بحث:افضلیت

مقدمه

• حق تقدیم (افضلیت) دارای دو جنبه است. از یک جنبه حق فردی است و آن اینکه وجود کمالات علمی و عملی در ائمه(ع) اقضا می‌کند که آنان برتر از دیگران باشند یعنی برتری حق آنان است که خداوند متعال برای آنها قرار داده است؛ اما جنبه دیگر آنکه نسبت به مکلفین ایجاد حق و به تبع آن ایجاد تکلیف می‌نماید. برتری دانستن و برتری دادن اهل بیت(ع) در تمامی عرصه‌های علمی، معنوی، اجتماعی و سیاسی در مقایسه با افراد دیگر است.

امامت و افضلیت

• یکی از مسائلی که در بین اهل تسنن و تشیع در بحث امامت مورد بحث واقع شده، مسئله افضلیت و برتری امام بر دیگران است که تحت عنوان افضلیت امام مطرح می‌شود.
• علمای تسنن می‌گویند: عصمت و افضلیت در امام لازم نیست چون منصب خلیفه را فقط برای رسیدگی به امور اجتماعی و شئون عامه می‌دانند، به عنوان مثال تفتازانی می‌گوید: "شرط نیست که امام افضل مردم باشد".
• به طوری که می‌بینیم ابن ابی الحدید معتزلی در اول شرح نهج البلاغه خود می‌نویسد: "سپاس خدایی را سزد که مفضول را بر فاضل مقدم داشت، به خاطر اقتضای یک مصلحت تکلیفی" .
• ولی بی‌پایگی و نادرستی این سخن از جهات متعددی که ذیلاً بدان اشاره می‌گردد، معلوم می‌شود:

1. نخست این که مقدم داشتن ابوبکر را بر علی(ع) که افضل است، به خدا نسبت داده و حال آنکه عده‌ای از مردم او را مقدم بر علی(ع) دانستند، نه خداوند!
2. وی امری را ادعا نموده که به طور مسلم برخلاف عقل و فطرت و وجدان و روش عُقلا و خردمندان جهان است و با مذهب خود او که معتزلی است نیز مخالف است.
3. گوید تقدم ابوبکر به خاطر مصلحت تکلیفی بوده!!! ای کاش ما می‌دانستیم چه مصلحتی از نظر تکلیف در کار بوده؟! ابن ابی الحدید به صراحت آن مصلحت را بیان می‌نمود تا صدق گفته‌اش برای ما روشن گردد.
4. این تقدیم اگر به اراده و مشیت الهی بود، چرا امام علی(ع) از این انتخاب شکایت می‌کند؟ آیا شکایت، اعتراض بر انتخاب الهی نیست؟
5. اگر انتخاب ابوبکر و تقدیم او بر امام علی(ع) به مصلحت و خواست الهی بود، چرا ابوبکر از مردم می‌خواست که او را از خلافت خلع کنند، زیرا با وجود امام علی(ع) خود را لایق آن نمی‌دیده است.

• در مقابل اهل تسنن، امامیه معتقدند که امام از تمام افراد کامل‌تر و فاضل‌تر می‌باشد مرحوم خواجه نصیر و شاگرد او علامه حلی(ع) با ۲۵ دلیل به اثبات افضلیت آن حضرت پرداخته‌اند . هم‌چنین شیعه امامیه می‌گویند: واجب است امام افضل باشد از همه مردم در تمامی صفات کمالی، از جمله علم و فهم و رأی و دوراندیشی و کرامت و حسن خلق و عفت و زهد و عدل و تقوی و سیاست شرعیه و امثال اینها".