افضلیت: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
خط ۱۳: خط ۱۳:
==[[افضلیت امام حسین]]==
==[[افضلیت امام حسین]]==
*[[برتری]] و [[افضلیت امام حسین]] {{ع}} و [[جایگاه]] و [[منزلت]] ویژه آن [[حضرت]] نزد [[رسول خدا]] {{صل}} از امور مسلم و پذیرفته شده نزد [[مسلمانان]] است. برخی تا [[حدود]] ۱۲۰ [[آیه]] از [[قرآن کریم]] را با ملاحظه [[روایات]] تفسیری درباره [[امام حسین]] {{ع}} استخراج کرده‌اند. بخش عمده‌ای از این [[آیات]] در [[فضائل]] مشترک و بخش دیگر در [[فضائل]] مختص [[امام حسین]] {{ع}} است.<ref>ر.ک: شواهد التنزیل حاکم حسکانی و فرائد السمطین و بحار، ج ۴۴، ص ۲۱۷ و الحسین فی القرآن سید محمد واحدی.</ref> در اینجا به [[آیه]] اطعام اشاره می‌کنیم که مربوط است به ماجرای غذا دادن به [[فقیر]] و مسکین و یتیم از طرف [[امیرالمومنین]] {{ع}} و [[فاطمه]] زهراء {{س}} و [[امام حسن]] {{ع}} و [[امام حسین]] {{ع}}: [[قرآن کریم]] در [[آیات]] ۵ تا ۱۱ سوره [[انسان]] ([[هل اتی]]) به این ماجرا نظر دارد تا آنجا که می‌فرماید: «{{متن قرآن|وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا}}<ref>«و خوراک را با دوست داشتنش  به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند» سوره انسان، آیه ۸.</ref>  {{متن قرآن|إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا}}<ref>«(با خود می‌گویند:) شما را تنها برای خشنودی خداوند خوراک می‌دهیم، نه پاداشی از شما خواهانیم و نه سپاسی» سوره انسان، آیه ۹.</ref> و غذای خود را با اینکه به آن علاقه و نیاز دارند به مسکین و یتیم و اسیر می‌دهند. و می‌گویند: ما شما را برای [[خدا]] اطعام می‌کنیم و، هیچ [[پاداش]] و تشکری از شما نمی‌خواهیم. کتاب الغدیر از ۳۴ نفر از علمای معروف [[اهل سنت]] نام می‌برد که این [[حدیث]] را در کتاب‌های خود آورده‌اند لذا [[روایت]] فوق از روایاتی است که در میان [[اهل سنت]] مشهور بلکه [[متواتر]] است.<ref>ر.ک: الغدیر: ج ۳، ص ۱۰۷ و احقاق الحق، ج ۳، ص ۱۵۷ و تفسیر نمونه، ج ۲۵، ص ۳۴۲.</ref>»<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، جلد ۲ ص ۲۷-۲۹.</ref>.
*[[برتری]] و [[افضلیت امام حسین]] {{ع}} و [[جایگاه]] و [[منزلت]] ویژه آن [[حضرت]] نزد [[رسول خدا]] {{صل}} از امور مسلم و پذیرفته شده نزد [[مسلمانان]] است. برخی تا [[حدود]] ۱۲۰ [[آیه]] از [[قرآن کریم]] را با ملاحظه [[روایات]] تفسیری درباره [[امام حسین]] {{ع}} استخراج کرده‌اند. بخش عمده‌ای از این [[آیات]] در [[فضائل]] مشترک و بخش دیگر در [[فضائل]] مختص [[امام حسین]] {{ع}} است.<ref>ر.ک: شواهد التنزیل حاکم حسکانی و فرائد السمطین و بحار، ج ۴۴، ص ۲۱۷ و الحسین فی القرآن سید محمد واحدی.</ref> در اینجا به [[آیه]] اطعام اشاره می‌کنیم که مربوط است به ماجرای غذا دادن به [[فقیر]] و مسکین و یتیم از طرف [[امیرالمومنین]] {{ع}} و [[فاطمه]] زهراء {{س}} و [[امام حسن]] {{ع}} و [[امام حسین]] {{ع}}: [[قرآن کریم]] در [[آیات]] ۵ تا ۱۱ سوره [[انسان]] ([[هل اتی]]) به این ماجرا نظر دارد تا آنجا که می‌فرماید: «{{متن قرآن|وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا}}<ref>«و خوراک را با دوست داشتنش  به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند» سوره انسان، آیه ۸.</ref>  {{متن قرآن|إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا}}<ref>«(با خود می‌گویند:) شما را تنها برای خشنودی خداوند خوراک می‌دهیم، نه پاداشی از شما خواهانیم و نه سپاسی» سوره انسان، آیه ۹.</ref> و غذای خود را با اینکه به آن علاقه و نیاز دارند به مسکین و یتیم و اسیر می‌دهند. و می‌گویند: ما شما را برای [[خدا]] اطعام می‌کنیم و، هیچ [[پاداش]] و تشکری از شما نمی‌خواهیم. کتاب الغدیر از ۳۴ نفر از علمای معروف [[اهل سنت]] نام می‌برد که این [[حدیث]] را در کتاب‌های خود آورده‌اند لذا [[روایت]] فوق از روایاتی است که در میان [[اهل سنت]] مشهور بلکه [[متواتر]] است.<ref>ر.ک: الغدیر: ج ۳، ص ۱۰۷ و احقاق الحق، ج ۳، ص ۱۵۷ و تفسیر نمونه، ج ۲۵، ص ۳۴۲.</ref>»<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، جلد ۲ ص ۲۷-۲۹.</ref>.
==[[افضلیت امام سجاد]]==
*افضلیت و [[برتری امام سجاد]] {{ع}} مستند به اموری است که برای هر مسلمانی قابل قبول می‌باشد مهم‌ترین این مستندات سخن [[نبی اکرم]] {{صل}} درباره [[امام چهارم]] [[حضرت]] [[علی بن الحسین]] {{ع}} است: [[محمد بن مسلم]] مکی می‌گوید: ما با [[جابر بن عبدالله انصاری]] بودیم که [[حضرت]] [[علی بن الحسین]] {{ع}} به همراه [[فرزند]] کوچک خود [[محمد بن علی]] {{ع}} نزد [[جابر]] آمدند [[امام سجاد]] {{ع}} به فرزندش فرمود: عمویت را ببوس. [[محمد بن علی]] آمد که سر [[جابر]] را ببوسد [[جابر]] در حالی که چشمش نمی‌دید گفت: این کیست؟ [[امام]] [[زین العابدین]] {{ع}} فرمود که: این پسر من، [[محمد]] است، [[جابر]] آن [[حضرت]] را در برگرفت و گفت: یا [[محمد]]! [[رسول الله]] بتو [[سلام]] رسانید، حاضران از [[جابر]] پرسیدند: چگونه؟ گفت من با [[رسول الله]] {{صل}} بودم که [[امام حسین]] {{ع}} در دامنش بود و او را نوازش می‌داد. در این میان [[پیامبر]] {{ع}} رو به جانب من کرد و فرمود: "ای [[جابر]] فرزندم [[حسین]]{{ع}} در [[آینده]] پسری خواهد داشت که نامش را [[علی]] می‌نهند و چون [[روز قیامت]] شود [[منادی حق]] از [[عرش]] ندا دهد: سیدالعابدین بپا خیزد در این هنگام [[علی بن الحسین]] وارد [[محشر]] می‌شود و [[علی]] را پسری باشد [[محمد]] نام أی [[جابر]] چون بینی او را از من به او [[سلام]] برسان"<ref>{{متن حدیث|يا جابِرُ، يُولَدُ لابني الحسينِ ابنٌ يُقالُ لهُ: عليٌّ، إذا كانَ يومُ القيامةِ نادی مُنادٍ: لِيَقُمْ سيّدُ العابدينَ، فيقومُ عليُّ بنُ الحسينِ. ويُولَدُ لِعليٍّ ابنٌ يُقالُ لَه: محمّدٌ. يا جابِرُ، إنْ رأيتَهُ فأقْرِئهُ مِنّي السَّلامَ}}؛ کشف الغمة فی معرفة الأئمة (ط – القدیمة)، ج ۲، ص ۱۱۹، منابع دیگر مانند: إحقاق الحق، ج ۱۲، ص ۱۳ و تاریخ دمشق ابن عساکر، ج ۵۴، ص ۲۷۶ و حیلة الأبرار فی أحوال محمد و آله الأطاهر {{عم}}، ج ۴، ص ۳۶۳. بحار الأنوار، ج ۴۶، ص ۲۲۷. تذکرة الخواص من الأمة فی ذکر خصائص الأئمة، ۳۰۳. .</ref>. و [[امام باقر]] {{ع}} فرمود: {{متن حدیث|سَمِعْتُ جَابِرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ يَقُولُ: أَنْتَ ابْنُ خَيْرِ الْبَرِيَّةِ وَ جَدُّكَ سَيِّدُ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ جَدَّتُكَ سَيِّدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ}}<ref>بحار الأنوار، ج ۴۶، ص ۲۲۷.</ref>.
*[[امام سجاد]] {{ع}} از دیدگاه [[عامه]]: [[مقام والای امام]] [[سجاد]] {{ع}} و [[برتری]] ایشان بر دیگران نزد [[عامه]] نیز از امور مسلم و قطعی است و شواهد فراوانی بر آن وجود دارد. حتی [[ابن تیمیه]] این [[برتری]] و افضلیت را پذیرفته است و می‌گوید: {{متن حدیث|وَ أَمَّا عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ فَمِنْ كِبَارِ التَّابِعِينَ و سَادَاتِهمْ عِلماً وَ ديناً وَ قَالَ يَحيي بْنُ سَعِيدٍ هُوَ أَفْضَلُ هَاشِمِيٍّ رَأَيْتُهُ فِي الْمَدِينَةِ وَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ سَعْدٍ فِي الطَّبَقَاتِ كَانَ ثِقَةً مَأْمُوناً كَثِيرَ الْحَدِيثِ عَالِياً رَفِيعاً}}<ref>منهاج السنه، ج ۴، ص ۴۸.</ref>.
*[[ابن خلکان]] درباره [[امام سجاد]] {{ع}} می‌نویسد: {{عربی|"وَ هُوَ أَحَدُ الْأَئِمَّة الاِثْنَي عَشَرَ وَ مِنْ سَادَاتِ التَّابِعِينَ قَالَ الزُّهريُّ مَا رَأَيْتُ قُرَيْشاً أَفْضَلَ مِنْهُ وَ فَضَائِلُ زَيْنِ الْعَابِدِينَ وَ مَناقِبُهِ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُحْصَرَ وَ كَانَتْ وِلاَدَتُهُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ فِي بَعْضِ شُهُورِ سَنَةِ ثَمَانٍ و ثَلَاثِينَ لِلْهِجْرَةِ وَ تُوُفِّيَ سنَةَ أَرْبَعٍ وَ تِسْعِينَ وَ قِيلَ تِسْعٍ وَ تِسْعِينَ وَ قِيلَ اِثْنَتَيْنِ وَ تِسْعِينَ للهجرةِ بِالْمَدِينَةِ و دُفِنَ فِي البَقيعِ فِي قَبْرِ عَمِّهِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ {{عم}} فِي الْقُبَّةِ الَّتي فِيهَا قَبْرُ العبَّاسِ"}}<ref>وفیات الأعیان، ج ۳، ص ۲۶۹.</ref>»<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، جلد ۲ ص ۳۵-۳۸.</ref>.
==مقدمه==
==مقدمه==
*[[حق تقدیم]] (افضلیت) دارای دو جنبه است. از یک جنبه [[حق]] فردی است و آن اینکه وجود [[کمالات]] [[علمی]] و عملی در [[ائمه]]{{عم}} اقضا می‌کند که آنان [[برتر]] از دیگران باشند یعنی [[برتری]] [[حق]] آنان است که [[خداوند متعال]] برای آنها قرار داده است؛ اما جنبه دیگر آنکه نسبت به [[مکلفین]] ایجاد [[حق]] و به تبع آن ایجاد [[تکلیف]] می‌نماید. [[برتری]] دانستن و [[برتری]] دادن [[اهل بیت]]{{عم}} در تمامی عرصه‌های [[علمی]]، [[معنوی]]، [[اجتماعی]] و [[سیاسی]] در مقایسه با افراد دیگر است<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۱۷۵- ۱۷۶.</ref>.
*[[حق تقدیم]] (افضلیت) دارای دو جنبه است. از یک جنبه [[حق]] فردی است و آن اینکه وجود [[کمالات]] [[علمی]] و عملی در [[ائمه]]{{عم}} اقضا می‌کند که آنان [[برتر]] از دیگران باشند یعنی [[برتری]] [[حق]] آنان است که [[خداوند متعال]] برای آنها قرار داده است؛ اما جنبه دیگر آنکه نسبت به [[مکلفین]] ایجاد [[حق]] و به تبع آن ایجاد [[تکلیف]] می‌نماید. [[برتری]] دانستن و [[برتری]] دادن [[اهل بیت]]{{عم}} در تمامی عرصه‌های [[علمی]]، [[معنوی]]، [[اجتماعی]] و [[سیاسی]] در مقایسه با افراد دیگر است<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۱۷۵- ۱۷۶.</ref>.

