. لذا [[پایبندی]] به [[فروع دین]]  ـ همچون [[اصول دین]] ـ  [[واجب]] است. در [[فرهنگ]] اصطلاحات [[علم کلام]]، [[فروع دین]]، آن دسته از [[واجبات]] عملی است که [[ایمان واقعی]] در گرو انجام دادن آنهاست. بنابراین،  دستورهای [[اسلام]] که به عمل [[انسان]] مربوط است، [[فروع دین]] نام دارد و اهم آنها [[نماز]]، [[روزه]]، [[خمس]]، [[زکات]]، و [[حج]] هستند<ref>ر.ک. جمعی از نویسندگان، دانشنامه کلام اسلامی، مدخل «اسلام».</ref>.
-*[[دانش]] [[فقه]] و اصول، از دانش‌های [[اسلامی]] هستند که در قلمرو فروع دین، به پرسش‌های [[انسان]] پاسخ می‌دهند و [[وظایف]] او را مشخص می‌سازند<ref>آشنایی با علوم اسلامی‌، ۲۵۲؛ مناهج الاصول الی علم الاصول‌، ۱/ ۵۴- ۴۵.</ref>. [[فقهای شیعه]] از رهگذر این [[دانش‌ها]]، فروع دین را از متون [[دینی]] استخراج و [[استنباط]] می‌کنند و [[احکام عملی]] [[شریعت]] را به دست می‌دهند. منابعی که [[فقها]] از آنها [[بهره]] می‌جویند عبارت‌اند از: کتاب ([[قرآن]])، [[سنت]] ([[حدیث]])، [[اجماع]] و [[عقل]]<ref>اصل الشیعة و اصولها، ۱۱۴ و ۱۱۵.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 359.</ref>.
+===تفاوت میان اصول و [[فروع دین]]===
-*میان اصول و فروع دین تفاوت‌هایی وجود دارد که عبارت‌اند از:
+*میان اصول و [[فروع دین]] تفاوت‌هایی وجود دارد که عبارت‌اند از:
-#[[اصول دین]] از [[اعتقادات]] و ایمانیات سخن می‌گویند؛ ولی فروع دین نظر به عمل [[انسان]] دارند<ref>آموزش دین‌، ۱۸- ۱۰.</ref>.
+#[[اصول دین]] از [[اعتقادات]] و [[ایمان]] سخن می‌گویند؛ ولی [[فروع دین]] نظر به عمل [[انسان]] دارند.
-#[[اصول دین]] [[نیازمند]] یقین‌اند و از این رو، [[تقلید]] را برنمی‌تابند؛ اما فروع دین [[نیازمند]] [[تبلیغ]] و بیان‌اند و [[حکم عقل]] در آنها کافی نیست و از این رو تقلیدپذیرند<ref>المیزان‌، ۱۳/ ۵۸ و ۵۹.</ref>.
+#[[اصول دین]] [[نیازمند]] یقین‌اند و از این رو، [[تقلید]] را برنمی‌تابند؛ اما [[فروع دین]] [[نیازمند]] [[تبلیغ]] و بیان‌اند و [[حکم عقل]] در آنها [[کافی]] نیست و از این رو تقلیدپذیرند.
-#[[اصول دین]] از مقوله إخبار و [[وصف]] کردن‌اند؛ اما فروع دین، انشائی و دستوری‌اند و [[امر و نهی]]<ref>کفایة الاصول‌، ۴۱- ۳۴.</ref>.
+#[[اصول دین]] از مقولۀ إخبار و [[وصف]] کردن است؛ اما [[فروع دین]]، انشائی و قابل [[دستور]] دادن و [[امر و نهی]] است.
-#در [[اصول دین]] اختلافی نیست؛ اما گاه در فروع دین اختلافاتی رخ می‌نماید. این بدان سبب است که عمل به ظن در [[اصول دین]] روا نیست؛ ولی ظن معتبر گاه در فروع دین منشأ عمل می‌شود<ref>شریعت در آینه معرفت‌، ۱۶۲- ۱۵۸ و ۳۶۶- ۳۶۰.</ref>.
+#در [[اصول دین]] اختلافی نیست؛ اما گاه در [[فروع دین]] اختلافاتی رخ می‌نماید و این بدان سبب است که عمل به [[ظن]] در [[اصول دین]] روا نیست؛ ولی ظنِ معتبر گاهی در [[فروع دین]] منشأ عمل می‌شود.
-#[[نسخ]] به فروع دین راه دارد؛ اما در [[اصول دین]] به هیچ روی وجود ندارد<ref>کشاف اصطلاحات الفنون‌، ۱/ ۷۶۰.</ref>. و. علمای [[شیعه]] [[اصول دین]] را پنج اصل دانسته‌اند؛ اما [[فروع]] را هشت یا ده فرع<ref>مجموعه آثار، ۱۷/ ۲۲۰.</ref>. حتی گاه هر آنچه را در برابر اصول جای دارد و جزو [[احکام عملی]] است، از فروع دین شمرده‌اند<ref>معارف و معاریف‌، ۴/ ۱۷۱۵؛ شرح المواقف‌، ۱/ ۳۸.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 350-360.</ref>.
+#[[نسخ]] در [[فروع دین]] راه دارد؛ اما در [[اصول دین]] به هیچ روی وجود ندارد.
+#علمای [[شیعه]] [[اصول دین]] را پنج اصل دانسته‌اند؛ اما [[فروع]] را هشت یا ده فرع می‌‌دانند و حتی گاهی هر آنچه در برابر اصول جای دارد و جزء [[احکام عملی]] است را از [[فروع دین]] شمرده‌اند<ref>ر.ک. فرهنگ شیعه، ص ۳۵۰-۳۶۰.</ref>.
 ==منابع==