احترام در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'بویژه' به 'به‌ویژه')
خط ۱۴: خط ۱۴:
##'''حیوان:''' حیواناتی که انسان از آنها برای خوردن، سواری، بارکشی، [[حفاظت]] گلّه یا باغ استفاده می‏‌کند، محترمند و بر صاحب خود [[حقوقی]] دارند که برخی ـ مانند آب و علف دادن ـ واجب، و برخی ـ مانند نزدن سیلی به صورت، بیش از اندازه توان بار نکردن و [[راه]] نبردن، وپشت حیوان را مجلس حرف زدن با دیگران قرار ندادن ـ [[مستحب]] است. <ref>وسائل الشیعة، ج۱۱، ص:۴۷۸؛ جواهر الکلام، ج۵، ص:۱۱۵ ـ ۱۱۶</ref> حیوانات غیر دریایی که در [[حرم]] [[مکّه]] و بنابر قولی حرم [[مدینه]] [[زندگی]] می‌‏کنند، [[حرمت]] دارند. از این رو، شکار کردن آنها جایز نیست. برخی، شکار کردن حیوان حرم مدینه را [[مکروه]] شمرده‏‌اند <ref>جواهر الکلام، ج۲۰، ص:۷۸ و ۲۹۴</ref>.
##'''حیوان:''' حیواناتی که انسان از آنها برای خوردن، سواری، بارکشی، [[حفاظت]] گلّه یا باغ استفاده می‏‌کند، محترمند و بر صاحب خود [[حقوقی]] دارند که برخی ـ مانند آب و علف دادن ـ واجب، و برخی ـ مانند نزدن سیلی به صورت، بیش از اندازه توان بار نکردن و [[راه]] نبردن، وپشت حیوان را مجلس حرف زدن با دیگران قرار ندادن ـ [[مستحب]] است. <ref>وسائل الشیعة، ج۱۱، ص:۴۷۸؛ جواهر الکلام، ج۵، ص:۱۱۵ ـ ۱۱۶</ref> حیوانات غیر دریایی که در [[حرم]] [[مکّه]] و بنابر قولی حرم [[مدینه]] [[زندگی]] می‌‏کنند، [[حرمت]] دارند. از این رو، شکار کردن آنها جایز نیست. برخی، شکار کردن حیوان حرم مدینه را [[مکروه]] شمرده‏‌اند <ref>جواهر الکلام، ج۲۰، ص:۷۸ و ۲۹۴</ref>.
##'''[[گیاه]]:''' درختان و گیاهان حرم مکّه محترمند و بریدن و کندن آنها ـ جز برخی ـ جایز نیست<ref>جواهر الکلام، ج۱۸، ص:۴۱۲ و ۴۱۹</ref> و به قول مشهور، در صورت قطع کردن درخت، کفّاره [[ثابت]] است. <ref>جواهر الکلام، ج۲۰، ص:۴۲۵ ـ ۴۲۶</ref> همچنین درختان حرم مدینه محترمند؛ لیکن در [[حرمت]] یا [[کراهت]] بریدن آنها [[اختلاف]] است. البته بنابر قول به حرمت، بریدن درخت موجب ثبوت کفّاره نیست. <ref>جواهر الکلام، ج۲۰، ص:۷۷ و ۷۹</ref>
##'''[[گیاه]]:''' درختان و گیاهان حرم مکّه محترمند و بریدن و کندن آنها ـ جز برخی ـ جایز نیست<ref>جواهر الکلام، ج۱۸، ص:۴۱۲ و ۴۱۹</ref> و به قول مشهور، در صورت قطع کردن درخت، کفّاره [[ثابت]] است. <ref>جواهر الکلام، ج۲۰، ص:۴۲۵ ـ ۴۲۶</ref> همچنین درختان حرم مدینه محترمند؛ لیکن در [[حرمت]] یا [[کراهت]] بریدن آنها [[اختلاف]] است. البته بنابر قول به حرمت، بریدن درخت موجب ثبوت کفّاره نیست. <ref>جواهر الکلام، ج۲۰، ص:۷۷ و ۷۹</ref>
