دفع در فقه سیاسی

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث دفع است. "دفع" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

دفع در قرآن - دفع در حدیث - دفع در فقه سیاسی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل دفع (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

عطا کردن و بازگرداندن، در صورتی که با "الی" متعدی شود؛ مانند: ﴿فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ﴾؛ حمایت کردن، اگر با "عَن" متعدی شود؛ مانند: ﴿إِنَّ اللَّهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا﴾.. اصل آن به معنای منع (به صورت مستمر و دائم) و ازاله (برطرف ‌کردن) به زور.

﴿إِنَّ اللَّهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا﴾

در آیه شریفه ﴿وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ﴾.

مراد از فساد ارض، فساد اجتماع انسانی است. اجتماع انسانی بنا بر "نظریه استخدام". علامه طباطبایی تبعی است، نه ذاتی؛ لذا انسان برای تحصیل سعادت کامل، جامعه را تشکیل می‌دهد. اجتماع و تعاون در صورتی شکل می‌گیرد که وحدت و هماهنگی میان پیکره جامعه وجود داشته باشد؛ مانند هماهنگی و وحدتی که میان عناصر و اجزای جهان و نظام هستی وجود دارد.

در نظام تکوینی، وحدت و هماهنگی حاکم در آن ناشی از تأثیر و تأثر موجود میان اجزاء آن است و اگر رابطه مغالبه، یعنی غلبه بعضی و دفع بعضی نسبت به بعضی، میان این اجزاء نباشد، هر یک بر همان حالتی که فعلیت یافته، باقی می‌ماند و ارتباط میان اجزاء قطع می‌گردد و عالم از حرکت باز می‌ایستد و از بین می‌رود و سعادت نوع بشر منتفی می‌گردد.

بنا بر آنچه بیان شد، به تفسیر علامه طباطبایی مراد از ﴿دَفْعُ اللَّهِ ﴾ همان رابطه و تأثیر متقابل (غلبه و دفع) میان انسان‌هاست که موجب بالندگی وحدت و هماهنگی در نظام اجتماعی و در نتیجه حیات و طراوت اجتماعی می‌گردد و جامعه از رکود، فساد و هلاکت رهایی می‌یابد .

منابع

• نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: