ایلاء: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۹ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۵۷

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

ایلاء در قرآن - ایلاء در معارف و سیره رضوی

مقدمه

ایلاء عبارت است از سوگند یاد کردن شوهر بر ترک آمیزش در قُبُل با همسر دائمی خود برای همیشه یا بیشتر از چهار ماه به قصد زیان رساندن به او. ^[۱] و در فقه بابی مستقل است؛ هر چند از آن در بابهای نکاح، یمین و کفّارات نیز به مناسبت سخن گفته‏اند.

ارکان

صیغه: ایلاء با هر لفظ صریح در مضمون ایلاء تحقق می‏‌یابد. در تحقّق آن با الفاظ کنایی اختلاف است. ایلاء به هر زبانی، هرچند غیر عربی محقّق می‏‌گردد. قسم باید به یکی از نام‌های خداوند، و انگیزه ایلاء کننده باید زیان رساندن به همسر خویش باشد، و چنانچه به مصلحت زن باشد، حکم ایلاء را ندارد، بلکه حکم قسم بر آن مترتّب می‏‌گردد. ^[۲] ایلاء با قسم بر ترک آمیزش، به کمتر از چهار ماه منعقد نمی‏‌شود. ^[۳] در اینکه ایلاء مشروط، صحیح است یا باطل، اختلاف است. ^[۴]
ایلاء کننده و ایلاء شونده: ایلاء کننده باید بالغ، عاقل و مختار باشد. و از روی قصد ایلاء کند. در ایلاء شونده، زوجه بودن، تحقق عمل آمیزش و بنابر قول مشهور دائمی بودن زوجیّت ـ مقابل موقّت ـ شرط است. ^[۵]

احکام کلّی

پس از وقوع ایلاء، چنانچه زن نزد حاکم شرع شکایت بَرَد، حاکم، نخست مرد را چهار ماه مهلت می‌‏دهد تا رجوع کند و بعد از آمیزش، کفّاره دهد. به قول مشهور، این مدّت ـ که مدّت تربّص نام دارد ـ از هنگام شکایت زن نزد حاکم محاسبه می‏‌شود، نه از زمان ایلاء. مدّت تربّص، حقّ شوهر است و زن در آن مدّت، استحقاق درخواست رجوع ندارد.

پس از سپری شدن مدّت یاد شده، چنانچه مرد رجوع نکند، حاکم او را به طلاق یا رجوع وادار می‏‌کند، و در صورت استنکاف زندانی می‏‌شود و در خوردن و آشامیدن بر او سخت گرفته می‏‌شود تا یکی از دو کار را بپذیرد. ^[۶] رجوع شخص قادر بر آمیزش، به دخول در فرج به مقدار ختنه‌گاه، و رجوع ناتوان از آمیزش به علّت وجود مانعی، به اظهار زبانی قصد رجوع است^[۷].^[۸]

جستارهای وابسته

منابع

هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت

پانویس

↑ جواهر الکلام ۳۳/ ۲۹۷
↑ جواهر الکلام ۳۳/ ۲۹۸ ـ ۳۰۳
↑ جواهر الکلام ۳۳/ ۳۰۹
↑ جواهر الکلام ۳۳/ ۳۰۱ ـ ۳۰۲
↑ جواهر الکلام ۳۳/ ۳۰۴ ـ ۳۰۸
↑ جواهر الکلام ۳۳/ ۳۱۱ ـ ۳۱۵
↑ جواهر الکلام ۳۳/ ۳۳۰.
↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۱، صفحه ۷۸۵-۷۸۶.

[1] جواهر الکلام ۳۳/ ۲۹۷

[2] جواهر الکلام ۳۳/ ۲۹۸ ـ ۳۰۳

[3] جواهر الکلام ۳۳/ ۳۰۹

[4] جواهر الکلام ۳۳/ ۳۰۱ ـ ۳۰۲

[5] جواهر الکلام ۳۳/ ۳۰۴ ـ ۳۰۸

[6] جواهر الکلام ۳۳/ ۳۱۱ ـ ۳۱۵

[7] جواهر الکلام ۳۳/ ۳۳۰.

