صبر در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۱۳ ژوئن ۲۰۲۰
جز
جایگزینی متن - ' ]]' به ' [['
جز (جایگزینی متن - 'از اینرو' به 'از این‌رو')
جز (جایگزینی متن - ' ]]' به ' [[')
خط ۳۱: خط ۳۱:
*اخلاقیان نام‌برده، پس از آنکه از تعریف [[صبر]] – به‌گونه‌ای که [[گذشت]] - فراغت یافته‌اند، سخنی دیگر نیز آورده‌اند، که به [[باور]] ما چندان درست نمی‌نماید. اینان [[صبر]] را به انواعی چند تقسیم کرده هریک را به نامی خاص خوانده‌اند. به عنوان نمونه، [[صبر]] در [[جنگ]] را [[شجاعت]]، [[صبر]] در [[فروبردن خشم]] را [[حلم]]، [[صبر]] بر [[عبادات]] و [[دوری از گناهان]] را [[تقوی]]، [[صبر]] بر [[شهوت]] شکم را عفّت، [[صبر]] بر دوری از زوائد [[زندگی]] را [[زهد]] و [[صبر]] بر [[کتمان]] [[اسرار]] را کتوم بودن خوانده‌اند. از این‌رو اینان "[[اخلاق]]" را مساوی "[[صبر]]" دانسته‌اند؛ و [[حدیث]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} که چون از ایشان درباره چیستی [[ایمان]] سؤال شد، فرمودند: "[[صبر]] همان [[ایمان]] است" <ref>{{متن حدیث|إِنَّ الصَّبْرَ هُوَ الْإِيمَانُ}}؛ بحار الأنوار، ج۷۹، ص۱۳۶.</ref>، را، دلیلی بر درستی سخن خود دانسته‌اند<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۰۹.</ref>.
*اخلاقیان نام‌برده، پس از آنکه از تعریف [[صبر]] – به‌گونه‌ای که [[گذشت]] - فراغت یافته‌اند، سخنی دیگر نیز آورده‌اند، که به [[باور]] ما چندان درست نمی‌نماید. اینان [[صبر]] را به انواعی چند تقسیم کرده هریک را به نامی خاص خوانده‌اند. به عنوان نمونه، [[صبر]] در [[جنگ]] را [[شجاعت]]، [[صبر]] در [[فروبردن خشم]] را [[حلم]]، [[صبر]] بر [[عبادات]] و [[دوری از گناهان]] را [[تقوی]]، [[صبر]] بر [[شهوت]] شکم را عفّت، [[صبر]] بر دوری از زوائد [[زندگی]] را [[زهد]] و [[صبر]] بر [[کتمان]] [[اسرار]] را کتوم بودن خوانده‌اند. از این‌رو اینان "[[اخلاق]]" را مساوی "[[صبر]]" دانسته‌اند؛ و [[حدیث]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} که چون از ایشان درباره چیستی [[ایمان]] سؤال شد، فرمودند: "[[صبر]] همان [[ایمان]] است" <ref>{{متن حدیث|إِنَّ الصَّبْرَ هُوَ الْإِيمَانُ}}؛ بحار الأنوار، ج۷۹، ص۱۳۶.</ref>، را، دلیلی بر درستی سخن خود دانسته‌اند<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۰۹.</ref>.
*به نظر ما، این سخن نیز چندان درست نمی‌نماید؛ چه خود اینان در سراسر کتاب‌هایشان هر فضیلتی را به گونه‌ای خاص، که با دیگر [[فضائل]] مباینت داشته باشد، [[تفسیر]] کرده‌اند؛ در اینجا امّا تمامی [[فضائل]] را به یک [[فضیلت]] ارجاع داده، همه آنها را شعبه‌هایی از [[فضیلت]] [[صبر]] قلمداد کرده‌اند.
*به نظر ما، این سخن نیز چندان درست نمی‌نماید؛ چه خود اینان در سراسر کتاب‌هایشان هر فضیلتی را به گونه‌ای خاص، که با دیگر [[فضائل]] مباینت داشته باشد، [[تفسیر]] کرده‌اند؛ در اینجا امّا تمامی [[فضائل]] را به یک [[فضیلت]] ارجاع داده، همه آنها را شعبه‌هایی از [[فضیلت]] [[صبر]] قلمداد کرده‌اند.
