آیةالكرسی

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

آیةالكرسی در قرآن - آیةالكرسی در علوم قرآنی - آیةالكرسی در فقه اسلامی - آیةالكرسی در معارف و سیره رضوی

آیه ﴿اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ﴾ به دلیل وجود واژه "کرسی" در آن معروف به "آیةالكرسی" شده است. جامعیّت آیة الکرسی در ترسیم رابطه خداوند با آفریدگانش به ویژه انسان، موجب امتیاز این آیه بر دیگر آیات شده است.

مقدمه

آیه ﴿اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ﴾ به "آیةالكرسی" مشهور است که از واژه "کرسی " مذکور در همین آیه گرفته شده است.

معناشناسی کرسی

کرسی در لغت به سه معنا به کار رفته است:

1. تخت، سریر؛
2. قلمرو فرماندهی و تدبیر؛
3. مرکز فرماندهی و تدبیر. گفته شده که مراد از "کرسی" در این آیه "حکومت و قیمومیت و سلطه و تدبیر" خداوند است.

فضیلت تلاوت آیةالکرسی

درباره فضیلت این آیه و فواید و آثار و نیز قرائت دائم آن، روایات فراوانی از پیامبر و امامان معصوم نقل شده است که به صدور همه آنها از معصوم اطمینان نداریم و حتّی برخی از آنها ضعیف شمرده شده‌اند؛ (به طور مثال در روایتی که ابوموسی اشعری از پیامبر نقل کرده، آمده است: خداوند به موسی وحی کرد که اگر کسی بعد از هر نماز واجب، آیةالكرسی را بخواند، قلب شاکران، لسان ذاکران، ثواب پیامبران و اعمال صالحان را برای او قرار می‌دهد و جز پیامبر یا صدّیق یا بنده مؤمن خدا یا کسی که می‌خواهد در راه خدا کشته شود، بر آن مواظبت نمی‌کند)؛ امّا فراوانی آنها و نقل در کتاب‌های معتبر حدیثی شیعه و اهل سنّت و نیز سازگاری بخش فراوانی از آنها با مضامین بلند آیه به ما اطمینان می‌بخشد که دست‌کم، بخشی از این روایات به طور قطع از معصوم صادر شده است و همین امر موجب می‌شود تا در برابر آنچه ضعیف است و به صدور آن اطمینان نداریم، با مسامحه عمل کنیم؛ به ویژه با توجّه به روایتی صحیح که این آیه را مشتمل بر اسم اعظم خداوند می‌داند که هرگاه خداوند با آن اسم خوانده شود، هر دعایی را مستجاب می‌کند.

درباره فضیلت و منزلت این آیه، از پیامبر(ص) نقل شده که آیةالكرسی سیّد آیه‌ها و برترین آیه قرآن است و همه خیرهای دنیا و آخرت را در بر دارد و نزد ساق عرش، خداوند را تقدیس می‌کند و از گنجینه رحمت در زیر عرش الهی نازل و به پیامبر اعطا شده، و از امام علی(ع) نقل شده که فرمود: پس از شنیدن این سخن از پیامبر هیچ شبی را بدون قرائت آن به سر نیاوردم و هر شب سه بار در دو رکعت بعد از عشا و در وتر و هنگام خواب، آن را می‌خواندم.

اهمیت آیةالکرسی

اهمیت آیة الکرسی به این جهت است که در آن به مجموعه‌ای از معارف اسلامی به‌ویژه صفات ذات و فعل خداوند متعال و مسئله توحید اشاره شده است. تا جایی که ابوالفتوح رازی در تفسیر "روض الجنان و روح الجنان" به دوازده بخش از اوصاف الهی در این آیه اشاره کرده که دوازده تفکر باطل و نادرست به وسیله آنها اصلاح می‌شود.

این آیه در میان مسلمانان همیشه مورد توجه و تعظیم خاصی بوده و علت آن این است که همه معارف و تعالیم اسلام بر "توحید" مبتنی است و در آیة الکرسی، توحید به جامع‌ترین شکل و در نهایت ایجاز و اختصار بیان شده است. در این آیه درباره ذات خدا و افعال او سخن به میان آمده است. از مفاهیم ژرف این آیه، دو مفهوم "قیّوم" و "کرسی" بیش از هر مفهوم دیگری توجه و ژرف‌نگری متفکران مسلمان را برانگیخته است و عارفان، فیلسوفان و مفسران اسلامی برای توضیح این مفاهیم، مباحث مشروحی آورده‌اند.

منابع

1. دشتی، سید محمود، مقاله «آیةالكرسی»، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱
2. کوشا، محمد علی، مقاله «آیة الکرسی»، دانشنامه معاصر قرآن کریم
3. محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی