ایثار: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
خط ۲۲: خط ۲۲:
ایثار یک اصل [[قرآنی]] است. ایثار یعنی گذشت؛ یعنی مقدم داشتن دیگران بر خود در آنچه [[مال]] خود [[انسان]] است و به آن کمال احتیاج را دارد و در عین کمال احتیاج، دیگری را بر خود مقدم می‌دارد. ایثار یکی از باشکوه‌ترین مظاهر [[انسانیت]] است و [[قرآن]]، عجیب ایثار را ستود. و ایثار [[مقام]] [[انسانی]] فوق‌العاده باشکوهی است و [[اسلام]] آن را ستوده و [[ستایش]] کرده است. یعنی در نهایت احتیاج خود، [[دیگران را بر خود مقدم داشتن]]<ref>انسان کامل، ص۲۹۰-۲۹۱ و ۲۹۹؛ مجموعه آثار، ج۳، ص۵۴۳ و ۵۹۱؛ فلسفه اخلاق، ص۱۳۰.</ref>. پس اگر کسی [[خلق]] و خویش بر اساس [[انسان دوستی]] بود و انسان [[دوست]] بود انسان است. به [[سرنوشت]] دیگران همان‌قدر [[اندیشیدن]] که به سرنوشت خود و بلکه به سرنوشت دیگران بیشتر از سرنوشت خود اندیشیدن. در [[منطق]] [[دین]]، اسم این را ایثار می‌گذارند<ref>گفتارهای معنوی، ص۲۲۷.</ref>. شخصی می‌گوید در یکی از جنگ‌های [[اسلامی]]، از میان مجروحین عبور می‌کردم، [[آدمی]] را دیدم که افتاده و لحظات آخرش را طی می‌کند، و مجروح چون معمولاً [[خون]] زیاد از بدنش می‌آید، بیشتر [[تشنه]] می‌شود. می‌گوید من فوراً فهمیدم که این شخص به آب احتیاج دارد. رفتم یک ظرف آب آوردم که به او بدهم، اشاره کرد که آن برادرم مثل من تشنه است آب را به او بدهید. رفتم سراغ او، او هم اشاره کرد به یک نفر دیگر که آب را به او بدهید، رفتم سراغ او (بعضی نوشته‌اند سه نفر بوده‌اند و بعضی نوشته‌اند ده نفر)، تا سراغ آخری رفتم دیدم تمام کرده است، برگشتم به ما قبل آخر دیدم او هم تمام کرده، ما قبل او هم تمام کرده، به اوّلی که رسیدم دیدم او هم تمام کرده است. بالاخره من موفّق نشدم به یک نفر از اینها آب بدهم، چون به سراغ هر کدام که رفتم گفت برو به سراغ دیگری. این را می‌گویند [[ایثار]] که یکی از باشکوه‌ترین تجلیّات [[عاطفی]] [[روح انسان]] است<ref>حماسه حسینی، جلد اول، ص۳۰۳.</ref>.
ایثار یک اصل [[قرآنی]] است. ایثار یعنی گذشت؛ یعنی مقدم داشتن دیگران بر خود در آنچه [[مال]] خود [[انسان]] است و به آن کمال احتیاج را دارد و در عین کمال احتیاج، دیگری را بر خود مقدم می‌دارد. ایثار یکی از باشکوه‌ترین مظاهر [[انسانیت]] است و [[قرآن]]، عجیب ایثار را ستود. و ایثار [[مقام]] [[انسانی]] فوق‌العاده باشکوهی است و [[اسلام]] آن را ستوده و [[ستایش]] کرده است. یعنی در نهایت احتیاج خود، [[دیگران را بر خود مقدم داشتن]]<ref>انسان کامل، ص۲۹۰-۲۹۱ و ۲۹۹؛ مجموعه آثار، ج۳، ص۵۴۳ و ۵۹۱؛ فلسفه اخلاق، ص۱۳۰.