*واضح است که [[شجاعت]] چیزی غیر از [[صبر]] است، و همچنین [[حلم]]، [[بخشش]]، [[تقوی]]، [[عدل]]، عفّت، [[زهد]] و دیگر [[صفات ]][[اخلاقی]]، هر یک از ماهیّتی مستقل برخوردار بوده در شمار شاخه‌های فضیلتی به نام [[صبر]] قرار نمی‌گیرد. آری! پیش از این بارها گفته‌ایم که هر یک از [[فضائل]]، با شماری دیگر از آنها ملازمت داشته [[همراهی]] خواهد نمود؛ امّا این سخن بدان معنی نیست که تمامی [[فضائل]] در یک [[فضیلت]] فرو پیچیده شده آن [[فضیلت]] به عنوان رکن [[اخلاق اسلامی]] معرفی شود. بر این اساس می‌توان گفت که [[صبر]] از جهتی [[مادر]] [[فضائل]] است، چه تمامی دیگر [[فضیلت‌های اخلاقی]] وابسته به [[صبر]] و ملازم با آن خواهد بود، چرا که به دست آوردن تمامی [[فضائل]] منوط به [[صبر]] می‌باشد. به عنوان نمونه به دست آوردن ملکه [[شجاعت]] به تحمّل دشواری‌های فراوانی که در اجتناب از محرّمات و [[عمل به واجبات]] و مستحبّات نهفته است، محتاج می‌باشد، تا [[آدمی]] اندک اندک با گذر زمان به [[شجاعت]] دست یابد؛ دیگر [[فضائل]] نیز این‌گونه می‌باشد.
*واضح است که [[شجاعت]] چیزی غیر از [[صبر]] است، و همچنین [[حلم]]، [[بخشش]]، [[تقوی]]، [[عدل]]، عفّت، [[زهد]] و دیگر [[صفات]] [[اخلاقی]]، هر یک از ماهیّتی مستقل برخوردار بوده در شمار شاخه‌های فضیلتی به نام [[صبر]] قرار نمی‌گیرد. آری! پیش از این بارها گفته‌ایم که هر یک از [[فضائل]]، با شماری دیگر از آنها ملازمت داشته [[همراهی]] خواهد نمود؛ امّا این سخن بدان معنی نیست که تمامی [[فضائل]] در یک [[فضیلت]] فرو پیچیده شده آن [[فضیلت]] به عنوان رکن [[اخلاق اسلامی]] معرفی شود. بر این اساس می‌توان گفت که [[صبر]] از جهتی [[مادر]] [[فضائل]] است، چه تمامی دیگر [[فضیلت‌های اخلاقی]] وابسته به [[صبر]] و ملازم با آن خواهد بود، چرا که به دست آوردن تمامی [[فضائل]] منوط به [[صبر]] می‌باشد. به عنوان نمونه به دست آوردن ملکه [[شجاعت]] به تحمّل دشواری‌های فراوانی که در اجتناب از محرّمات و [[عمل به واجبات]] و مستحبّات نهفته است، محتاج می‌باشد، تا [[آدمی]] اندک اندک با گذر زمان به [[شجاعت]] دست یابد؛ دیگر [[فضائل]] نیز این‌گونه می‌باشد.
*شاید [[امام باقر]]{{ع}} نیز در [[حدیث]] [[معروف]]: "[[بهشت]] در میان [[سختی‌ها]] و آنچه [[انسان]] بدان میلی ندارد، قرار گرفته است" <ref>{{متن حدیث|الْجَنَّةُ مَحْفُوفَةٌ بِالْمَكَارِهِ}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۸۹.</ref>، به همین مطلب اشاره فرموده باشند<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۱۰.</ref>.
*شاید [[امام باقر]]{{ع}} نیز در [[حدیث]] [[معروف]]: "[[بهشت]] در میان [[سختی‌ها]] و آنچه [[انسان]] بدان میلی ندارد، قرار گرفته است" <ref>{{متن حدیث|الْجَنَّةُ مَحْفُوفَةٌ بِالْمَكَارِهِ}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۸۹.</ref>، به همین مطلب اشاره فرموده باشند<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۱۰.</ref>.
*آری! هیچ نیکی‌ای بدون [[صبر]] پدید نمی‌آید، و هیچ یک از بخش‌های [[راه کمال]] بدون [[صبر]] طی نمی‌شود؛ [[حضرت حق]] خود می‌فرماید: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلَاقِيهِ}}<ref>«ای انسان! بی‌گمان تو به سوی پروردگارت سخت کوشنده‌ای، پس به لقای او خواهی رسید» سوره انشقاق، آیه ۶.</ref>.
*آری! هیچ نیکی‌ای بدون [[صبر]] پدید نمی‌آید، و هیچ یک از بخش‌های [[راه کمال]] بدون [[صبر]] طی نمی‌شود؛ [[حضرت حق]] خود می‌فرماید: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلَاقِيهِ}}<ref>«ای انسان! بی‌گمان تو به سوی پروردگارت سخت کوشنده‌ای، پس به لقای او خواهی رسید» سوره انشقاق، آیه ۶.</ref>.
۲۱۸٬۸۲۶

ویرایش