|
|
| خط ۴۹: |
خط ۴۹: |
| #{{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَالَ لِعِيسَى{{ع}} عَظِّمِ الْعُلَمَاءَ وَ اعْرِفْ فَضْلَهُمْ فَإِنِّي فَضَّلْتُهُمْ عَلَى جَمِيعِ خَلْقِي إِلَّا النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ كَفَضْلِ الشَّمْسِ عَلَى الْكَوَاكِبِ وَ كَفَضْلِ الْآخِرَةِ عَلَى الدُّنْيَا وَ كَفَضْلِي عَلَى كُلِّ شَيْءٍ}}<ref>عاملی (شهید ثانی)، منیة المرید، ص۱۱۹.</ref>؛ | | #{{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَالَ لِعِيسَى{{ع}} عَظِّمِ الْعُلَمَاءَ وَ اعْرِفْ فَضْلَهُمْ فَإِنِّي فَضَّلْتُهُمْ عَلَى جَمِيعِ خَلْقِي إِلَّا النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ كَفَضْلِ الشَّمْسِ عَلَى الْكَوَاكِبِ وَ كَفَضْلِ الْآخِرَةِ عَلَى الدُّنْيَا وَ كَفَضْلِي عَلَى كُلِّ شَيْءٍ}}<ref>عاملی (شهید ثانی)، منیة المرید، ص۱۱۹.</ref>؛ |
| #{{متن حدیث| قَالَ أَبُوعَبْدِ اللَّهِ{{ع}}: إِيَّاكُمْ أَنْ يُحَاكِمَ بَعْضُكُمْ بَعْضاً إِلَى أَهْلِ الْجَوْرِ وَ لَكِنِ انْظُرُوا إِلَى رَجُلٍ مِنْكُمْ يَعْلَمُ شَيْئاً مِنْ قَضَائِنَا فَاجْعَلُوهُ بَيْنَكُمْ فَإِنِّي قَدْ جَعَلْتُهُ قَاضِياً فَتَحَاكَمُوا إِلَيْهِ}}<ref>کلینی، الکافی، ج۷، ص۴۱۱.</ref>.<ref>[[اصغرآقا مهدوی|مهدوی، اصغرآقا]] و [[سید محمد صادق کاظمی|کاظمی، سید محمد صادق]]، [[کلیات فقه سیاسی (کتاب)|کلیات فقه سیاسی]]، ص ۱۸۳-۱۹۰.</ref> | | #{{متن حدیث| قَالَ أَبُوعَبْدِ اللَّهِ{{ع}}: إِيَّاكُمْ أَنْ يُحَاكِمَ بَعْضُكُمْ بَعْضاً إِلَى أَهْلِ الْجَوْرِ وَ لَكِنِ انْظُرُوا إِلَى رَجُلٍ مِنْكُمْ يَعْلَمُ شَيْئاً مِنْ قَضَائِنَا فَاجْعَلُوهُ بَيْنَكُمْ فَإِنِّي قَدْ جَعَلْتُهُ قَاضِياً فَتَحَاكَمُوا إِلَيْهِ}}<ref>کلینی، الکافی، ج۷، ص۴۱۱.</ref>.<ref>[[اصغرآقا مهدوی|مهدوی، اصغرآقا]] و [[سید محمد صادق کاظمی|کاظمی، سید محمد صادق]]، [[کلیات فقه سیاسی (کتاب)|کلیات فقه سیاسی]]، ص ۱۸۳-۱۹۰.</ref> |
|
| |
| ==[[دلایل نقلی]] محض==
| |
| برای [[اثبات ولایت فقیه]] به [[روایات]] فراوانی استناد شده است. اهم این روایات به شرح زیر است:
| |
| # [[مقبوله عمر بن حنظله]]: {{متن حدیث|...فَإِنِّي قَدْ جَعَلْتُهُ عَلَيْكُمْ حَاكِماً...}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۶۲.</ref>.
| |
| # [[مشهوره ابی‌خدیجه]]: {{متن حدیث|إِيَّاكُمْ أَنْ يُحَاكِمَ بَعْضُكُمْ بَعْضاً إِلَى أَهْلِ الْجَوْرِ وَ لَكِنِ انْظُرُوا إِلَى رَجُلٍ مِنْكُمْ يَعْلَمُ شَيْئاً مِنْ قَضَائِنَا فَاجْعَلُوهُ بَيْنَكُمْ فَإِنِّي قَدْ جَعَلْتُهُ قَاضِياً}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۷، ص۴۱۱.</ref>.
| |
| # [[روایت]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}}: {{متن حدیث|قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}}: اللَّهُمَّ ارْحَمْ خُلَفَائِي؛ قِيلَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! وَ مَنْ خُلَفَاؤُكَ؟ قَالَ: الَّذِينَ يَأْتُونَ مِنْ بَعْدِي يَرْوُونَ حَدِيثِي وَ سُنَّتِي}}<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۲۰.</ref>.
| |
| # [[امام حسین]]{{ع}}: {{متن حدیث|مَجَارِيَ الْأُمُورِ وَ الْأَحْكَامِ عَلَى أَيْدِي الْعُلَمَاءِ بِاللَّهِ الْأُمَنَاءِ عَلَى حَلَالِهِ وَ حَرَامِهِ}}<ref>ابن‌شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول، ص۲۳۸.</ref>.
| |
| # [[توقیع شریف]]: {{متن حدیث|أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِيهَا إِلَى رُوَاةِ حَدِيثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِي عَلَيْكُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ}}<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۴۸۴.</ref>.
| |
|
| |
| فارغ از بحث سندی دربارۀ دلالت این روایات به صورت خلاصه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
| |
| # روایت اول اگرچه در بارۀ [[مشروعیت]] [[قضاوت]] [[فقیه]] است، تعلیل [[امام]] عام است و شامل همۀ مسائلی که [[سلاطین]] و [[زمامداران]] به حل و فصل آن می‌پردازند، می‌شود<ref>ر.ک: امام خمینی، کتاب البیع، ج۲، ص۶۳۸-۶۴۲.</ref>.
| |
| # روایت دوم اگرچه به جای لفظ [[حاکم]] لفظ [[قاضی]] را دارد، جمله {{متن حدیث|وَ إِيَّاكُمْ أَنْ يُحَاكِمَ بَعْضُكُمْ بَعْضاً إِلَى أَهْلِ الْجَوْرِ}} بیانگر [[حکم کلی]] است و شامل همۀ خصومت‌هایی می‌شود که میان [[مردم]] رخ می‌دهد. این [[درگیری‌ها]] اختصاص به [[مسائل مالی]] ندارد و گاهی مربوط به [[حقوق]] و [[مناصب]] [[اجتماعی]] است که امام{{ع}} از [[رجوع]] به [[سلاطین جور]] [[نهی]] و [[رجوع به فقیه]] را بر آنان [[واجب]] کرده است.
| |
| #در روایت سوم از [[خلیفه]] و [[جانشینان پیامبر]]{{صل}} یاد شده است. ازآنجاییکه در این روایت از [[شأن]] خاصی یاد نشده است، استفاده می‌شود که [[فقها]] در تمام [[شئون]] [[نبی اکرم]] -[[رسالت]] ([[تبلیغ]] [[آیات الهی]] و رساندن [[احکام شرعی]] و [[راهنمایی]] [[مردم]])، [[قضاوت]] و [[ولایت]] و [[زمامداری]] [[جامعۀ اسلامی]] - [[جانشین]] آن [[حضرت]] هستند. از جملۀ {{متن حدیث|الَّذِينَ يَأْتُونَ مِنْ بَعْدِي يَرْوُونَ حَدِيثِي وَ سُنَّتِي}} هم به دست می‌آید که [[راویان]] و [[محدثان]]، [[جانشینان]] آن حضرت نیستند؛ زیرا [[راوی]] تنها [[نقل حدیث]] می‌کند. او نمی‌تواند تشخیص دهد آنچه را نقل می‌کند [[روایت]] و [[سنت پیامبر]]{{صل}} است یا نه؟ این کار تنها از عهدۀ کسی که به [[مقام]] افتا و [[اجتهاد]] رسیده و [[فقیه]] است، بر می‌آید.
| |
| #از روایت چهارم استفاده می‌شود که مجاری همۀ امور (ال در {{متن حدیث|الْأُمُورِ}} برای استغراق است) اعم از [[امور فردی]]، [[اجتماعی]] و زمامداری [[مسلمین]]، به علمای [[آگاه]] و [[عادل]] واگذار شده است.
| |
| # [[توقیع]] ([[نامه]]) [[مبارک]] دلالت دارد در مورد حوادثی که در [[زمان غیبت]] پیش خواهد آمد -[[احکام]] مربوط به حوادث و نیز حل و فصل آنها از جنبۀ [[سیاسی]] و [[حکومتی]] - باید به [[راویان حدیث]] [[رجوع]] شود که اینان [[حجت]] [[امام]] بر مردم هستند.
| |
|
| |
| [[حجیت]] قول [[فقها]] به معنای آن است که اگر مردم به گفته فقها عمل نکنند، [[خدا]] به همان گفتۀ فقیه علیه مردم [[احتجاج]] می‌کند و این یعنی [[تفویض]] ولایت و [[رهبری]] به [[ولی فقیه]] است.
| |
| نتیجه اینکه در این [[روایات]] به جنبۀ [[کلامی]] بحث [[ولایت فقیه]] اشاره شده است؛ زیرا سخن از [[جعل]] الهیه است و در واقع مفاد این [[احادیث]] همان مفاد [[دلیل عقلی]] است. از سویی دیگر در [[فقه]] نیز می‌توان از باب اطلاق به این [[ادله]] [[تمسک]] کرد همانطوریکه فقها برای احکام [[مکلفان]] یعنی ناظر به عمل یا کلیاتی که ناظر به عمل است، از این ادله در متون [[فقهی]] خود استفاده کرده‌اند.<ref>[[قاسم ترخان|ترخان، قاسم]]، [[تعامل کلام و فقه سیاسی در ولایت فقیه (مقاله)|تعامل کلام و فقه سیاسی در ولایت فقیه]] ص ۱۱۵.</ref>
| |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
