شجاعت در نهج البلاغه

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث شجاعت است. "شجاعت" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

شجاعت در قرآن | شجاعت در حدیث | شجاعت در نهج البلاغه | شجاعت در معارف دعا و زیارات | شجاعت در کلام اسلامی | شجاعت در اخلاق اسلامی| شجاعت در سیره پیامبر خاتم

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل شجاعت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

• شجاعت از خوی‌های نیک انسانی است. شجاعت آدمی را به اقدام و ایستادگی شایسته وامی‌دارد. در سایه فضیلت شجاعت می‌توان هنگام عمل، بر ترس پیروز شد و اقدام کرد و در موقع ضرورت نیز دست از اقدام برداشت و صبر کرد. امام علی (ع) بر این دو مفهوم شجاعت تأکید می‌کند و می‌فرماید: اگر از چیزی ترسیدی دل به دریا بزن و در آن وارد شو، که این همه دودلی سخت‌تر از ترسی است که احساس می‌کنی. در کلامی دیگر، صبر بهنگام را شجاعت توصیف می‌کند و می‌فرماید:صبر، شجاعت است....
• انسان شجاع در هر مرحله‌ای از مراحل زندگی هنگامی‌که باید اقدام کند، دست به کار می‌شود و هنگامی که باید بازایستد شجاعانه از اقدام بی‌موقع سرباز می‌زند و با شکیبایی خویش بر جهل و نادانی غلبه می‌کند. شجاعت بر مبنای تعریفی که گفته شد، معیاری است برای مشخص شدن ارزش انسان. امام علی (ع) در بیان ارزش انسان، صفت شجاعت را موجب دوری انسان از ننگ بدنامی برشمرده و فرموده است: ارزش مرد اندازه همت اوست و صدق او به مقدار جوان‌مردی‌اش و دلیری (شجاعت) او به میزان ننگی –که از بدنامی- دارد و پارسایی او به مقدار غیرتی که آرد.
• امام علی (ع) خود، نمونه و الگوی کاملی از انسان شجاع است. هنگام اقدام و نبرد، هیچ جنگاوری را یارای استقامت در برابر شمشیرش نبود و هیچ انگیزه‌ای او را از اقدام و کوشش بازنمی‌داشت، همان‌گونه که شب هجرت در بستر پیامبر اکرم (ص) آرمید و جان خویش را در معرض بزرگ‌ترین خطر قرارداد. امّا آن‌جا که باید از اقدام بی‌مورد پرهیز می‌کرد، به‌خاطر مصلحتی بزرگ‌تر، از حق خویش گذشت و در برابر جریان سقیفه و برخی جریانات دیگر که در تاریخ روایت شده است، سکوت کرد. از این‌رو شجاعت را مایه زینت انسان و کمالی آشکار برای آدمی برمی‌شمرد. امام (ع) به انسان‌ها می‌آموزد که همواره باید در مسیر زندگی، شجاعانه گام برداشت، آن‌جا که یقین به امری حاصل شد، شجاعانه اقدام کرد و آن‌جا که آدمی گرفتار شک و شبهه شد، باید شجاعانه از اقدام به آن کار دست کشد.
• فضیلت شجاعت نزد امام از اهمیت زیادی برخوردار بود و یکی از معیارهای اصلی او در گزینش افراد به‌شمار می‌رفت. امام در معرفی مالک اشتر به مردم مصر، او را به این خصلت می‌ستاید که به‌هنگام شتاب کندی نمی‌کند و هنگام درنگ شتاب نخواهد کرد. هم چنین یکی از معیارهای انتخاب کارگزاران و عوامل حکومت را شجاعت برمی‌شمرد.فضیلت شجاعت خوی‌های انسانی را فعال می‌کند. برای نمونه فرد شجاع غیرتمند است و در زندگی خود تن به ننگ و پستی نمی‌دهد. او در راه خداوند جهاد می‌کند. آدمی در سایه فضیلت شجاعت می‌تواند صادق و راست‌گو باشد.

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

• دانشنامه نهج البلاغه ج۱

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: