آب در فقه اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث آب است. آب از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آب در قرآن - آب در فقه اسلامی - آب در فقه سیاسی - آب در معارف و سیره حسینی - آب در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط ندارد

احکام کلی آب

آب به لحاظ ماهیّت آن به مطلق و مضاف، به لحاظ انفعال و عدم انفعالِ به نجاست به کثیر و قلیل و به لحاظ عوارض خارجی به مشکوک و غیر مشکوک، مشتبه و غیر مشتبه و مستعمل و غیر مستعمل تقسیم می‏‌شود.

طهارت و نجاست

آب مطلق، پاک و پاک کننده هر چیز نجسی است که قابل پاک شدن است، و نیز بر طرف کننده حدث می‌‏باشد. آب با تغییر رنگ، بو یا مزه آن به سبب نجاست نجس می‏‌شود. آب قلیل بنابر مشهور با ملاقاتِ نجاست نیز نجس می‏‌گردد

عبادات

وضو و غسل جز با آب صحیح نیست. ادرار کردن در آب، مکروه است. نماز گزاردن در گذرگاه آب و نیز آب بستن به منطقه دشمن در حال جهاد کراهت دارد. به قول مشهور، فروبردن سر در آب برای روزه‏دار در روزه واجب معیّن و نیز قضای روزه ماه رمضان در بعد از ظهر، حرام است؛ لکن در بطلان روزه به آن اختلاف است

تملّک

آب‌های عمومی، مانند دریاها که همگان در بهره‏‌برداری از آن یکسانند، از مشترکات و با حیازت تملّک‏پذیر است. همچنین به قول مشهور، کندن چاه در زمین مباح به قصد تملّک یا در ملک خود، سبب تملّک آب آن می‏‌شود. آبهای مباح، مانند چشمه و باران که در جوی‌های شخصی جمع می‏‌شود، به قول مشهور از آنِ مالک آن است

خرید و فروش

فروختن آب با پیمانه، وزن یا مشاهده در صورت محصور بودن، مانند آب حوض جایز است؛ لکن در صحّت خرید و فروش مثل آب چاه که دارای جوشش است و دائم آب تازه با آب قبلی مخلوط می‏‌شود اختلاف است. در آب، ربا نیست.

نوشیدن

برای نوشیدن آب آدابی ذکر شده است، مانند گفتن ﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾، نشسته نوشیدن در شب و ایستاده نوشیدن در روز

مزارعه

از شرایط صحّت عقد مزارعه، قابلیّت زمین برای بهره‏‌برداری به دلیل داشتن آب ـ هرچند به امکان رساندن آب چشمه یا نهر به آن ـ است

حیوان

دادن آب به حیوان پیش از ذبح آن مستحب است. عرضه آب بر حیوان هنگام رسیدن به آب از حقوق چارپا بر صاحبش شمرده شده است.

منابع

1. هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت