ثابت بن معبد
آشنایی اجمالی
ابونعیم[۱]، نام وی را در شمار صحابه آورده، ولی با استناد به خبری می‌گوید: عبیدالله بن عمرو از عبدالملک بن عمیر از ثابت بن معبد از مردی از قبیله کلب نقل کرده است که مردی از رسول خدا (ص) درباره زنی از اقوامش پرسید که شیفته زیبایی او شده بود. ابونعیم[۲] افزوده است که ثابت بن معبد، تابعی و از اهل کوفه بوده و صحابی نیست و صحابی دانستن وی اشتباه است. ابن اثیر[۳] نیز نام وی را در شمار صحابه آورده، ولی با اشاره به خبر یاد شده، ثابت بن معبد را تابعی دانسته است. ابن حجر[۴] نام ثابت را در بخش چهارم کتاب خود (توهمات) آورده و با قاطعیت گفته است که ثابت، تابعی بوده و حدیثی به شکل مرسل نقل نموده یا حدیثی به او رسیده و او برخی از راویان آن را جابه جا نقل کرده است. ابن حجر[۵]، به بررسی اشتباه پرداخته است و می‌گوید: ابن منده از ثابت یاد نموده و دلیل اشتباه را نیز بیان کرده است. دلیل اشتباه این بوده است که در خبر یاد شده، چنین آمده که عمرو بن خالد از عبیدالله بن عمرو از عبدالملک بن عمیر از مردی از قبیله کلب از ثابت بن معبد خبر یاد شده را نقل کرده است؛ در حالی که براساس سندی دیگر، علی بن معبد و دیگران از عبیدالله بن عمرو از عبدالملک از ثابت بن معبد از مردی از قبیله کلب این خبر را نقل کرده و ابن منده می‌گوید: سند این خبر به همین شکل درست است، ولی عمرو بن خالد آن را مقلوب کرده است. بنابراین، ثابت، تابعی بوده و در اثر این اشتباه صحابی شمرده شده است. البته مغلطای[۶] گفته ابن منده ثابت را در شمار صحابه آورده است؛ در حالی که به گفته ابن حجر[۷] خود ابن منده نیز صحابی دانستن ثابت را ناشی از اشتباه می‌داند. به هر حال، منابع دیگری چون بخاری[۸]، حدیث ثابت را منقطع دانسته و ابن ابی حاتم[۹]، ابن حبان[۱۰] و ذهبی[۱۱] نیز ثابت را تابعی دانسته‌اند[۱۲]. ابن اثیر[۱۳]، در بخش نام اصحاب منتسب به قبیله نیز نام ثابت بن معبد را آورده و با اندکی تغییر، به روایت یاد شده اشاره کرده؛ با این حال، او را تابعی شمرده است.[۱۴]
منابع
پانویس
- ↑ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۸۴.
- ↑ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۸۴.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۵۴.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۳۵.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۳۶.
- ↑ مغلطای، علاءالدین بن قلیج، الانابة الی معرفة المختلف فیهم من الصحابه، ج۱، ص۱۲۴.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۳۶.
- ↑ بخاری، التاریخ الکبیر ج۲، ص۱۶۹.
- ↑ ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۲، ص۴۵۷.
- ↑ ابن حبان، الثقات، ج۴، ص۹۲.
- ↑ ذهبی، تجرید أسماء الصحابه ج۱، ص۶۵.
- ↑ ر. ک: ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۳۶.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۶، ص۳۹۲.
- ↑ خانجانی، قاسم، مقاله «ثابت بن معبد»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۳۰۷.