بی‌وفایی در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

#این [[کتاب آسمانی]]، در مرتبه نخست به بسیاری [[نعمت‌های الهی]] بر [[انسان]]، و در عین حال [[کفران نعمت]] از سوی آنان اشاره می‌‌کند: {{متن قرآن|وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ الْإِنْسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ}}<ref>«و اگر نعمت خداوند را بر شمارید نمی‌توانید شمار کرد ؛ بی‌گمان انسان ستمکاره‌ای بسیار ناسپاس است» سوره ابراهیم، آیه ۳۴.</ref>.

#در مرتبه دوّم، به آن که گویا [[انسان]] بر صفت کفران سرشته شده، و یا دست‌کم بسیاری از آنان این‌گونه‌اند، اشاره می‌‌نماید. این تأکید از آن رو است که اهمیْت این صفت را در بارگاه ربوبی بازنماید: {{متن قرآن|فَأَبَى أَكْثَرُ النَّاسِ إِلَّا كُفُورًا}}<ref>«امّا بیشتر مردم جز سر ناسپاسی ندارند» سوره اسراء، آیه ۸۹.</ref> و {{متن قرآن|وَإِذَا مَسَّكُمُ الضُّرُّ فِي الْبَحْرِ ضَلَّ مَنْ تَدْعُونَ إِلَّا إِيَّاهُ فَلَمَّا نَجَّاكُمْ إِلَى الْبَرِّ أَعْرَضْتُمْ وَكَانَ الْإِنْسَانُ كَفُورًا}}<ref>«و چون در دریا گزند به شما رسد آنان که (اکنون به پرستش) می‌خوانید ناپدید می‌شوند جز خداوند اما چون شما را تا خشکی رساند رو می‌گردانید و آدمی، ناسپاس است» سوره اسراء، آیه ۶۷.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۴۰-۱۴۱.</ref>.

#در مرتبه چهارم، به آن اشاره می‌‌کند که بسیاری از [[گناهان کبیره]]، در نتیجه این [[رذیلت]] کمرشکن پدید می‌‌آید؛ به شماری از این [[گناهان کبیره]] در برخی از [[آیات]] این کتاب [[مقدّس]]، این‌گونه اشاره شده است: {{متن قرآن|وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا كُلُّ خَتَّارٍ كَفُورٍ}}<ref>«و نشانه‌های ما را جز هر فریبکار ناسپاس انکار نمی‌کند» سوره لقمان، آیه ۳۲.</ref> و {{متن قرآن|لَقَدْ كَانَ لِسَبَإٍ فِي مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ جَنَّتَانِ عَنْ يَمِينٍ وَشِمَالٍ كُلُوا مِنْ رِزْقِ رَبِّكُمْ وَاشْكُرُوا لَهُ بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَرَبٌّ غَفُورٌ * فَأَعْرَضُوا فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ سَيْلَ الْعَرِمِ وَبَدَّلْنَاهُمْ بِجَنَّتَيْهِمْ جَنَّتَيْنِ ذَوَاتَيْ أُكُلٍ خَمْطٍ وَأَثْلٍ وَشَيْءٍ مِنْ سِدْرٍ قَلِيلٍ * ذَلِكَ جَزَيْنَاهُمْ بِمَا كَفَرُوا وَهَلْ نُجَازِي إِلَّا الْكَفُورَ}}<ref>«برای (قوم) سبا در مسکن‌هایشان نشانه‌ای (شگرف) وجود داشت: دو باغ از راست و چپ، از روزی پروردگارتان بخورید و او را سپاس گزارید! شهری است پاکیزه و پروردگاری آمرزنده * اما روی گرداندند ما نیز بر آنان سیل ویرانگر را فرستادیم و به جای آن دو باغشان دو باغ جایگزین کردیم با میوه‌هایی تلخ و (درختان) شوره‌گز و اندکی از درخت کنار * چنین آنان را برای آن ناسپاسی که ورزیدند، کیفر دادیم و آیا جز ناسپاس را به کیفر می‌رسانیم؟» سوره سبأ، آیه ۱۵-۱۷.</ref> و {{متن قرآن|وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا قَرْيَةً كَانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِنْ كُلِّ مَكَانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذَاقَهَا اللَّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا كَانُوا يَصْنَعُونَ}}<ref>«و خداوند شهری را مثل آورد که در امن و آرامش بود، روزی (مردم)‌اش از همه جا فراوان می‌رسید آنگاه به نعمت‌های خداوند ناسپاسی کرد و خداوند به کیفر آنچه (مردم آن) انجام می‌دادند گرسنگی و هراس فراگیر را به (مردم) آن چشانید» سوره نحل، آیه ۱۱۲.</ref> و {{متن قرآن|وَلَا يُخَفَّفُ عَنْهُمْ مِنْ عَذَابِهَا كَذَلِكَ نَجْزِي كُلَّ كَفُورٍ}}<ref>«و نه از عذاب آنان می‌کاهند؛ بدین‌گونه هر ناسپاسی را کیفر می‌دهیم» سوره فاطر، آیه ۳۶.</ref> و {{متن قرآن|أَلْقِيَا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِيدٍ * مَنَّاعٍ لِلْخَيْرِ مُعْتَدٍ مُرِيبٍ}}<ref>«هر ناسپاس ستیزه‌جو را در دوزخ افکنید! * هر بازدارنده از کار نیک ، تجاوزکار دو دل را» سوره ق، آیه ۲۴-۲۵.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۴۱-۱۴۲.</ref>.

