آب در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←مقدمه) |
(←مقدمه) |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | ||
== | ==احکام کلی آب== | ||
آب به لحاظ ماهیّت آن به مطلق و مضاف، به لحاظ [[انفعال]] و عدم انفعالِ به [[نجاست]] به کثیر و قلیل و به لحاظ عوارض خارجی به مشکوک و غیر مشکوک، مشتبه و غیر مشتبه و مستعمل و غیر مستعمل تقسیم می‌شود. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص: ۲۶ ـ ۵۴.</ref> | آب به لحاظ ماهیّت آن به مطلق و مضاف، به لحاظ [[انفعال]] و عدم انفعالِ به [[نجاست]] به کثیر و قلیل و به لحاظ عوارض خارجی به مشکوک و غیر مشکوک، مشتبه و غیر مشتبه و مستعمل و غیر مستعمل تقسیم می‌شود. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص: ۲۶ ـ ۵۴.</ref> | ||
===طهارت و نجاست=== | |||
آب مطلق، [[پاک]] و پاک کننده هر چیز نجسی است که قابل پاک شدن است، و نیز بر طرف کننده [[حدث]] میباشد. <ref>العروة الوثقی، ج۱، ص: ۲۶.</ref> آب با [[تغییر]] رنگ، بو یا مزه آن به سبب نجاست [[نجس]] می‌شود. آب قلیل بنابر مشهور با ملاقاتِ نجاست نیز نجس میگردد <ref>الروضة البهیة، ج۱، ص:۲۵۱ و ۲۵۸؛ العروة الوثقی، ج۱، ص:۳۰ و ۳۴.</ref> | |||
===[[عبادات]]=== | |||
[[وضو]] و [[غسل]] جز با آب صحیح نیست. <ref>تحریر الوسیلة، ج۱، ص:۱۰۱ ـ ۱۰۳</ref> ادرار کردن در آب، [[مکروه]] است. <ref>جواهر الکلام، ج۲، ص:۶۸</ref> [[نماز]] گزاردن در گذرگاه آب <ref>جواهر الکلام، ج۸، ص:۳۴۴</ref> و نیز آب بستن به منطقه [[دشمن]] در حال [[جهاد]] [[کراهت]] دارد. <ref>جواهر الکلام، ج۸، ص:۲۱ ـ ۶۶</ref> به قول مشهور، فروبردن سر در آب برای روزهدار در [[روزه]] [[واجب]] معیّن <ref>مستمسک العروة، ج۸، ص:۲۶۲.</ref> و نیز قضای روزه [[ماه رمضان]] در بعد از ظهر، [[حرام]] است؛ لیکن در بطلان روزه به آن [[اختلاف]] است <ref>جواهر الکلام، ج۱۷، ص:۵۲ و ج۱۶، ص:۲۲۷ ـ ۲۲۸.</ref> | |||
===[[تملّک]]=== | |||
آبهای عمومی، مانند دریاها که همگان در بهرهبرداری از آن یکسانند، از [[مشترکات]] و با حیازت تملّکپذیر است. همچنین به قول مشهور، کندن [[چاه]] در [[زمین]] [[مباح]] به قصد تملّک یا در [[ملک]] خود، سبب تملّک آب آن می‌شود. <ref>جواهر الکلام، ج۳۸، ص:۱۱۶-۱۲۱</ref> آبهای مباح، مانند چشمه و [[باران]] که در جوی‌های شخصی جمع می‌شود، به قول مشهور از آنِ [[مالک]] آن است <ref>جواهر الکلام، ج۳۸، ص:۱۲۶</ref> | |||
===[[خرید و فروش]]=== | |||
فروختن آب با پیمانه، وزن یا [[مشاهده]] در صورت محصور بودن، مانند آب [[حوض]] جایز است؛ <ref>جواهر الکلام، ج۳۸، ص:۱۲۰</ref> لیکن در صحّت خرید و فروش مثل آب چاه که دارای جوشش است و دائم آب تازه با آب قبلی مخلوط می‌شود [[اختلاف]] است. در آب، [[ربا]] نیست. <ref>جواهر الکلام، ج۲۳، ص:۳۶۱</ref> | |||
===[[نوشیدن]]=== | |||
برای [[نوشیدن آب]] آدابی ذکر شده است، مانند گفتن {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}<ref>«به نام خداوند بخشنده بخشاینده» سوره فاتحه، آیه ۱.</ref>، نشسته نوشیدن در شب و ایستاده نوشیدن در [[روز]] <ref>جواهر الکلام، ج۳۶، ص:۵۰۵-۵۰۸</ref> | |||
===مزارعه=== | |||
از شرایط صحّت [[عقد]] مزارعه، قابلیّت زمین برای بهرهبرداری به دلیل داشتن آب ـ هرچند به امکان رساندن آب چشمه یا نهر به آن ـ است <ref>جواهر الکلام، ج۲۰، ص:۲۷.</ref> | |||
===حیوان=== | |||
دادن آب به حیوان پیش از [[ذبح]] آن [[مستحب]] است. <ref>جواهر الکلام، ج۳۶، ص:۱۳۳</ref> عرضه آب بر حیوان هنگام رسیدن به آب از [[حقوق]] چارپا بر صاحبش شمرده شده است<ref>العروة الوثقی، ج۲، ص:۴۱۵.</ref> | |||