[8] هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۱، صفحه ۷۸۵-۷۸۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

@@ خط ۴: / خط ۴: @@
 ==مقدمه==
-واژه ایلاء از ریشه «ا ـ ل ـ ی» به معنای [[سوگند]] یاد کردن به طور مطلق <ref>ترتیب العین، ص۵۱ ـ ۵۲، «الی»؛ مجمع البحرین، ج ۱، ص۹۵، «الو».</ref> یا سوگندی است که اقتضای [[مسامحه]] و کوتاهی درباره کار مورد سوگند داشته باشد <ref>مفردات، ص۸۴، «الی».</ref> و در اصطلاح [[فقه]] سوگند زوج بر ترک آمیزش با [[همسر]] دائمی است که با وی مباشرت کرده باشد، به طور مطلق یا [[مقید]] به زمانی بیش از ۴ ماه. <ref>تفسیر قرطبی، ج۳، ص۶۹ - ۷۰؛ التعریفات، ص۵۹؛ جواهرالکلام، ج ۳۳، ص۲۹۷.</ref> پیشینه ایلاء به [[عصر جاهلیت]]  باز می‌گردد که زوج برای زیان رساندن به همسر خود، بر ترک آمیزش با وی تا مدتی سوگند یاد می‌کرد و با این کار او را هم از [[حق]] استمتاع با خود و هم از حق [[ازدواج]] با دیگری [[محروم]] می‌کرد و گاه پس از پایان مدت باز سوگند را تکرار می‌کرد. <ref>التفسیر الکبیر، ج ۶، ص۸۵؛ تفسیر قرطبی، ج ۳، ص۶۸؛ الفقه الاسلامی، ج ۹، ص۷۰۶۹.</ref> این [[سنت]] [[ناپسند]] [[جاهلی]] مدتی پس از [[اسلام]] نیز ادامه داشت؛ لیکن در [[سال ۴ هجری]] با [[نزول آیات]] {{متن قرآن|لِلَّذِينَ يُؤْلُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ فَإِنْ فَاءُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«کسانی که سوگند می‌خورند با همسران خود آمیزش نکنند ، باید چهار ماه انتظار کشند، پس اگر بازگشتند خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۲۲۶.</ref>، {{متن قرآن|وَإِنْ عَزَمُوا الطَّلَاقَ فَإِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«و اگر آهنگ طلاق کردند بی‌گمان خداوند شنوایی داناست» سوره بقره، آیه ۲۲۷.</ref> برداشته شد و برای [[حمایت]] از [[حقوق]] زوجه، [[احکام]] ایلاء [[تشریع]] گردید.
+ایلاء عبارت است از [[سوگند]] یاد کردن شوهر بر ترک آمیزش در قُبُل با [[همسر]] دائمی خود برای همیشه یا بیشتر از چهار ماه به قصد زیان رساندن به او. <ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۲۹۷</ref> و در [[فقه]] بابی مستقل است؛ هر چند از آن در بابهای [[نکاح]]، [[یمین]] و کفّارات نیز به مناسبت سخن گفته‏اند.
-برخی [[مفسران]] در [[شأن نزول آیات]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَأُسَرِّحْكُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا}}<ref>«ای پیامبر! به همسرانت بگو: اگر خواستار زندگی این جهان و آرایه‌های آن هستید بیایید شما را برخوردار سازم و با شیوه‌ای نیکو رهایتان کنم» سوره احزاب، آیه ۲۸.</ref>، {{متن قرآن|وَإِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِنَاتِ مِنْكُنَّ أَجْرًا عَظِيمًا}}<ref>«و اگر خدا و پیامبرش و سرای واپسین را می‌خواهید، بی‌گمان خداوند برای نیکوکاران شما پاداشی سترگ آماده کرده است» سوره احزاب، آیه ۲۹.</ref> گفته‌اند که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در پی درخواست [[نفقه]] و وسایل [[زندگی]] از سوی برخی از [[همسران]] خود، بر ترک مباشرت یک‌ ماهه با آنان سوگند یاد کرد؛<ref>مجمع البیان، ج ۸، ص۵۵۴؛ تفسیر قرطبی، ج ۳، ص۶۸؛ الدرالمنثور، ج ۶، ص۵۹۶. </ref> ولی بر فرض [[صحت]] این ماجرا، با توجه به نبودن شرایط ایلای اصطلاحی در این مورد نمی‌توان آن را مصداق ایلاء دانست.<ref>[[حسین علی‌پور|علی‌پور، حسین]]، [[ایلاء (مقاله)|مقاله «ایلاء»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ]]، ج۵، ص ۱۸۲ - ۱۸۳.</ref>
