وهب بن منبه: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴: خط ۴:


==مقدمه==
==مقدمه==
[[ابوعبدالله وهب بن منبه صنعانی]]. پدرش منبه از اهالی [[خراسان]] و از [[شهر]] هرات بود که کسرای [[ایران]]، او را [[اخراج]] کرد و به [[یمن]] فرستاد. <ref>تهذیب التهذیب، ج ۱۱، ص۱۴۸. </ref> وهب از [[دانشمندان]] بزرگ [[اهل‌کتاب]] در یمن بود که در سال ۳۴ هجری متولّد شد. وی مورّخ بود و از [[علوم]] اهل‌کتاب بهره فراوان داشت. <ref>تذکرة الحفاظ، ج ۱، ص۱۰۰ ـ ۱۰۱؛ الاعلام، ج ۸، ص۱۲۵. </ref> نقل شده که وی حدود ۷۰ و چند کتاب از کتاب‌های پیشینیان را خوانده است. <ref>تهذیب التهذیب، ج ۱۱، ص۱۴۷. </ref>
[[ابوعبدالله وهب بن منبه بن کامل بن سیج بن سیحان یمانی صنعانی ذماری أبناوی]] در [[زمان]] [[خلافت عثمان]]<ref>تاریخ مدینة دمشق ۶۳/۳۶۹.</ref> به سال ۳۴ هـ در [[سرزمین]] صنعاء زاده شد.<ref>الاعلام ۸/۱۲۵.</ref> او از نژاد [[فارس]] و پدرش منبّه از [[مردمان]] هرات، [[خراسان]] قدیم، به شمار می‌‌رفت. گویند که [[خسرو]]، [[پادشاه ایران]] وی را از آن سرزمین [[اخراج]] کرد، اما هنگامی که نزد [[پیامبر]]{{صل}} آمد [[اسلام]] آورد.<ref>سیر اعلام النبلاء ۴/۵۴۶ و۵۴۷.</ref>


در روایتی، او [[عبدالله بن سلام]] و [[کعب‌الاحبار]] را [[داناترین]] [[زمان]] خویش، و خود را داناتر از آن دو می‌دانست. <ref>تذکرة الحفاظ، ج ۱، ص۱۰۱. </ref> وی در پیدایش و نشر [[اندیشه‌های خرافی]] نقش بسزایی داشت، به‌گونه‌ای که [[محمد رشید رضا]] او و [[کعب‌الاحبار]] را بدترین و ریاکارترین افراد در برابر [[مسلمانان]] دانسته و می‌نویسد: هیچ خرافه‌ای در کتاب‌های [[تفسیری]] و [[تاریخی]] درباره [[آفرینش]] موجودات، [[پیامبران]]، امّت‌های آنان و [[رستاخیز]]، به کتاب‌های [[تفسیر]] و [[تاریخ]] [[اسلامی]] راه نیافت، جز آنکه این دو در آن نقش داشتند. <ref>اضواء علی‌السنة المحمدیه، ص۱۷۴. </ref> وی در سال ۱۱۰ یا ۱۱۶ [[هجری]] بر اثر ضربات [[یوسف بن عمر]]، [[والی]] یمن و [[عراق]] درگذشت<ref>تهذیب‌التهذیب، ج ۱۱، ص۱۴۸؛ الاعلام، ج ۸، ص۱۲۶، ۲۴۳. </ref>.<ref>[[محمد هادی معرفت|معرفت، محمد هادی]]، [[اسرائیلیات (مقاله)|مقاله «اسرائیلیات»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۳]]، ج۳.</ref>.<ref>[[محمد هادی معرفت|معرفت، محمد هادی]]، [[اسرائیلیات (مقاله)|مقاله «اسرائیلیات»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۳]]، ج۳.</ref>
وهب از [[نیکان]] [[تابعین]]<ref>خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۱۱/۱۶۷.</ref> و مدت سیزده سال با [[ابن عباس]] ملازم و همراه بود.<ref> الاعلام ۸/۱۲۶.</ref> او [[دانش]] خویش را از بزرگانی چون ابن عباس، [[جابر بن عبدالله انصاری]] و [[عبدالله بن عمر]] آموخته و از ایشان [[روایت]] کرده است.<ref>تهذیب الکمال ۳۱/۱۴۰.</ref> کسان بسیاری نیز از وهب [[حدیث]] شنیده و روایت کرده‌اند که در آن میان نام افرادی چون [[عمرو بن دینار]]، [[مغیرة بن حکیم]] و [[منذر بن نعمان]] به چشم می‌‌خورد.<ref> تاریخ مدینة دمشق ۶۳/۳۶۹.</ref> [[ابن خلکان]] و یاقوت، وهب را تاریخ‌شناس و فردی [[آگاه]] به [[اخبار]] گذشتگان، [[انبیا]] و [[پادشاهان]] دانسته و تأکید کرده‌اند که وهب در زمینه [[قصص]] گذشتگان بسیار [[مهارت]] داشت و اخبار و آثار بسیاری، از جمله [[اسرائیلیات]] را مورد بررسی و مطالعه قرار داده است.<ref>وفیات الاعیان ۶/۳۵ معجم الادباء ۱۹/۲۵۹.</ref> ابوزرعه و عجلی وی را فردی [[موثق]] دانسته‌اند.<ref>الجرح و التعدیل ۹/۲۴ تاریخ الثقات ۴۶۷.</ref> [[ذهبی]] می‌‌نویسد که وهب زمانی از [[مذهب]] قدریّه [[پیروی]] می‌‌کرد و حتی تألیفی نیز در این موضوع نوشته بود، ولی سرانجام از تألیف خود اظهار [[پشیمانی]] کرده است.<ref>تاریخ الاسلام ۷/۴۹۹.</ref> به علاوه، وی مدتی نیز در صنعاء عهده‌دار کار [[قضاوت]] بود.<ref>تاریخ الاسلام ۷/۴۹۷.</ref>
 
تاریخ درگذشت وهب به [[اختلاف]] نقل شده،<ref>الثقات ۵/۴۸۸ الطبقات الکبری ۵/۵۴۳ المنتظم ۷/۱۴۲.</ref> ولی [[بخاری]] آن را به سال ۱۱۴ هـ دانسته است.<ref>التاریخ الکبیر ۸/۱۶۴.</ref> او دارای آثار و تألیفاتی چند بوده که از آن جمله است: کتاب المبتدی<ref>الذریعه ۱۹/۴۷.</ref> کتاب فی ذکر [[ملوک]] [[حمیر]]<ref>وفیات الاعیان ۶/۳۵. </ref> قصص الانبیاء<ref>الاعلام ۸/۱۲۶. </ref> الاسرائیلیات [[تفسیر]] القرآن فتوح البلاد و قصص الاخیار.<ref>هدیة العارفین ۲/۵۰۱.</ref>.<ref> [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۱ ص ۸۱۵.</ref>


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
خط ۱۲: خط ۱۴:
== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:000054.jpg|22px]] [[محمد هادی معرفت|معرفت، محمد هادی]]، [[اسرائیلیات (مقاله)|مقاله «اسرائیلیات»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۳''']]
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}



نسخهٔ ‏۲۵ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۲۶

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

مقدمه

ابوعبدالله وهب بن منبه بن کامل بن سیج بن سیحان یمانی صنعانی ذماری أبناوی در زمان خلافت عثمان[۱] به سال ۳۴ هـ در سرزمین صنعاء زاده شد.[۲] او از نژاد فارس و پدرش منبّه از مردمان هرات، خراسان قدیم، به شمار می‌‌رفت. گویند که خسرو، پادشاه ایران وی را از آن سرزمین اخراج کرد، اما هنگامی که نزد پیامبر(ص) آمد اسلام آورد.[۳]

وهب از نیکان تابعین[۴] و مدت سیزده سال با ابن عباس ملازم و همراه بود.[۵] او دانش خویش را از بزرگانی چون ابن عباس، جابر بن عبدالله انصاری و عبدالله بن عمر آموخته و از ایشان روایت کرده است.[۶] کسان بسیاری نیز از وهب حدیث شنیده و روایت کرده‌اند که در آن میان نام افرادی چون عمرو بن دینار، مغیرة بن حکیم و منذر بن نعمان به چشم می‌‌خورد.[۷] ابن خلکان و یاقوت، وهب را تاریخ‌شناس و فردی آگاه به اخبار گذشتگان، انبیا و پادشاهان دانسته و تأکید کرده‌اند که وهب در زمینه قصص گذشتگان بسیار مهارت داشت و اخبار و آثار بسیاری، از جمله اسرائیلیات را مورد بررسی و مطالعه قرار داده است.[۸] ابوزرعه و عجلی وی را فردی موثق دانسته‌اند.[۹] ذهبی می‌‌نویسد که وهب زمانی از مذهب قدریّه پیروی می‌‌کرد و حتی تألیفی نیز در این موضوع نوشته بود، ولی سرانجام از تألیف خود اظهار پشیمانی کرده است.[۱۰] به علاوه، وی مدتی نیز در صنعاء عهده‌دار کار قضاوت بود.[۱۱]

تاریخ درگذشت وهب به اختلاف نقل شده،[۱۲] ولی بخاری آن را به سال ۱۱۴ هـ دانسته است.[۱۳] او دارای آثار و تألیفاتی چند بوده که از آن جمله است: کتاب المبتدی[۱۴] کتاب فی ذکر ملوک حمیر[۱۵] قصص الانبیاء[۱۶] الاسرائیلیات تفسیر القرآن فتوح البلاد و قصص الاخیار.[۱۷].[۱۸]

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

  1. تاریخ مدینة دمشق ۶۳/۳۶۹.
  2. الاعلام ۸/۱۲۵.
  3. سیر اعلام النبلاء ۴/۵۴۶ و۵۴۷.
  4. خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۱۱/۱۶۷.
  5. الاعلام ۸/۱۲۶.
  6. تهذیب الکمال ۳۱/۱۴۰.
  7. تاریخ مدینة دمشق ۶۳/۳۶۹.
  8. وفیات الاعیان ۶/۳۵ معجم الادباء ۱۹/۲۵۹.
  9. الجرح و التعدیل ۹/۲۴ تاریخ الثقات ۴۶۷.
  10. تاریخ الاسلام ۷/۴۹۹.
  11. تاریخ الاسلام ۷/۴۹۷.
  12. الثقات ۵/۴۸۸ الطبقات الکبری ۵/۵۴۳ المنتظم ۷/۱۴۲.
  13. التاریخ الکبیر ۸/۱۶۴.
  14. الذریعه ۱۹/۴۷.
  15. وفیات الاعیان ۶/۳۵.
  16. الاعلام ۸/۱۲۶.
  17. هدیة العارفین ۲/۵۰۱.
  18. فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص ۸۱۵.