.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۸۹-۹۰.</ref> | .<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۸۹-۹۰.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
نسخهٔ ۱۶ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۲۰:۰۴
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل آب (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
احکام کلی آب
آب به لحاظ ماهیّت آن به مطلق و مضاف، به لحاظ انفعال و عدم انفعالِ به نجاست به کثیر و قلیل و به لحاظ عوارض خارجی به مشکوک و غیر مشکوک، مشتبه و غیر مشتبه و مستعمل و غیر مستعمل تقسیم می‌شود. [۱]
طهارت و نجاست
آب مطلق، پاک و پاک کننده هر چیز نجسی است که قابل پاک شدن است، و نیز بر طرف کننده حدث میباشد. [۲] آب با تغییر رنگ، بو یا مزه آن به سبب نجاست نجس می‌شود. آب قلیل بنابر مشهور با ملاقاتِ نجاست نیز نجس میگردد [۳]
عبادات
وضو و غسل جز با آب صحیح نیست. [۴] ادرار کردن در آب، مکروه است. [۵] نماز گزاردن در گذرگاه آب [۶] و نیز آب بستن به منطقه دشمن در حال جهاد کراهت دارد. [۷] به قول مشهور، فروبردن سر در آب برای روزهدار در روزه واجب معیّن [۸] و نیز قضای روزه ماه رمضان در بعد از ظهر، حرام است؛ لیکن در بطلان روزه به آن اختلاف است [۹]
تملّک
آبهای عمومی، مانند دریاها که همگان در بهرهبرداری از آن یکسانند، از مشترکات و با حیازت تملّکپذیر است. همچنین به قول مشهور، کندن چاه در زمین مباح به قصد تملّک یا در ملک خود، سبب تملّک آب آن می‌شود. [۱۰] آبهای مباح، مانند چشمه و باران که در جوی‌های شخصی جمع می‌شود، به قول مشهور از آنِ مالک آن است [۱۱]
خرید و فروش
فروختن آب با پیمانه، وزن یا مشاهده در صورت محصور بودن، مانند آب حوض جایز است؛ [۱۲] لیکن در صحّت خرید و فروش مثل آب چاه که دارای جوشش است و دائم آب تازه با آب قبلی مخلوط می‌شود اختلاف است. در آب، ربا نیست. [۱۳]
نوشیدن
برای نوشیدن آب آدابی ذکر شده است، مانند گفتن ﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾[۱۴]، نشسته نوشیدن در شب و ایستاده نوشیدن در روز [۱۵]
مزارعه
از شرایط صحّت عقد مزارعه، قابلیّت زمین برای بهرهبرداری به دلیل داشتن آب ـ هرچند به امکان رساندن آب چشمه یا نهر به آن ـ است [۱۶]
حیوان
دادن آب به حیوان پیش از ذبح آن مستحب است. [۱۷] عرضه آب بر حیوان هنگام رسیدن به آب از حقوق چارپا بر صاحبش شمرده شده است[۱۸] .[۱۹]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ العروة الوثقی، ج۱، ص: ۲۶ ـ ۵۴.
- ↑ العروة الوثقی، ج۱، ص: ۲۶.
- ↑ الروضة البهیة، ج۱، ص:۲۵۱ و ۲۵۸؛ العروة الوثقی، ج۱، ص:۳۰ و ۳۴.
- ↑ تحریر الوسیلة، ج۱، ص:۱۰۱ ـ ۱۰۳
- ↑ جواهر الکلام، ج۲، ص:۶۸
- ↑ جواهر الکلام، ج۸، ص:۳۴۴
- ↑ جواهر الکلام، ج۸، ص:۲۱ ـ ۶۶
- ↑ مستمسک العروة، ج۸، ص:۲۶۲.
- ↑ جواهر الکلام، ج۱۷، ص:۵۲ و ج۱۶، ص:۲۲۷ ـ ۲۲۸.
- ↑ جواهر الکلام، ج۳۸، ص:۱۱۶-۱۲۱
- ↑ جواهر الکلام، ج۳۸، ص:۱۲۶
- ↑ جواهر الکلام، ج۳۸، ص:۱۲۰
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۳، ص:۳۶۱
- ↑ «به نام خداوند بخشنده بخشاینده» سوره فاتحه، آیه ۱.
- ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ص:۵۰۵-۵۰۸
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۰، ص:۲۷.
- ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ص:۱۳۳
- ↑ العروة الوثقی، ج۲، ص:۴۱۵.
- ↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۱، صفحه ۸۹-۹۰.