نسخهٔ ‏۱۶ ژانویهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۶:۰۱

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث امامت است. "افضلیت امام" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل افضلیت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

افضلیت امام حسن مجتبی

افضلیت امام حسین

مقدمه

امامت و افضلیت

  1. نخست این که مقدم داشتن ابوبکر را بر علی(ع) که افضل است، به خدا نسبت داده و حال آنکه عده‌ای از مردم او را مقدم بر علی(ع) دانستند، نه خداوند!
  2. وی امری را ادعا نموده که به طور مسلم برخلاف عقل و فطرت و وجدان و روش عُقلا و خردمندان جهان است و با مذهب خود او که معتزلی است نیز مخالف است.
  3. گوید تقدم ابوبکر به خاطر مصلحت تکلیفی بوده!!! ای کاش ما می‌دانستیم چه مصلحتی از نظر تکلیف در کار بوده؟! ابن ابی الحدید به صراحت آن مصلحت را بیان می‌نمود تا صدق گفته‌اش برای ما روشن گردد.
  4. این تقدیم اگر به اراده و مشیت الهی بود، چرا امام علی(ع) از این انتخاب شکایت می‌کند؟ آیا شکایت، اعتراض بر انتخاب الهی نیست؟
  5. اگر انتخاب ابوبکر و تقدیم او بر امام علی(ع) به مصلحت و خواست الهی بود، چرا ابوبکر از مردم می‌خواست که او را از خلافت خلع کنند، زیرا با وجود امام علی(ع) خود را لایق آن نمی‌دیده است[۱۴].

افضلیت پیامبر

افضلیت اهل بیت پیامبر خاتم

افضلیت امام

ملاک افضلیت

اثبات افضلیت

ضرورت عقلی افضلیت

قبح تقدیم مفضول بر افضل

ضرورت نقلی افضلیت

دلیل قرآنی

دلیل روایی

ادله معارض

ادله وجوب تقدیم اهل بیت

پاسخ به شبهات افضلیت

مقدمه

درباره برتری یا عدم برتری امام در مقایسه با افراد دیگر از نظر کمالات انسانی سه فرض قابل تصویر است:

  1. امام در کمالات انسانی بر دیگران برتر است؛
  2. امام در کمالات انسانی از دیگران (همه یا برخی از آنان) در مرتبه پایین‌تری قرار دارد؛
  3. امام در کمالات انسانی با دیگران (همه یا برخی از آنان) برابر است.

فرض دوم و سوم از نظر عقل باطل است، زیرا لازمه فرض دوم این است که مفضول بر افضل مقدم باشد، و تقدیم مفضول بر افضل از نظر عقل قبیح است. بنابراین چون از خداوند فعل قبیح سر نمی‌زند، این فرض، باطل است و در این جهت میان دو نظریه انتصاب و انتخاب در تعیین امام، تفاوتی وجود ندارد، زیرا بر اساس هر دو دیدگاه، تعیین امام به خداوند انتساب دارد؛ بر اساس دیدگاه انتصاب، بدون واسطه، و بر اساس دیدگاه انتخاب، با واسطه. چون براساس طرافداران دیدگاه انتخاب، خداوند از تعیین امام به‌دست مکلفان، رضایت دارد؛ یعنی آنان رأی مردم را منشأ مشروعیت نمی‌دانند، بلکه آن را طریق و کاشف از منشأ مشروعیت (اراده خداوند) می‌دانند[۱۸]. فرض سوم از آن جهت باطل است که مستلزم ترجیح بلامرجح است و ترجیح بلامرجح از نظر عقل قبیح و بلکه محال است. خواجه نصیرالدین طوسی در این باره گفته است: و قبح تقدیم المفضول معلوم و لا ترجیح فی المساوی[۱۹]؛ ناروایی مقدم داشتن مفضول بر افضل معلوم است، و در فرض تساوی امام با دیگران، وجهی برای ترجیح امام بر دیگران وجود ندارد. با نادرستی فرض دوم و سوم، فرض اول متعیّن خواهد بود. بنابراین، امام باید بر دیگران برتر باشد.

برخی تصور کرده‌اند که افضلیت، مستلزم ارجحیت نیست، زیرا چه بسا فردی در آگاهی از معارف و احکام دینی و عبادت بر دیگران برتر باشد، ولی توانایی و آگاهی کافی برای رهبری و تدبیر امور جامعه را نداشته باشد؛ چنان‌که عکس آن نیز ممکن است و آنچه در امامت و رهبری تعیین‌کننده است، آگاهی و توان کافی در مدیریت سیاسی است نه برتری در علم بر احکام شریعت و عبادت[۲۰].

منشأ این تصور، آن است که برتری در صفات کمال، نسبی فرض شده است، در حالی که برتری در باب امامت و رهبری، شامل همه صفات کمالی است که در تحقق یافتن و اهداف امامت نقش دارند و کسی که در برخی صفات بر دیگران برتر باشد، مصداق افضل به معنای مطلق آن نخواهد بود[۲۱]. البته، این حکم اولی عقل در مسأله است، و حکم ثانوی عقل، آن است که اگر به امامی که در همه صفات بر دیگران برتری داشته باشد دسترسی نباشد، باید میان صفات، تفکیک قائل شد و صفاتی را که در باب امامت، نقش بارزتر و اساسی‌تری دارند بر صفات دیگر مقدم داشت. بحث کنونی ما مربوط به حکم اولی عقل است نه حکم ثانوی آن.

برخی آیات قرآن نیز بر لزوم برتری پیشوای دینی مردم دلالت می‌کند، چنان‌که فرموده است: ﴿أَفَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لَا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدَى فَمَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ[۲۲]. در این آیه دو گزینه با یکدیگر مقایسه شده است: یکی فردی که خود، هدایت یافته است و به هدایت انسان‌های دیگر نیازی ندارد، در نتیجه می‌تواند مردم را هدایت کند، و دیگر فردی که تا دیگران، وی را هدایت نکنند، هدایت یافته نخواهد بود. اکنون اگر بنا باشد انسان از یکی از دو گزینه مزبور پیروی کند، کدام‌یک از آن دو سزاوارتر است؟ بدون شک، عقل سلیم، پیروی از گزینه نخست را نیکو و پیروی از گزینه دوم را ناپسند می‌داند. جمله ﴿فَمَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ ناظر به همین حکم عقلی و درک وجدانی است[۲۳].

ممکن است گفته شود: این آیه بر دیدگاه شیعه- که افضلیت امام را شرط لازم امام می‌داند- دلالت نمی‌کند، بلکه بر دیدگاه کسانی دلالت دارد که افضلیت را شرط کمال در امام می‌دانند، نه شرط لازم[۲۴]، زیرا مفاد واژه ﴿أَحَقُّ این است که گزینه اول بر گزینه دوم برتری دارد، نه اینکه گزینه اول متعین و لازم است.

پاسخ: در این آیه قرینه روشنی وجود دارد که مقصود از ﴿أَحَقُّ آن نیست که هر دو گزینه، خوب و پذیرفته است، ولی گزینه اول برتری دارد، بلکه مقصود این است که فقط گزینه اول درست است و گزینه دوم پذیرفته نیست، زیرا در آغاز آیه، پرستش خدای یکتا با پرستش بت‌ها و معبودهای دروغین مقایسه شده است: ﴿قُلْ هَلْ مِنْ شُرَكَائِكُمْ مَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ قُلِ اللَّهُ يَهْدِي لِلْحَقِّ[۲۵]. روشن است که بت‌ها و معبودان دروغین هیچ‌گونه هدایت‌گری به حق نداشته، و پرستش آنها باطل است، و تنها باید خدای یکتا را پرستش کرد. بنابراین، در ادامه آیه که فرموده است: ﴿أَفَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لَا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدَى فَمَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ مقصود این است که تنها باید از کسی پیروی کرد که هدایت‌گر به حق است و احتمال خطا و انحراف در او وجود ندارد. شاید وجه اینکه خداوند متعال در این جا از واژه ﴿أَحَقُّ استفاده کرده، آن بوده است که مشرکان را به تفکر وادارد و عقل و فطرت آنان را بیدار سازد و تعصب‌های جاهلی، مانع اندیشیدن آنان نشود[۲۶].[۲۷]