</ref>. پس اگر کسی [[خلق]] و خویش بر اساس [[انسان دوستی]] بود و انسان [[دوست]] بود انسان است. به [[سرنوشت]] دیگران همان‌قدر [[اندیشیدن]] که به سرنوشت خود و بلکه به سرنوشت دیگران بیشتر از سرنوشت خود اندیشیدن. در [[منطق]] [[دین]]، اسم این را ایثار می‌گذارند<ref>گفتارهای معنوی، ص۲۲۷.</ref>. شخصی می‌گوید در یکی از جنگ‌های [[اسلامی]]، از میان مجروحین عبور می‌کردم، [[آدمی]] را دیدم که افتاده و لحظات آخرش را طی می‌کند، و مجروح چون معمولاً [[خون]] زیاد از بدنش می‌آید، بیشتر [[تشنه]] می‌شود. می‌گوید من فوراً فهمیدم که این شخص به آب احتیاج دارد. رفتم یک ظرف آب آوردم که به او بدهم، اشاره کرد که آن برادرم مثل من تشنه است آب را به او بدهید. رفتم سراغ او، او هم اشاره کرد به یک نفر دیگر که آب را به او بدهید، رفتم سراغ او (بعضی نوشته‌اند سه نفر بوده‌اند و بعضی نوشته‌اند ده نفر)، تا سراغ آخری رفتم دیدم تمام کرده است، برگشتم به ما قبل آخر دیدم او هم تمام کرده، ما قبل او هم تمام کرده، به اوّلی که رسیدم دیدم او هم تمام کرده است. بالاخره من موفّق نشدم به یک نفر از اینها آب بدهم، چون به سراغ هر کدام که رفتم گفت برو به سراغ دیگری. این را می‌گویند [[ایثار]] که یکی از باشکوه‌ترین تجلیّات [[عاطفی]] [[روح انسان]] است<ref>حماسه حسینی، جلد اول، ص۳۰۳.</ref>.
مراجعه به [[فداکاری]] و ایثار و مراجعه به [[اثرة]].<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۱۷۶.</ref>
مراجعه به [[فداکاری]] و ایثار و مراجعه به [[اثرة]].<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۱۷۶.</ref>
==[[ایثار]] در [[فرهنگ قرآن]]==
لفظ ایثار، مصدر باب [[افعال]] است و در [[قرآن]] آیه‌ای با این لفظ نیامده، اما مشتقات آن در شش [[آیه]] از شش [[سوره]] قرآن به صورت فعل ماضی و فعل مضارع به شرح زیر آمده: با لفظ: {{متن قرآن|آثَرَكَ اللَّهُ}} در آیه ۹۱ [[سوره یوسف]]، با لفظ: {{متن قرآن|لَنْ نُؤْثِرَكَ}}، در آیه ۷۲ [[سوره طه]]، با لفظ: {{متن قرآن|يُؤْثِرُونَ}} در آیه ۹ [[سوره حشر]]، با لفظ: «ی» در آیه ۲۴ [[سوره مدثر]]، با لفظ: {{متن قرآن|آثَرَ}} در آیه ۳۸ [[سوره نازعات]]، و با لفظ: {{متن قرآن|تُؤْثِرُونَ}} در آیه ۱۶ [[سوره اعلی]].
ما در اینجا [[آیات]] شش‌گانه مذکور را که در بینشان تنها آیه سوره حشر، [[مدنی]] بوده و دیگر آیات مکی‌اند، ابتدا با ترتیب مصحفی‌شان تنظیم نموده و پس از آن، این لفظ را از لحاظ لغوی، [[تفسیری]] و [[تفسیر]] [[روایی]] از منابع [[شیعی]] و [[سنی]] مورد بررسی و [[تحقیق]] قرار می‌دهیم و سرانجام هم به [[فضل الهی]] با استناد به آن آیات، به [[تدبر]] در آن می‌پردازیم.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۲۳۹.</ref>.