*در ابتدای این بخش، [[خداوند متعال]] با ذکر این [[آیه]]: {{متن قرآن|يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَأَوْفُوا بِعَهْدِي أُوفِ بِعَهْدِكُمْ وَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ}}<ref>«ای بنی اسرائیل! نعمت مرا که ارزانی شما داشتم به یاد آورید و به پیمان من وفا کنید تا به پیمان شما وفا کنم و تنها از من بهراسید» سوره بقره، آیه ۴۰.</ref>، به [[زمینه‌سازی]] برای ورود به مبحث اصلی این بخش می‌‌پردازد.

*بخش پایانی این [[آیه]]: {{متن قرآن|وَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ}}<ref>«و تنها از من بهراسید» سوره بقره، آیه ۴۰.</ref> نیز، در این زمینه سخنی سخت موجز و کامل است، که به‌روشنی مقصود از وفاداریِ [[بنده]] را مشخّص می‌‌سازد.

*در مقابل، از وفاء [[خداوند]] نسبت به [[انسان]] نیز سخن داشته است. این [[آیات]] در این زمینه به توضیح پرداخته برخورداری از حیات طیّبه / [[زندگی]] [[پاکیزه]] رستگارانه، را وفای او نسبت به بندگانش دانسته است:{{متن قرآن|مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«کسانی از مرد و زن که کار شایسته‌ای کنند؛ و مؤمن باشند، بی‌گمان آنان را با زندگانی پاکیزه‌ای زنده می‌داریم و به یقین نیکوتر از آنچه انجام می‌دادند پاداششان را خواهیم داد» سوره نحل، آیه ۹۷.</ref>.

==نعمت‌هایی ویژه [[بنی‌اسرائیل]]==

#'''[[برتری]] آنان بر تمامی [[مردمان]]:''' {{متن قرآن|وَأَنِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعَالَمِينَ}}<ref>«به یاد آورید و (نیز) این را که شما را بر جهانیان برتری دادم» سوره بقره، آیه ۴۷.</ref>. منظور از "برتریِ ایشان"، برخورداری آنان از همین نعمت‌هایی است، که در این سطور از آن سخن خواهیم داشت. بنابراین، مراد از [[برتری]] قومی نسبت به دیگر [[اقوام]]، تسلّط آنان بر دیگران، و یا [[برتری]] رتبه آنان نخواهد بود؛ تا بتوان از این [[ناحیه]]، [[آیه شریفه]] را مورد اشکال قرار داد، و سرانجام به پاسخ ناصواب برخی از مفسّران [[نیاز]] افتد، که: "مراد از جهانیان را، تنها [[مردم مصر]]، و نه همه [[مردم]] آن روزگار" دانسته‌اند. پر واضح است که مراد از "عالمین" در اینجا، همه [[مردمان]] خواهد بود؛ امّا [[برتری]] آنان بر دیگران، نه در رتبه و [[منزلت]]، که در برخورداری از این ###[[313]]### می‌‌باشد و بس<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۴۴-۱۴۵.</ref>.

#'''شکافتن [[رود نیل]]:'''شکافتن این [[رود]] بزرگ و [[نجات]] آنان از دست [[فرعونیان]]، و سرانجام نابودی [[یاران]] [[فرعون]] در [[دل]] رودخانه- که همه در مقابل چشمان باز [[بنی‌اسرائیل]] صورت گرفت- نیز، در شمار نعمت‌های خاصّی بود، که [[خداوند]] به آنان عطا فرمود: {{متن قرآن|وَإِذْ فَرَقْنَا بِكُمُ الْبَحْرَ فَأَنْجَيْنَاكُمْ وَأَغْرَقْنَا آلَ فِرْعَوْنَ وَأَنْتُمْ تَنْظُرُونَ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که دریا را با (ورود) شما شکافتیم پس شما را رهانیدیم و فرعونیان را در حالی که خود می‌نگریستید، غرق کردیم» سوره بقره، آیه ۵۰.</ref>. این [[نعمت]] خود معجزه‌ای بزرگ برای آنان، و نیز دشمنانشان بود؛ امّا سرانجام [[طمع]] [[یاران]] [[فرعون]] برای دست‌یابی به این [[قوم]]، آنان را از درس‌آموزی از این [[معجزه]] بازداشت، و به [[غضب]] [[الهی]] در [[میانه ]][[رود]] غرقشان ساخت<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۴۶.</ref>.

#'''سایه گستردن [[ابر]] بر سر آنان:'''

#'''فرود آمدن سفره‌ای انباشته از [[غذا]]:''' این دو [[نعمت]] نیز در شمار [[نعمت‌های ویژه]] آنان بود، که بهنگام [[مهاجرت]] آنان از [[مصر]] به [[بیت المقدس]]، روی نمود: {{متن قرآن|وَظَلَّلْنَا عَلَيْكُمُ الْغَمَامَ وَأَنْزَلْنَا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ}}<ref>«و ابر را سایه‌بان شما کردیم و ترانگبین و بلدرچین برایتان فرو فرستادیم (و گفتیم) از چیزهای پاکیزه‌ای که روزیتان کرده‌ایم، بخورید. و آنان بر ما ستم نکردند بلکه بر خویشتن ستم روا می‌داشتند» سوره بقره، آیه ۵۷.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۴۷-۱۴۸.</ref>.

#'''پیدایش چشمه‌های [[آب]]:''' جوشیدن چشمه‌های [[آب]] از سنگ، و جاری شدن آن به تعداد گروه‌های [[دوازده‌گانه]] آنان نیز، در شمار دیگر [[نعمت‌های الهی]] قرار دارد: {{متن قرآن|وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ كُلُوا وَاشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که موسی برای مردم خود در پی آب بود و گفتیم: با چوبدست خود به سنگ فرو کوب آنگاه دوازده چشمه از آن فرا جوشید؛ (چنان‌که) هر دسته‌ای از مردم آبشخور خویش را باز می‌شناخت؛ از روزی خداوند بخورید و بنوشید و در زمین تبهکارانه آشوب نورزید» سوره بقره، آیه ۶۰.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۴۸.</ref>.

*[[خداوند متعال]] در [[قرآن کریم]] بارها به یادکرد از این [[نعمت‌ها]] پرداخته، تا [[شأن]] [[نعمت]] بخشی خود را باز نماید. در مقابل، [[یهود]] ناسپاس امّا به [[کفران نعمت]] - و نه سپاسگزاریِ از آن - پرداختند، و به صورت [[آشکار]] به [[انکار]] آن پرداختند.

==انواع [[ناسپاسی]] [[یهود]]==

#'''گوساله پرستی:''' بنی‌اسرائیلیان، به‌مجرّد آنکه [[حضرت موسی]]{{ع}} تأخیر کرده از میقات بازنگشت، [[مشرک]] گشته به [[پرستش]] گوساله پرداختند. این سخن، تمامی آنان - به‌جز تعدادی انگشت شمار، که به نجاست [[شرک]] آلوده نشدند!- را شامل می‌‌شد: {{متن قرآن|وَإِذْ وَاعَدْنَا مُوسَى أَرْبَعِينَ لَيْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَنْتُمْ ظَالِمُونَ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که با موسی چهل شب وعده نهادیم سپس در نبودن او گوساله را (به پرستش) گرفتید در حالی که ستمکار بودید» سوره بقره، آیه ۵۱.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۴۸.</ref>.