پرسش‌های وابسته

منابع

جستارهای وابسته

منبع‌شناسی جامع افضلیت


پانویس

  1. ر.ک: الامام المجتبی (ع) مهجة قلب المصطفی، ص ۱۷.
  2. سوره آل عمران، آیه ۴۳. ر.ک: تهذیب الأحکام، ج ۵، ص ۳۵۵. إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۴، ص ۸.
  3. ر.ک: الکشف و البیان (تفسیر ثعلبی)، ج ۱۰، ص ۱۶۵.
  4. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، جلد ۲ ص ۲.
  5. ر.ک: شواهد التنزیل حاکم حسکانی و فرائد السمطین و بحار، ج ۴۴، ص ۲۱۷ و الحسین فی القرآن سید محمد واحدی.
  6. «و خوراک را با دوست داشتنش به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند» سوره انسان، آیه ۸.
  7. «(با خود می‌گویند:) شما را تنها برای خشنودی خداوند خوراک می‌دهیم، نه پاداشی از شما خواهانیم و نه سپاسی» سوره انسان، آیه ۹.
  8. ر.ک: الغدیر: ج ۳، ص ۱۰۷ و احقاق الحق، ج ۳، ص ۱۵۷ و تفسیر نمونه، ج ۲۵، ص ۳۴۲.
  9. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، جلد ۲ ص ۲۷-۲۹.
  10. شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۱۷۵- ۱۷۶.
  11. محمد حسین حسینی تهرانی، امام‌شناسی، ج۲، ص۱۲۵.
  12. شرح المقاصد، ج۵، ص۲۳۳.
  13. «الحمد لله الذي... و قدم المفضول على الأفضل لمصلحة اقتضاها التكليف...»؛ ابن ابی الحدید معتزلی، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۳.
  14. ر.ک: علی اصغر رضوانی، شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات، ج۱، ص۵۵۴؛ قاضی نور الله مرعشی، إحقاق الحق، ج۲، ص۳۲۵.
  15. ر.ک: کشف المراد، ص۲۱۲-۲۳۸.
  16. علی بامیانی، خلافة الإمام علی، ص۱۹.
  17. شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۱۷۶- ۱۷۸.
  18. ر.ک: شرح المواقف، ج۸، ص۳۵۱.
  19. کشف المراد، ص۴۹۵.
  20. شرح المواقف، ج۸، ص۳۷۳؛ شرح المقاصد، ج۵، ص۲۴۶؛ النبراس، ص۵۳۵.
  21. الشافی فی الإمامة، ج۳، ص۱۷۸؛ دلائل الصدق، ج۳، ص۲۹-۳۰.
  22. «آیا آنکه به حقّ رهنمون می‌گردد سزاوارتر است که پیروی شود یا آنکه راه نمی‌یابد مگر آنکه راه برده شود؟ پس چه بر سرتان آمده است؟ چگونه داوری می‌کنید؟» سوره یونس، آیه ۳۵.
  23. کشف المراد، ص۴۹۵؛ نهج الحق و کشف الصدق، ص۱۶۸؛ ارشاد الطالبین، ۳۳۶.
  24. عده‌ای از متکلمان معتزلی، طرفدار این دیدگاه‌اند.
  25. «بگو آیا از شریکانتان کسی هست که به سوی “حق” رهنمون باشد؟ بگو خداوند به “حق” رهنماست» سوره یونس، آیه ۳۵.
  26. والتعبیر فی الترجیح فی قوله: ﴿أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ بأفعل التفضیل الدال علی مطلق الرجحان دون التعین و الانحصار، مع ان اتباعه تعالی حق لاغیر، و اتباعهم لانصیب له من الحق، انما هو بالنظر الی مقام الترجیح و لیسهل بذلک قبولهم للقول من غیر اثارة لعصبیتهم و تهییج لجهالهتم؛ المیزان فی التفسیر القرآن، ج۱۰، ص۵۷.
  27. ربانی گلپایگانی، علی، براهین و نصوص امامت، ص ۲۱.