==منابع==
==منابع==
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]
# [[پرونده:1100662.jpg|22px]] [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|'''فرهنگ مطهر''']]
# [[پرونده:1100560.jpg|22px]] [[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ قرآن''']]


==پانویس==
==پانویس==

نسخهٔ ‏۱۳ فوریهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۴۰

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل ایثار (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

ایثار اهل بیت

  • بر پایه احادیثی که در منابع شیعه و سنی آمده است[۳]، امیر مؤمنان(ع) و فاطمه زهرا(س) به همراه فضّه با نذر سه روز روزه، شفای امام حسن و امام حسین(ع) را از خدا‌طلبیدند و پس از اندکی خواسته خود را برآورده دیدند. به شکرانه این بهبودی، هر ۵ تن لب از طعام فرو بستند و در روزگاری که گویا خشک سالی و قحطی سفره اهل‌بیت را خالی‌تر از همیشه ساخته بود[۴]، روز را به شب رساندند. در آن زمان فاطمه زهرا(س) برای همسایه یهودی کاری را با ریسیدن پشم به انجام می‌رساند که اجرت آن، سه پیمانه جو بود و می‌توانست به کارِ افطار آید؛ اما تقدیر و آزمون الهی سرنوشت دیگری را رقم زد. هنوز لقمه‌ای از گلویی فرونرفته بود که مسکینی آمد و طعامی‌طلبید و درگشاده دستی هر ۵ تن را با یکدیگر برابر دید. روز بعد یتیمی‌از راه رسید و روز سوم اسیری که هر کدام ۵ قرض نان را به همراه بردند و سفره اهل‌بیت را خالی و ایثارشان را پُر آوازه ساختند: ﴿وَالَّذِينَ تَبَوَّءُوا الدَّارَ وَالْإِيمَانَ مِنْ قَبْلِهِمْ يُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَيْهِمْ وَلَا يَجِدُونَ فِي صُدُورِهِمْ حَاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ﴾[۵].[۶] سرانجام، جبرئیل از سوی خداوند چنین هدیه آورد: ﴿وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا﴾[۷] و از انگیزه این اطعام و بی اعتنایی اهل‌بیت به پاداش و ستایش مردمان چنین خبر داد: ﴿إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا﴾[۸].[۹]
  • برخی گفته‌اند: سوره هل اتی مکی است[۱۰] و ازدواج امام علی(ع) و فاطمه(س) و تولد امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در مدینه روی داده است، از این‌رو نمی‌توان انطباق آیات یاد شده را بر اهل‌بیت(ع) پذیرفت؛ ولی همان‌گونه که بسیاری از دانشمندان اهل سنت تأکید کرده‌اند در مکی یا مدنی بودن سوره هل اتی بین صاحب نظران اختلاف است[۱۱]، افزون بر اینکه شمار کسانی که همه سوره یا آیات یاد شده را مدنی می‌دانند ـ حتی در میان اهل سنت ـ بسیار بیشتر از کسانی است که مکی بودن آن را ترجیح داده‌اند[۱۲]. از سوی دیگر، چه بسیار است سوره‌هایی که مکی نامیده می‌شود، در حالی که برخی از آیات آنها ـ به اتفاق مفسران ـ در مدینه نازل شده است و به طور کلی، سوره‌ای که اولین آیاتش در مکه فرود آمده است، هر چند آیات دیگری در مدینه به آن ضمیمه شده باشد، مکی نام می‌گیرد[۱۳].[۱۴]

ایثار در فرهنگ مطهر

ایثار یک اصل قرآنی است. ایثار یعنی گذشت؛ یعنی مقدم داشتن دیگران بر خود در آنچه مال خود انسان است و به آن کمال احتیاج را دارد و در عین کمال احتیاج، دیگری را بر خود مقدم می‌دارد. ایثار یکی از باشکوه‌ترین مظاهر انسانیت است و قرآن، عجیب ایثار را ستود. و ایثار مقام انسانی فوق‌العاده باشکوهی است و اسلام آن را ستوده و ستایش کرده است. یعنی در نهایت احتیاج خود، دیگران را بر خود مقدم داشتن[۱۵]. پس اگر کسی خلق و خویش بر اساس انسان دوستی بود و انسان دوست بود انسان است. به سرنوشت دیگران همان‌قدر اندیشیدن که به سرنوشت خود و بلکه به سرنوشت دیگران بیشتر از سرنوشت خود اندیشیدن. در منطق دین، اسم این را ایثار می‌گذارند[۱۶]. شخصی می‌گوید در یکی از جنگ‌های اسلامی، از میان مجروحین عبور می‌کردم، آدمی را دیدم که افتاده و لحظات آخرش را طی می‌کند، و مجروح چون معمولاً خون زیاد از بدنش می‌آید، بیشتر تشنه می‌شود. می‌گوید من فوراً فهمیدم که این شخص به آب احتیاج دارد. رفتم یک ظرف آب آوردم که به او بدهم، اشاره کرد که آن برادرم مثل من تشنه است آب را به او بدهید. رفتم سراغ او، او هم اشاره کرد به یک نفر دیگر که آب را به او بدهید، رفتم سراغ او (بعضی نوشته‌اند سه نفر بوده‌اند و بعضی نوشته‌اند ده نفر)، تا سراغ آخری رفتم دیدم تمام کرده است، برگشتم به ما قبل آخر دیدم او هم تمام کرده، ما قبل او هم تمام کرده، به اوّلی که رسیدم دیدم او هم تمام کرده است. بالاخره من موفّق نشدم به یک نفر از اینها آب بدهم، چون به سراغ هر کدام که رفتم گفت برو به سراغ دیگری. این را می‌گویند ایثار که یکی از باشکوه‌ترین تجلیّات عاطفی روح انسان است[۱۷]. مراجعه به فداکاری و ایثار و مراجعه به اثرة.[۱۸]

ایثار در فرهنگ قرآن

لفظ ایثار، مصدر باب افعال است و در قرآن آیه‌ای با این لفظ نیامده، اما مشتقات آن در شش آیه از شش سوره قرآن به صورت فعل ماضی و فعل مضارع به شرح زیر آمده: با لفظ: ﴿آثَرَكَ اللَّهُ﴾ در آیه ۹۱ سوره یوسف، با لفظ: ﴿لَنْ نُؤْثِرَكَ﴾، در آیه ۷۲ سوره طه، با لفظ: ﴿يُؤْثِرُونَ﴾ در آیه ۹ سوره حشر، با لفظ: «ی» در آیه ۲۴ سوره مدثر، با لفظ: ﴿آثَرَ﴾ در آیه ۳۸ سوره نازعات، و با لفظ: ﴿تُؤْثِرُونَ﴾ در آیه ۱۶ سوره اعلی. ما در اینجا آیات شش‌گانه مذکور را که در بینشان تنها آیه سوره حشر، مدنی بوده و دیگر آیات مکی‌اند، ابتدا با ترتیب مصحفی‌شان تنظیم نموده و پس از آن، این لفظ را از لحاظ لغوی، تفسیری و تفسیر روایی از منابع شیعی و سنی مورد بررسی و تحقیق قرار می‌دهیم و سرانجام هم به فضل الهی با استناد به آن آیات، به تدبر در آن می‌پردازیم.[۱۹].

منابع

  1. محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی
  2. امامی، عبدالنبی، فرهنگ قرآن

پانویس

  1. ↑ «و (نیز برای) کسانی است که پیش از (آمدن) مهاجران ، در خانه (های مدینه) و (پایگاه) ایمان، جای داشته‌اند؛ کسانی را که به سوی آنان هجرت کرده‌اند، دوست می‌دارند و در دل به آنچه به مهاجران داده‌اند، چشمداشتی ندارند و (آنان را) بر خویش برمی‌گزینند هر چند خود نیازمند باشند. و کسانی که از آزمندی جان خویش در امانند، رستگارند» سوره حشر، آیه ۹.
  2. ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۳۹-۴۰.
  3. ↑ الکشاف، ج‌۴، ص‌۶۷۰‌؛ روح‌المعانی، مج‌۱۶، ج‌۲۹، ص‌۲۶۹‌، ۲۷۱.
  4. ↑ بحارالانوار، ج‌۳۵، ص‌۲۴۳.
  5. ↑ «و كسانى كه پيش از آمدن مهاجران در ديار خود بوده ‏اند و ايمان آورده ‏اند، آنهايى را كه به سويشان مهاجرت كرده ‏اند دوست مى‏ دارند. و از آنچه مهاجران را داده مى‏ شود در دل احساس حسد نمى ‏كنند، و ديگران را بر خويش ترجيح مى‏ دهند هر چند خود نيازمند باشند و آنان كه از بخل خويش در امان مانده باشند رستگارانند.» سوره حشر، آیه ۹.
  6. ↑ بحارالانوار، ج‌۳۵، ص‌۲۴۳.
  7. ↑ «و خوراک را با دوست داشتنش به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند» سوره انسان، آیه ۸.
  8. ↑ «(با خود می‌گویند:) شما را تنها برای خشنودی خداوند خوراک می‌دهیم، نه پاداشی از شما خواهانیم و نه سپاسی» سوره انسان، آیه ۹.
  9. ↑ ر.ک. یوسفیان، حسن، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۵، ص ۸۵.
  10. ↑ منهاج‌السنه، ج‌۲، ص‌۱۱۷.
  11. ↑ روح المعانی، مج‌۱۶، ج‌۲۹، ص‌۲۵۸.
  12. ↑ تفسیرالخازن، ج‌۴، ص‌۳۳۷؛ الغدیر، ج‌۳، ص‌۱۶۹‌ـ‌۱۷۱.
  13. ↑ بحارالانوار، ج‌۳۵، ص‌۲۵۶؛ المیزان، ج‌۲۰، ص‌۱۳۱.
  14. ↑ ر.ک. یوسفیان، حسن، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۵، ص ۸۵.
  15. ↑ انسان کامل، ص۲۹۰-۲۹۱ و ۲۹۹؛ مجموعه آثار، ج۳، ص۵۴۳ و ۵۹۱؛ فلسفه اخلاق، ص۱۳۰.
  16. ↑ گفتارهای معنوی، ص۲۲۷.
  17. ↑ حماسه حسینی، جلد اول، ص۳۰۳.
  18. ↑ زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۱۷۶.
  19. ↑ امامی، عبدالنبی، فرهنگ قرآن ج۱، ص ۲۳۹.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=ایثار&oldid=422167»