##'''جماد:''' برخی اشیاء، مانند [[کعبه]]، [[قرآن]]، کتاب‌های [[دعا]] و [[روایات]] [[معصومان]]{{عم}}، [[تربت امام حسین]]{{ع}}، [[ضریح]] [[مقدّس]] معصومان و آنچه در مشاهد مشرّفه از آنِ ایشان است، در [[شریعت اسلام]] محترمند. از این رو، [[نجس]] کردن آنها حرام، و زدودن [[نجاست]] از آنها واجب است. <ref>نهایة الاحکام، ج۱، ص:۸۸ ـ ۸۹؛ العروة الوثقی، ج۱، ص:۹۰ ـ ۹۱؛ جواهر الکلام، ج۲، ص:۵۱ ـ ۵۲</ref> همچنین برخی مکان‌ها، مانند [[مساجد]]، بویژه [[مسجد الحرام]] و [[مسجد]] النّبی{{صل}}، حرم مکّه و مدینه، مشاهد مشرّفه و برخی زمان‌ها، مانند [[ماه رمضان]]، [[ماههای حرام]] ([[رجب]]، [[ذیقعده]]، ذیحجّه و [[محرّم]]) و [[روز جمعه]] [[حرمت]] دارند. از این رو، [[مجازات]] [[دنیوی]] و [[عقوبت]] [[اخروی]] [[گناه]] در این مکان‌ها و زمان‌ها بیشتر است <ref>جواهر الکلام، ج۴۱، ص:۳۷۳ ـ ۳۷۴</ref> و مقدار دیه در برخی، مانند [[ماههای حرام]] افزایش می‏یابد. <ref>جواهر الکلام، ج۴۳، ص:۲۶ ـ ۲۹</ref>
##'''جماد:''' برخی اشیاء، مانند [[کعبه]]، [[قرآن]]، کتاب‌های [[دعا]] و [[روایات]] [[معصومان]]{{عم}}، [[تربت امام حسین]]{{ع}}، [[ضریح]] [[مقدّس]] معصومان و آنچه در مشاهد مشرّفه از آنِ ایشان است، در [[شریعت اسلام]] محترمند. از این رو، [[نجس]] کردن آنها حرام، و زدودن [[نجاست]] از آنها واجب است. <ref>نهایة الاحکام، ج۱، ص:۸۸ ـ ۸۹؛ العروة الوثقی، ج۱، ص:۹۰ ـ ۹۱؛ جواهر الکلام، ج۲، ص:۵۱ ـ ۵۲</ref> همچنین برخی مکان‌ها، مانند [[مساجد]]، به‌ویژه [[مسجد الحرام]] و [[مسجد]] النّبی{{صل}}، حرم مکّه و مدینه، مشاهد مشرّفه و برخی زمان‌ها، مانند [[ماه رمضان]]، [[ماههای حرام]] ([[رجب]]، [[ذیقعده]]، ذیحجّه و [[محرّم]]) و [[روز جمعه]] [[حرمت]] دارند. از این رو، [[مجازات]] [[دنیوی]] و [[عقوبت]] [[اخروی]] [[گناه]] در این مکان‌ها و زمان‌ها بیشتر است <ref>جواهر الکلام، ج۴۱، ص:۳۷۳ ـ ۳۷۴</ref> و مقدار دیه در برخی، مانند [[ماههای حرام]] افزایش می‏یابد. <ref>جواهر الکلام، ج۴۳، ص:۲۶ ـ ۲۹</ref>
#'''[[افعال]] محترم:''' [[عمل]] [[انسان]] [[آزاد]] و محترم، [[احترام]] دارد و اگر کسی، دیگری را برای انجام دادن کاری اجیرکند، باید اجرت کار او را بپردازد. در صورت نپرداختن، ضامن است. <ref>قواعد الفقهیة (مکارم)، ج۲، ص:۲۱۸ و جامع المدارک، ج۵، ص:۲۰۰؛ جواهر الکلام، ج۲۷، ص:۴۷ ـ ۴۸ و ۷۷ و ۳۷ و ۳۸</ref> [[نسب]] <ref>جواهر الکلام، ج۲۹، ص:۲۴۳</ref> و عدّه با وطی محترم (آمیزش [[حلال]]) [[ثابت]] می‏‌گردد <ref>مهذب الاحکام، ج۲۶، ص:۱۴۷؛ جواهر الکلام، ج۳۲، ص:۲۱۱.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۲۸۸-۲۹۰.</ref>
#'''[[افعال]] محترم:''' [[عمل]] [[انسان]] [[آزاد]] و محترم، [[احترام]] دارد و اگر کسی، دیگری را برای انجام دادن کاری اجیرکند، باید اجرت کار او را بپردازد. در صورت نپرداختن، ضامن است. <ref>قواعد الفقهیة (مکارم)، ج۲، ص:۲۱۸ و جامع المدارک، ج۵، ص:۲۰۰؛ جواهر الکلام، ج۲۷، ص:۴۷ ـ ۴۸ و ۷۷ و ۳۷ و ۳۸</ref> [[نسب]] <ref>جواهر الکلام، ج۲۹، ص:۲۴۳</ref> و عدّه با وطی محترم (آمیزش [[حلال]]) [[ثابت]] می‏‌گردد <ref>مهذب الاحکام، ج۲۶، ص:۱۴۷؛ جواهر الکلام، ج۳۲، ص:۲۱۱.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۲۸۸-۲۹۰.</ref>


نسخهٔ ‏۲۷ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۳۸

این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون احترام است. "احترام" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

مقدمه

ارج نهادن هر چیز متناسب با آن است. برای مثال، احترام انسان، تعرّض نکردن به ناموس، جان و مال او، بلکه دفاع از آنها در مقابل تعرّض کنندگان است، یا حرمت داشتن قرآن، جلوگیری از نجس شدن آن و پرهیز از هر گونه اقدامی است که موجب هتک آن می‏‌شود. از عنوان احترام به مناسبت در باب‌های بسیاری مانند طهارت، حج، جهاد، تجارت، مضاربه، مزارعه، عاریه، نکاح، طلاق، حدود و دیات سخن رفته است.

چیزهای محترم را می‌‏توان در دو دسته ذوات و افعال قرار داد:

  1. ذوات محترم: ذوات محترم، به انسان، حیوان، گیاه و جماد تقسیم می‏‌شود:
    1. انسان: در شریعت اسلام، حرمت انسان یا اصلی است یا عرضی. حرمت اصلی از آنِ مسلمان و مؤمن و ناشی از طهارت و قداست ذاتی او است که در پرتو پذیرش اسلام و ایمان به دست می‏‌آید. البته این حرمت نیز بر حسب مراتب ایمان و درجات علم و تقوا متفاوت است. بنابراین، حرمت انبیا، اوصیا و انسان‌های کامل بیش از دیگران است. کافران حرمت اصلی ندارند و تنها به سبب عقد ذمّه، امان و هدنه از حرمت عرضی برخوردار می‏‌شوند و تا هنگامی که پیمان را نشکسته‏‌اند یا مدّت آن تمام نشده، پایدار است. [۱] احترام به جان، آبرو و مال انسان محترم، واجب است. [۲] احترام جان انسان محترم؛ خواه اصلی و یا عرضی، آسیب نرساندن به آن است؛ با این تفاوت که در حرمت اصلی، افزون بر آسیب نرساندن، حفظ جان و دفاع از آن نیز واجب است. [۳] همچنین پیکر بی‌جان مسلمان مانند زنده او محترم است. از این رو، غسل، کفن و دفن آن واجب، و آنچه مانند نبش قبر که موجب هتک حرمت آن شود، حرام است. [۴]حکم آبرو و مال انسان محترم، همچون حکم جان او است، یعنی تعرّض به آنها حرام است؛ و نسبت به آبرو، حفظ و دفاع از آن واجب است. [۵]
    2. حیوان: حیواناتی که انسان از آنها برای خوردن، سواری، بارکشی، حفاظت گلّه یا باغ استفاده می‏‌کند، محترمند و بر صاحب خود حقوقی دارند که برخی ـ مانند آب و علف دادن ـ واجب، و برخی ـ مانند نزدن سیلی به صورت، بیش از اندازه توان بار نکردن و راه نبردن، وپشت حیوان را مجلس حرف زدن با دیگران قرار ندادن ـ مستحب است. [۶] حیوانات غیر دریایی که در حرم مکّه و بنابر قولی حرم مدینه زندگی می‌‏کنند، حرمت دارند. از این رو، شکار کردن آنها جایز نیست. برخی، شکار کردن حیوان حرم مدینه را مکروه شمرده‏‌اند [۷].
    3. گیاه: درختان و گیاهان حرم مکّه محترمند و بریدن و کندن آنها ـ جز برخی ـ جایز نیست[۸] و به قول مشهور، در صورت قطع کردن درخت، کفّاره ثابت است. [۹] همچنین درختان حرم مدینه محترمند؛ لیکن در حرمت یا کراهت بریدن آنها اختلاف است. البته بنابر قول به حرمت، بریدن درخت موجب ثبوت کفّاره نیست. [۱۰]
    4. جماد: برخی اشیاء، مانند کعبه، قرآن، کتاب‌های دعا و روایات معصومان(ع)، تربت امام حسین(ع)، ضریح مقدّس معصومان و آنچه در مشاهد مشرّفه از آنِ ایشان است، در شریعت اسلام محترمند. از این رو، نجس کردن آنها حرام، و زدودن نجاست از آنها واجب است. [۱۱] همچنین برخی مکان‌ها، مانند مساجد، به‌ویژه مسجد الحرام و مسجد النّبی(ص)، حرم مکّه و مدینه، مشاهد مشرّفه و برخی زمان‌ها، مانند ماه رمضان، ماههای حرام (رجب، ذیقعده، ذیحجّه و محرّم) و روز جمعه حرمت دارند. از این رو، مجازات دنیوی و عقوبت اخروی گناه در این مکان‌ها و زمان‌ها بیشتر است [۱۲] و مقدار دیه در برخی، مانند ماههای حرام افزایش می‏یابد. [۱۳]
  2. افعال محترم: عمل انسان آزاد و محترم، احترام دارد و اگر کسی، دیگری را برای انجام دادن کاری اجیرکند، باید اجرت کار او را بپردازد. در صورت نپرداختن، ضامن است. [۱۴] نسب [۱۵] و عدّه با وطی محترم (آمیزش حلال) ثابت می‏‌گردد [۱۶].[۱۷]

