تکبیر

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

تکبیر در قرآن | تکبیر در حدیث | تکبیر در کلام اسلامی | تکبیر در زیارت

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل تکبیر (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

تکبیر به معنای بزرگ شمردن، به بزرگی یاد کردن، «اللَّهُ أَكْبَرُ» گفتن است. یکی از واجبات و ارکان نماز، "تکبیرة الإحرام" است، یعنی گفتن «اللَّهُ أَكْبَرُ» در آغاز نماز پس از نیّت. در فواصل متعدد نماز نیز تکبیر گفتن مستحبّ است. در تسبیحات اربعه و در تسبیح حضرت زهرا(س) و تکبیرهای روز عید فطر و قربان هم این ذکر وجود دارد. معنای آن یعنی خدا بزرگ‌تر است، بزرگ‌تر از آنکه به وصف آید.

رابطه تکبیر با زیارت

• از آدابی که برای زیارت مرقدهای مطهر بیان شده، گفتن تکبیر و تهلیل هنگام تشرف است. یاد خدا و حمد و ستایش او و ذکر توحید و تسبیح و تنزیه، هم توجه دادن به عظمت خداوند است که چنین شخصیت‌های عظیمی آفریده که عظمتشان در عبودیت و تواضع در پیشگاه خداست، هم نوعی تعدیل نگاه و توجه انسان زائر است، تا درباره این پیشوایان الهی، دچار غلوّ نشود و نسبت های غلوّآمیز ندهد و محوریت توحید در همه مسائل حفظ شود. مثلًا در زیارت امام حسین(ع) روایت شده که قبل از زیارت و در بدو ورود، حتی وقتی به فرات می‌رسد تا غسل زیارت کند، صد مرتبه الله اکبر، صد مرتبه لا إِله إلّا الله و صد مرتبه صلوات بگوید. نیز در روایت است: هنگام زیارت، وقتی مقابل قبر امام معصوم(ع) قرار گرفت، اگر بگوید: «لا إِلَه إّلا اللهُ وَحْدَهُ لاشَرِیکَ لَهُ» ثواب بسیاری برای او نوشته می‌شود. ذکر گفتن وخدا را به یکتایی ستودن و او را بزرگ شمردن، در همه حال خوب است و در حرم‌های مطهر اولیایی که مظهر اخلاص و توحید و ذکر و تسبیح‌اند، خوب‌تر.

تکبیر در فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱

تکبیر در لغت به معنای بزرگ دانستن یا به بزرگی یاد کردن خدا با الله اکبرگفتن و تعظیم خدا در مقام عبادت او آمده است. تکبِیرُ را به این جهت تکبیر می‌گویند، که عبادت و شعائر بزرگی است، و به این جهت: وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا آمده است. (مفردات راغب ص ۶۹۸ ماده کبر) و در این مدخل منظور آیاتی است که پیامبر مأمور به تکبیر شده و تلقین برای استمداد از خدا در برابر فشارها، تمسخرها و مشکلاتامر رسالت و توکل بر او است.

1. يَا أَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ * قُمْ فَأَنْذِرْ * وَرَبَّكَ فَكَبِّرْ
2. وَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا

نکته: در این دو آیه:

1. پیامبر اسلام مأمور به گفتن تکبیر در نماز گردیده است: وَرَبَّكَ فَكَبِّرْ. در باره تکبیر مذکور مفسرین دو احتمال داده‌اند که یکی از آنها این است که مقصود گفتن [[[الله اکبر]]] در نماز باشد، البته برخی از مفسران گفته‌اند مراد از امر به تکبیر،امر به نماز یا تکبیر در نماز است. (ر. ک: المیزان طباطبائی، ج ۲۰، ص ۸۰).
2. پیامبر موظف به تعظیم و بزرگ شمردن خداوند است: وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا.

جستارهای وابسته

منابع

1. محدثی، جواد، فرهنگ زیارت
2. محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی
3. فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: