مرجئه در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

:::::#'''تأخیر''': گروهی بودند که [[اندیشه]] [[اباحه گری]] را در [[جامعه]] رواج می‌دادند و [[ایمان]] صرف را بدون نیاز به عمل، کافی می‌دانستند؛ در وجه تسمیه این گروه به مرجئه برخی گفته‌اند: ازآن رو به آنان مرجئه می‌گفتند که سخن را مقدم می‌داشتند و عمل را [[ارجاء]] می‌کردند؛ یعنی به تأخیر می‌انداختند<ref>{{عربی|إِنَّمَا قيلَ لهَذِهِ العِصَابة مُرْجئة، لأنَّهم قَدَّموا القولَ. وأَرجئوا الْعَمل. أَي أَخَّرُوه}}؛ ابومنصور محمد بن احمد أزهری، تهذیب اللغه، ج۱۱، ص۱۲۵ (چ دار احیاء)؛ همان، ص۱۸۲ (چ دیگر).</ref>. برخی گفته‌اند: مرجئه گروهی از [[مسلمانان]] هستند که معتقدند ایمان، سخنِ ([[شهادت]]) بدون عمل است؛ گویا سخن را مقدم دانسته‌اند و عمل را به تأخیر انداخته‌اند<ref>{{عربی|و المُرْجِئَةُ: صِنْفٌ من المسلمين يقولون: الإِيمانُ قَوْلٌ بلا عَمَل، كأَنهم قدّمُوا القَوْلَ و أَرْجَؤُوا العمل أَي أَخَّروه}}؛ ابن منظور، لسان العرب، ج۱، ص۸۴.</ref>.

:::::#'''[[امیدبخشی]]''': «ارجاء» را از «[[رجاء]]» به معنای [[امید]] گرفته‌اند. مرجئه به کسی می‌گفتند که شهادت درست بر [[وحدانیت خدا]] بدهد، هر عملی که انجام بدهد اشکال ندارد؛ اما اگر [[مشرک]] باشد، [[عمل نیک]] وی هم فایده ندارد<ref>{{عربی|كانوا يقولون: لا تَضُرُّ مع الإيمانِ معصيةٌ، كما لا تنفعُ مع الكفرِ طاعةٌ}}؛ ابوالحسن محمد ملطی، التنبیه و الرد، ص۱۴۶؛ محمد بن عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۳۹.</ref>. برخی تعبیر به ارجاء در ایمان کرده و سه [[فرقه]] برای باورمندان به این [[عقیده]] بیان کرده‌اند<ref>ابوالمظفر طاهر بن محمد اسفراینی، التبصیر فی الدین، ص۸۳.</ref>. شماری گفته‌اند: آنان فرقه‌ای از مسلمانان هستند که معتقدند با داشتن [[ایمان]]، [[گناه]] ضرر نمی‌زند؛ همان‌گونه که با [[کفر]]، [[اطاعت]] و انجام کارهای خوب فایده‌ای ندارد. از آن جهت به آنان [[مرجئه]] گفته‌اند که معتقدند [[خداوند]] [[عذاب]] آنان را بر [[معصیت]] به تأخیر انداخته است<ref>ابن اثیر جزری(مبارک)، النهایه، ج۲، ص۲۰۶؛ ابن منظور، لسان العرب، ج۱۴، ص۳۱۱؛ فخرالدین طریحی، مجمع البحرین، ج۱، ص۱۷۷؛ محمدعلی تهانوی، کشاف اصطلاحات الفنون، ج۲، ص۱۵۱۰.</ref>. [[شیخ طوسی]] هم همین معنا را برای کلمه مرجئه ذکر کرده است. ایمان را فقط [[تصدیق]] به [[قلب]] و زبان می‌دانند و کفر را [[انکار]] با زبان می‌شمارند<ref>{{عربی|المرجئة من قال: الايمان هو التصديق باللسان خاصة و كذلك الكفر هو الجحود باللسان}}؛ شیخ طوسی، الاقتصاد الهادی الی طریق الرشاد، ص۱۴۰.</ref>. آمدی معنای متفاوتی ذکر کرده و گفته است که گروهی از مرجئه معتقدند خداوند در [[آخرت]] کسی را عذاب نمی‌کند و هر چه هست، در دنیاست. آنان همان [[مشکلات]] و گرفتاری‌های افراد را عذاب می‌دانند<ref>سیف الدین آمدی، أبکار الأفکار فی أصول الدین، ج۴، ص۳۶۰.</ref>.

:::::#'''تأخیر مرتبه [[امیر مؤمنان علی]]{{ع}}''': این معنا از [[ملل و نحل]] [[شهرستانی]] و برخی کتب [[شیعه]] استفاده می‌شود که ازآن روی به جمعی مرجئه گویند که [[ولایت علی]]{{ع}} را به تأخیر انداخته‌اند و او را چهارمین [[خلیفه]] می‌دانند<ref>محمد بن عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۳۹.</ref>. ملاصالح در شرح [[حدیثی]]، این معنا را برای مرجئه بعید ندانسته است<ref>{{عربی|و لا يبعد أن يراد هنا كلّ من أخّر عليّاً عن مرتبته}}؛ ملا صالح مازندرانی، شرح الکافی، ج۱۲، ص۳۷۳.</ref>. مرحوم [[فیض]] در شرح حدیثی، اول این معنا را ذکر کرده که متناسب با [[حدیث]] است، بعد دو معنی دیگر [[ارجاء]] را آورده که یکی در مقابل وعیدیه است و دیگری به معنای [[امیدبخشی]] است<ref>{{عربی|المرجئة قد تطلق في مقابلة الشيعة من الإرجاء بمعنى التأخير لتأخيرهم عليا{{ع}}عن درجته و كأنه المراد هنا و قد تطلق في مقابلة الوعيدية إما من الإرجاء بمعنى التأخير لأنهم يؤخرون العمل عن النية و القصد و إما بمعنى إعطاء الرجاء لأنهم يعتقدون أن لا يضر مع الأيمان معصية كما لا تنفع مع الكفر طاعة}}؛ محمدمحسن فیض کاشانی، الوافی، ج۱، ص۲۴۱.</ref>. [[شهرستانی]] [[مرجئه]] را به چهار دسته تقسیم می‌کند؛ مرجئه [[خوارج]]، مرجئه [[قدریه]]، مرجئه جبریه و مرجئه خالصه<ref>محمد بن عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۳۹.</ref>. برخی آنان را به [[دوازده]] [[فرقه]] تقسیم کرده‌اند<ref>علی بن اسماعیل اشعری، مقالات الاسلامیین، ص۱۳۴؛ ابوالحسن محمد ملطی، التنبیه و الرد، ص۱۴۶.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره فرهنگی و اجتماعی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره فرهنگی و اجتماعی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۲۹۵.</ref>