+== ارکان ==
+#'''صیغه:''' ایلاء با هر لفظ صریح در مضمون ایلاء تحقق می‏‌یابد. در تحقّق آن با الفاظ کنایی [[اختلاف]] است. ایلاء به هر زبانی، هرچند غیر [[عربی]] محقّق می‏‌گردد. قسم باید به یکی از نام‌های [[خداوند]]، و [[انگیزه]] ایلاء کننده باید زیان رساندن به همسر خویش باشد، و چنانچه به [[مصلحت]] [[زن]] باشد، [[حکم]] ایلاء را ندارد، بلکه [[حکم]] قسم بر آن مترتّب می‏‌گردد. <ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۲۹۸ ـ ۳۰۳</ref> ایلاء با قسم بر ترک آمیزش، به کمتر از چهار ماه منعقد نمی‏‌شود. <ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۳۰۹</ref> در اینکه ایلاء مشروط، صحیح است یا [[باطل]]، [[اختلاف]] است. <ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۳۰۱ ـ ۳۰۲</ref>
+#'''ایلاء کننده و ایلاء شونده:''' ایلاء کننده باید بالغ، [[عاقل]] و مختار باشد. و از روی قصد ایلاء کند. در ایلاء شونده، زوجه بودن، تحقق عمل آمیزش و بنابر قول مشهور دائمی بودن زوجیّت ـ مقابل موقّت ـ شرط است. <ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۳۰۴ ـ ۳۰۸</ref>
-== شرایط تحقق ایلا ==
+==[[احکام]] کلّی ==
+پس از وقوع ایلاء، چنانچه [[زن]] نزد [[حاکم شرع]] [[شکایت]] بَرَد، [[حاکم]]، نخست مرد را چهار ماه مهلت می‌‏دهد تا [[رجوع]] کند و بعد از آمیزش، کفّاره دهد. به قول مشهور، این مدّت ـ که مدّت تربّص نام دارد ـ از هنگام شکایت زن نزد حاکم [[محاسبه]] می‏‌شود، نه از [[زمان]] ایلاء. مدّت تربّص، [[حقّ]] شوهر است و زن در آن مدّت، [[استحقاق]] درخواست رجوع ندارد.
+پس از سپری شدن مدّت یاد شده، چنانچه مرد رجوع نکند، حاکم او را به [[طلاق]] یا رجوع وادار می‏‌کند، و در صورت [[استنکاف]] [[زندانی]] می‏‌شود و در [[خوردن و آشامیدن]] بر او سخت گرفته می‏‌شود تا یکی از دو کار را بپذیرد. <ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۳۱۱ ـ ۳۱۵</ref> [[رجوع]] شخص [[قادر]] بر آمیزش، به دخول در [[فرج]] به مقدار ختنه‌گاه، و رجوع [[ناتوان]] از آمیزش به علّت وجود مانعی، به اظهار زبانی قصد رجوع است<ref>جواهر الکلام ۳۳/ ۳۳۰.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۷۸۵-۷۸۶.</ref>
 == جستارهای وابسته ==
@@ خط ۱۴: / خط ۱۹: @@
 == منابع ==
 {{منابع}}
-# [[پرونده: 000056.jpg|22px]] [[حسین علی‌پور|علی‌پور، حسین]]، [[ایلاء (مقاله)|مقاله «ایلاء»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۵''']]
+# [[پرونده:1368945.jpg|22px]] [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|'''فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت''']]
 {{پایان منابع}}