#خودداری از ورود به [[بیت‌المقدس]]: [[یهود]] پس از آنکه از نیل خارج شده برای ورود به [[بیت‌المقدس]] آماده شدند، با آنکه [[موسی]]{{ع}} آنان را نسبت به [[وفور نعمت]] در این [[شهر]] شادمان گردانید، باز هم از ورود به آن خودداری کرده از [[فرمان]] ایشان سرپیچیدند؛ گذشته از این بر او شوریدند و او را به [[استهزاء]] گرفتند!. آنان چنان سخنان بی‌مبنایی نسبت به این [[پیامبر]] عظیم‌الشّأن روا داشتند، که [[خداوند]] از یادکرد آن در [[قرآن]] گذشته است: {{متن قرآن|وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هَذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُوا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُوا حِطَّةٌ نَغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که گفتیم: بدین شهر در آیید و از (نعمت‌های) آن از هر جا که خواستید فراوان بخورید و با فروتنی از دروازه وارد شوید و بگویید: از لغزش ما بگذر! تا از لغزش‌های شما درگذریم، و به زودی (پاداش) نکوکاران را می‌افزاییم» سوره بقره، آیه ۵۸.</ref> و {{متن قرآن|قَالُوا يَا مُوسَى إِنَّا لَنْ نَدْخُلَهَا أَبَدًا مَا دَامُوا فِيهَا فَاذْهَبْ أَنْتَ وَرَبُّكَ فَقَاتِلَا إِنَّا هَاهُنَا قَاعِدُونَ}}<ref>«گفتند: ای موسی، تا آنان در آنند ما هرگز، هیچ‌گاه بدان وارد نمی‌شویم؛ تو برو و پروردگارت، (با آنان) نبرد کنید که ما همین‌جا خواهیم نشست» سوره مائده، آیه ۲۴.</ref> و {{متن قرآن|فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ}}<ref>«امّا ستمکاران گفتاری دیگر را جایگزین آنچه به آنان گفته شده بود، کردند» سوره بقره، آیه ۵۹.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۵۰.</ref>.

#'''کفران نعمت‌های مادّی:''' پس از آنکه [[بهترین]] غذاها بر آنان نازل شد، [[ناسپاسی]] کرده از [[موسی]]{{ع}}، عدس و پیاز و سیر و دیگر غذاهای [[پست]] را درخواست نمودند. این درخواست آنان، به‌وضوح نشان از [[پستی]] خود آنان داشت؛ و [[برتر]] از آن [[لجاجت]] [[جان]] آنان و خسّتشان را نمایش می‌داد: {{متن قرآن|وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَنْ نَصْبِرَ عَلَى طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ مِنْ بَقْلِهَا وَقِثَّائِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا قَالَ أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنَى بِالَّذِي هُوَ خَيْرٌ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که گفتید: ای موسی! هرگز یک (رنگ) خوراک را برنمی‌تابیم به خاطر ما از پروردگارت بخواه تا برای ما از آنچه زمین می‌رویاند، از سبزی و خیار و سیر و عدس و پیاز، بر آورد. او گفت: آیا چیز پست‌تر را به جای چیز بهتر می‌خواهید؟» سوره بقره، آیه ۶۱.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۵۰.</ref>.

#'''[[ایمان]] پابرجا به گوساله:''' عجیب آنکه اینان پس از آنکه مجسّمه گوساله به‌وسیله [[حضرت موسی]]{{ع}} نابود شد، باز هم [[ایمان]] به آن را از [[قلب]] خویش نستردند؛ بلکه با وجود مشاهده [[معجزات]] آن [[حضرت]]، همچنان به ربوبیّت آن [[مجسمه ]][[ایمان]] داشتند!: {{متن قرآن|وَأُشْرِبُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ}}<ref>«و به سبب کفری که داشتند، (مهر) گوساله در دلشان جایگیر شد» سوره بقره، آیه ۹۳.</ref>. از این‌رو، [[خداوند]] [[معجزه]] دیگری در [[اختیار]] [[حضرت موسی]]{{ع}} نهاد، که از تمامی [[معجزات]] دیگر شگفت‌آورتر بود. آن [[معجزه]]، ایستادن کوهی بر فراز سر آنان بود، که اگر به [[میثاق]] خویش - یا همان [[تورات]] - عمل نکنند، آن کوه بر سرشان فرود آید. عجیب آنکه آنان با مشاهده این معجزۂ خاص، بازهم کفران ورزیده از [[تورات]] روی گرداندند: {{متن قرآن|وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُمْ بِقُوَّةٍ وَاذْكُرُوا مَا فِيهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ * ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که از شما پیمان گرفتیم و (کوه) طور را بر فراز (سر) تان برافراختیم. (و گفتیم) آنچه به شما دادیم با توانمندی بگیرید و از آنچه در آن است یاد کنید، باشد که پرهیزگاری ورزید * باز از پس آن (پیمان) روی گرداندید» سوره بقره، آیه ۶۳-۶۴.</ref> و {{متن قرآن|وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُمْ بِقُوَّةٍ وَاسْمَعُوا قَالُوا سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا}}<ref>«و آنگاه که از شما پیمان گرفتیم و (کوه) طور را بر فراز (سر) تان برافراختیم (و گفتیم) آنچه به شما بخشیده‌ایم، با توانمندی (در اختیار) گیرید و گوش به فرمان باشید؛ (به زبان) گفتند شنفتیم و (به دل گفتند) نپذیرفتیم» سوره بقره، آیه ۹۳.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۵۱-۱۵۲.</ref>.

#'''صید در روز [[شنبه]]:''' [[خداوند متعال]] در چند موضع از [[قرآن کریم]]، به توضیح این مطلب پرداخته تا [[زشتی]] [[حیله‌گری]] و [[بی‌وفایی]] در [[پیمان]] را نشان دهد. یکی از پیمان‌های [[الهی]] با [[بنی‌اسرائیل]]، آن بود که روزهای [[شنبه]] به صید ماهیان نپردازند. آنان امّا [[حیله‌گری]] کرده در روزهای [[شنبه]] رودها را می‌‌بستند، تا یکشنبه به صید و جمع‌آوری ماهیان بپردازند؛ ازاین‌رو [[خداوند]] بر آنان [[غضب]] گرفت و از این فعل نابخردانه آنان به‌عنوان یکی از علّت‌های [[نزول]] [[عذاب]] یاد فرمود: {{متن قرآن|وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِينَ اعْتَدَوْا مِنْكُمْ فِي السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ}}<ref>«و میان خود، آنان را که در روز شنبه از اندازه در گذشتند شناخته‌اید که به آنها گفتیم بوزینگانی باشید، رانده» سوره بقره، آیه ۶۵.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۵۲.</ref>.

#[[نفاق]]: [[نفاق]] که از [[کفر]] و [[شرک]] پلیدتر بوده و در پایین‌ترین درکات [[جهنم]] قرارد دارد نیز، از دیگر ناسپاسی‌های آنان است، که بدان آلوده شدند: {{متن قرآن|وَإِذَا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَا بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ قَالُوا أَتُحَدِّثُونَهُمْ بِمَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ لِيُحَاجُّوكُمْ بِهِ عِنْدَ رَبِّكُمْ أَفَلَا تَعْقِلُونَ}}<ref>«و هرگاه با کسانی که ایمان آورده‌اند دیدار کنند می‌گویند: ما (نیز) ایمان آورده‌ایم و چون با یکدیگر تنها شوند می‌گویند: آیا آنچه را خداوند بر شما برگشوده است به آنان می‌گویید تا با آن در پیشگاه پروردگارتان با شما چون و چرا کنند، آیا خرد نمی‌ورزید؟» سوره بقره، آیه ۷۶.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۵۴.</ref>.

#'''ازدیاد در [[تورات]]:''' پیش از این، در [[ناسپاسی]] شماره ده آنان، از [[تحریف]] [[معنوی]] کتاب سخن گفتیم. اکنون می‌‌افزاییم که به [[شهادت]] [[قرآن کریم]]، آنان به [[تحریف]] به زیاده نیز [[اقدام]] کردند؛ بدین صورت که برخی از [[احکام]] مورد نظر خود را به آن [[کتاب آسمانی]] وارد، و مجموع آن را به [[خداوند متعال]] منسوب داشتند: {{متن قرآن|فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتَابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا فَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا يَكْسِبُونَ}}<ref>«بنابراین، وای بر کسانی که (یک) نوشته را با دست‌های خود می‌نویسند آنگاه می‌گویند که این از سوی خداوند است تا با آن بهایی کم به دست آورند؛ و وای بر آنان از آنچه دست‌هایشان نگاشت و وای بر آنان از آنچه به دست می‌آورند» سوره بقره، آیه ۷۹.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۵۴-۱۵۵.</ref>.

#'''ادّعای [[ناتوانی]] از [[درک]] سخنان [[انبیاء]]{{عم}}:''' یکی دیگر از ناسپاسی‌های آنان، آن بود که ادّعا کردند: "ما نمی‌توانیم سخنان [[انبیاء]] و مفادّ [[وحی]] را دریابیم". [[خداوند متعال]] در اینجا [[شهادت]] می‌‌دهد که آنان در این سخن بر افترا نبودند، و به [[حقیقت]] [[قلوب]] آنان از [[درک]] [[معارف الهی]] [[ناتوان]] بود. تمامی سخن امّا در زمینه‌هایی است که باعث شد تا [[قلوب]] آنان قفل شده از [[درک]] [[حقیقت]] بازمانَد: {{متن قرآن|وَقَالُوا قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَلْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَقَلِيلًا مَا يُؤْمِنُونَ}}<ref>«و گفتند: دل‌های ما در پوششی (پنهان) است ؛ (چنین نیست) بلکه خداوند آنان را برای کفرشان لعنت کرده است ازاین‌رو اندک ایمان می‌آورند» سوره بقره، آیه ۸۸.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۵۶.</ref>.

#'''اختصاص [[بهشت]] به آنان:''' آنان بر آن رفتند که [[بهشت]] تنها مخصوص آنان است، و تنها [[یهودیان]] و یا [[نصاری]] بدان وارد خواهند شد: {{متن قرآن|قُلْ إِنْ كَانَتْ لَكُمُ الدَّارُ الْآخِرَةُ عِنْدَ اللَّهِ خَالِصَةً مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ}}<ref>«بگو، اگر راست می‌گویید که از میان همه مردم، سرای واپسین نزد خداوند، ویژه شماست پس آرزوی مرگ کنید» سوره بقره، آیه ۹۴.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۵۷.</ref>.

#'''ممنوعیّت بر [[آتش]]:''' آنان خود را مبرّای از ورود به جهنّم می‌‌دانستند، و بر آن بودند که اگر هم به جهنّم وارد شوند تنها ایّامی چند در آن بوده به‌زودی از آن خلاصی خواهند یافت: {{متن قرآن|وَقَالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَيَّامًا مَعْدُودَةً قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِنْدَ اللَّهِ عَهْدًا}}<ref>«و گفتند آتش (دوزخ) جز چند روزی، به ما نمی‌رسد، بگو: آیا از خداوند پیمانی گرفته‌اید» سوره بقره، آیه ۸۰.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۵۷.</ref>.

*ابتدای این [[آیات]] چنین است: {{متن قرآن|وَلَا تَكُونُوا أَوَّلَ كَافِرٍ بِهِ وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا وَإِيَّايَ فَاتَّقُونِ}}<ref>«و نخستین منکر آن نباشید و آیات مرا به بهای ناچیز نفروشید و تنها از من پروا کنید» سوره بقره، آیه ۴۱.</ref>

*و اواسط آن چنین: {{متن قرآن|وَإِذَا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَا بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ قَالُوا أَتُحَدِّثُونَهُمْ بِمَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ لِيُحَاجُّوكُمْ}}<ref>«و هرگاه با کسانی که ایمان آورده‌اند دیدار کنند می‌گویند: ما (نیز) ایمان آورده‌ایم و چون با یکدیگر تنها شوند می‌گویند: آیا آنچه را خداوند بر شما برگشوده است به آنان می‌گویید تا با آن در پیشگاه پروردگارتان با شما چون و چرا کنند» سوره بقره، آیه ۷۶.</ref>.