پریشانی قلب در اخلاق اسلامی

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث پریشانی قلب است. "پریشانی قلب" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

پریشانی قلب در قرآن - پریشانی قلب در حدیث - پریشانی قلب در نهج البلاغه - پریشانی قلب در اخلاق اسلامی - پریشانی قلب در معارف دعا و زیارات

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل پریشانی قلب (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

• این صفت ناپسند، در مقابل سکینه / آرامش دل - که پیش از این از آن سخن داشتیم-، بوده؛ به‌معنی آن است که قلب آدمی در مقابل کوچک‌ترین مشکل و یا حتّی کم‌ترین نعمت به‌دست آمده، پریشان شده آرامش خود را از دست بدهد.
• انسان پریشان قلب، در مقابل نعمت‌ها و نقمت‌ها در تلاطم بوده هیچ آرامشی نخواهد داشت؛ گویا او همچون کاهی است که در مقابل طوفان، بی‌اختیار به این سو و آن سو می‌شود؛ دریغ که کم‌ترین مشکلی پشت او را شکسته او را از انجام مقاصد خود باز می‌دارد!، حضرت حق در این باره می‌فرماید: ﴿إِنَّ الْإِنْسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا وَإِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعًا﴾ و باز می‌فرماید: ﴿فَأَمَّا الْإِنْسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهَانَنِ كَلَّا﴾.
• این نتائج، گاه نیز ممکن است که از پی ترس - که در مقابل شجاعت قرار دارد-، حاصل شود؛ از این‌رو، انسان ترسان همان نتائجی را به‌دست خواهد آورد که پریشان قلبان به‌دست می‌آوردند: هر دو از رسیدن به مقصود باز می‌مانند، و هر دو با دستی خالی از سرکاری به پی کاری دیگر می‌شوند.
• اگر این دو رذیلت ترس و ضعف قلب، هیچ مضرّتی به جز عبارت شریف وحی: ﴿قَاتَلَهُمُ اللَّهُ﴾ را در پی نداشت، کافی بود تا آدمی از آن اجتناب کرده با تضرّع به درگاه الهی و دعاء و توسّل به محضر پاکان و معصومان(ع)، خود را از دام آن دو رهانیده، ملکه‌های شجاعت و وقار را برای کمال خویش تحصیل کند».

منابع

• مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی ج۲