احترام در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخهها
(صفحهای تازه حاوی « {{امامت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 8...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون [[احترام]] است. "'''[[احترام]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:</div> | : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون [[احترام]] است. "'''[[احترام]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:</div> |
نسخهٔ ۲ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۲۳
مقدمه
ارج نهادن هر چیز متناسب با آن است. برای مثال، احترام انسان، تعرّض نکردن به ناموس، جان و مال او، بلکه دفاع از آنها در مقابل تعرّض کنندگان است، یا حرمت داشتن قرآن، جلوگیری از نجس شدن آن و پرهیز از هر گونه اقدامی است که موجب هتک آن میشود. از عنوان احترام به مناسبت در بابهای بسیاری مانند طهارت، حج، جهاد، تجارت، مضاربه، مزارعه، عاریه، نکاح، طلاق، حدود و دیات سخن رفته است.
چیزهای محترم را میتوان در دو دسته ذوات و افعال قرار داد:
- ذوات محترم: ذوات محترم، به انسان، حیوان، گیاه و جماد تقسیم میشود:
- انسان: در شریعت اسلام، حرمت انسان یا اصلی است یا عرضی. حرمت اصلی از آنِ مسلمان و مؤمن و ناشی از طهارت و قداست ذاتی او است که در پرتو پذیرش اسلام و ایمان به دست میآید. البته این حرمت نیز بر حسب مراتب ایمان و درجات علم و تقوا متفاوت است. بنابراین، حرمت انبیا، اوصیا و انسانهای کامل بیش از دیگران است. کافران حرمت اصلی ندارند و تنها به سبب عقد ذمّه، امان و هدنه از حرمت عرضی برخوردار میشوند و تا هنگامی که پیمان را نشکستهاند یا مدّت آن تمام نشده، پایدار است. [۱] احترام به جان، آبرو و مال انسان محترم، واجب است. [۲] احترام جان انسان محترم؛ خواه اصلی و یا عرضی، آسیب نرساندن به آن است؛ با این تفاوت که در حرمت اصلی، افزون بر آسیب نرساندن، حفظ جان و دفاع از آن نیز واجب است. [۳] همچنین پیکر بیجان مسلمان مانند زنده او محترم است. از این رو، غسل، کفن و دفن آن واجب، و آنچه مانند نبش قبر که موجب هتک حرمت آن شود، حرام است. [۴]حکم آبرو و مال انسان محترم، همچون حکم جان او است، یعنی تعرّض به آنها حرام است؛ و نسبت به آبرو، حفظ و دفاع از آن واجب است. [۵]
- حیوان: حیواناتی که انسان از آنها برای خوردن، سواری، بارکشی، حفاظت گلّه یا باغ استفاده میکند، محترمند و بر صاحب خود حقوقی دارند که برخی ـ مانند آب و علف دادن ـ واجب، و برخی ـ مانند نزدن سیلی به صورت، بیش از اندازه توان بار نکردن و راه نبردن، وپشت حیوان را مجلس حرف زدن با دیگران قرار ندادن ـ مستحب است. [۶] حیوانات غیر دریایی که در حرم مکّه و بنابر قولی حرم مدینه زندگی میکنند، حرمت دارند. از این رو، شکار کردن آنها جایز نیست. برخی، شکار کردن حیوان حرم مدینه را مکروه شمردهاند [۷].
- گیاه: درختان و گیاهان حرم مکّه محترمند و بریدن و کندن آنها ـ جز برخی ـ جایز نیست[۸] و به قول مشهور، در صورت قطع کردن درخت، کفّاره ثابت است. [۹] همچنین درختان حرم مدینه محترمند؛ لیکن در حرمت یا کراهت بریدن آنها اختلاف است. البته بنابر قول به حرمت، بریدن درخت موجب ثبوت کفّاره نیست. [۱۰]
- جماد: برخی اشیاء، مانند کعبه، قرآن، کتابهای دعا و روایات معصومان(ع)، تربت امام حسین(ع)، ضریح مقدّس معصومان و آنچه در مشاهد مشرّفه از آنِ ایشان است، در شریعت اسلام محترمند. از این رو، نجس کردن آنها حرام، و زدودن نجاست از آنها واجب است. [۱۱] همچنین برخی مکانها، مانند مساجد، بویژه مسجد الحرام و مسجد النّبی(ص)، حرم مکّه و مدینه، مشاهد مشرّفه و برخی زمانها، مانند ماه رمضان، ماههای حرام (رجب، ذیقعده، ذیحجّه و محرّم) و روز جمعه حرمت دارند. از این رو، مجازات دنیوی و عقوبت اخروی گناه در این مکانها و زمانها بیشتر است [۱۲] و مقدار دیه در برخی، مانند ماههای حرام افزایش مییابد. [۱۳]
- افعال محترم: عمل انسان آزاد و محترم، احترام دارد و اگر کسی، دیگری را برای انجام دادن کاری اجیرکند، باید اجرت کار او را بپردازد. در صورت نپرداختن، ضامن است. [۱۴] نسب [۱۵] و عدّه با وطی محترم (آمیزش حلال) ثابت میگردد [۱۶].[۱۷]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ کشف الغطاء، ج۴، ص:۳۵۶ و جواهر الکلام، ج۲۱، ص:۸۱، ۲۷۷
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۲، ص:۶۰؛ ج۲۷، ص:۱۹۵
- ↑ جواهر الکلام، ج۵، ص:۱۱۴ ـ ۱۱۸ و ج۲۱، ص:۱۶
- ↑ مسالک الافهام، ج۵، ص:۱۴۹؛ ج۴، ص:۸۲
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص:۱۶
- ↑ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص:۴۷۸؛ جواهر الکلام، ج۵، ص:۱۱۵ ـ ۱۱۶
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۰، ص:۷۸ و ۲۹۴
- ↑ جواهر الکلام، ج۱۸، ص:۴۱۲ و ۴۱۹
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۰، ص:۴۲۵ ـ ۴۲۶
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۰، ص:۷۷ و ۷۹
- ↑ نهایة الاحکام، ج۱، ص:۸۸ ـ ۸۹؛ العروة الوثقی، ج۱، ص:۹۰ ـ ۹۱؛ جواهر الکلام، ج۲، ص:۵۱ ـ ۵۲
- ↑ جواهر الکلام، ج۴۱، ص:۳۷۳ ـ ۳۷۴
- ↑ جواهر الکلام، ج۴۳، ص:۲۶ ـ ۲۹
- ↑ قواعد الفقهیة (مکارم)، ج۲، ص:۲۱۸ و جامع المدارک، ج۵، ص:۲۰۰؛ جواهر الکلام، ج۲۷، ص:۴۷ ـ ۴۸ و ۷۷ و ۳۷ و ۳۸
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۹، ص:۲۴۳
- ↑ مهذب الاحکام، ج۲۶، ص:۱۴۷؛ جواهر الکلام، ج۳۲، ص:۲۱۱.
- ↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۱، صفحه ۲۸۸-۲۹۰.