منابع

  1. هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت

پانویس

  1. ↑ کشف الغطاء، ج۴، ص:۳۵۶ و جواهر الکلام، ج۲۱، ص:۸۱، ۲۷۷
  2. ↑ جواهر الکلام، ج۲۲، ص:۶۰؛ ج۲۷، ص:۱۹۵
  3. ↑ جواهر الکلام، ج۵، ص:۱۱۴ ـ ۱۱۸ و ج۲۱، ص:۱۶
  4. ↑ مسالک الافهام، ج۵، ص:۱۴۹؛ ج۴، ص:۸۲
  5. ↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص:۱۶
  6. ↑ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص:۴۷۸؛ جواهر الکلام، ج۵، ص:۱۱۵ ـ ۱۱۶
  7. ↑ جواهر الکلام، ج۲۰، ص:۷۸ و ۲۹۴
  8. ↑ جواهر الکلام، ج۱۸، ص:۴۱۲ و ۴۱۹
  9. ↑ جواهر الکلام، ج۲۰، ص:۴۲۵ ـ ۴۲۶
  10. ↑ جواهر الکلام، ج۲۰، ص:۷۷ و ۷۹
  11. ↑ نهایة الاحکام، ج۱، ص:۸۸ ـ ۸۹؛ العروة الوثقی، ج۱، ص:۹۰ ـ ۹۱؛ جواهر الکلام، ج۲، ص:۵۱ ـ ۵۲
  12. ↑ جواهر الکلام، ج۴۱، ص:۳۷۳ ـ ۳۷۴
  13. ↑ جواهر الکلام، ج۴۳، ص:۲۶ ـ ۲۹
  14. ↑ قواعد الفقهیة (مکارم)، ج۲، ص:۲۱۸ و جامع المدارک، ج۵، ص:۲۰۰؛ جواهر الکلام، ج۲۷، ص:۴۷ ـ ۴۸ و ۷۷ و ۳۷ و ۳۸
  15. ↑ جواهر الکلام، ج۲۹، ص:۲۴۳
  16. ↑ مهذب الاحکام، ج۲۶، ص:۱۴۷؛ جواهر الکلام، ج۳۲، ص:۲۱۱.
  17. ↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۱، صفحه ۲۸۸-۲۹۰.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=احترام_در_فقه_اسلامی&oldid=513213»