برید کناسی
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد
آشنایی اجمالی
برید الکناسی[۱]، در سند سه روایت تفسیر کنز الدقائق و به گزارش از الکافی ذکر شده است؛ برای نمونه:
«اِبْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ بُرَيْدٍ اَلْكُنَاسِيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ عَنْ قَوْلِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ : ﴿يَوْمَ يَجْمَعُ اللَّهُ الرُّسُلَ فَيَقُولُ مَاذَا أُجِبْتُمْ قَالُوا لَا عِلْمَ لَنَا﴾[۲] قَالَ فَقَالَ إِنَّ لِهَذَا تَأْوِيلاً ﴿فَيَقُولُ مَاذَا أُجِبْتُمْ﴾ فِي أَوْصِيَائِكُمُ اَلَّذِينَ خَلَّفْتُمُوهُمْ عَلَى أُمَمِكُمْ قَالَ فَيَقُولُونَ ﴿لَا عِلْمَ لَنَا﴾ بِمَا فَعَلُوا مِنْ بَعْدِنَا»[۳].[۴]
شرح حال راوی
دیدگاه‌های متفاوتی در باره برید الکناسی یاد شده است:
- اتحاد برید الکناسی با یزید الکناسی.
- تغایر برید الکناسی با یزید الکناسی.
- اتحاد هر دو با برید بن معاویة العجلی.
- عدم وجود خارجی برید الکناسی.
محقق اردبیلی با اشاره به اختلاف نسخه‌ها در ضبط نام راوی که در بعضی برید الکناسی و در برخی یزید الکناسی ثبت شده، خاستگاه این اختلافات را سخن شیخ طوسی می‌داند که در الرجال و در اصحاب امام صادق(ع) در باب الباء از برید الکناسی[۵] و در باب «الیاء» از یزید أبو خالد الکناسی[۶] نام می‌برد[۷] و سرانجام، به قرینه اتحاد راوی[۸] به اتحاد این دو عنوان با برید بن معاویه معتقد می‌شود و چنین می‌نویسد: "ويأتي فيها ما يشعر باتحادهما مع بريد بن معاوية العجلي أيضاً هذا غاية التوجيه في هذا المقام"[۹].
علامه مامقانی با ردّ نظریه اتحاد برید الکناسی با یزید الکناسی و ردّ دیدگاه محقق اردبیلی مبنی بر اتحاد این دو عنوان (برید الکناسی و یزید الکناسی) با برید بن معاویه، تعدّد عناوین سه‌گانه را می‌پذیرد و هر یک را (برید الکناسی، یزید الکناسی و برید بن معاویه) راوی مستقل به شمار می‌آورد[۱۰].
آیت الله خویی برای برید الکناسی عنوانی جداگانه نهاده و تنها به نقل عبارت شیخ طوسی و روایت مذکور ذیل آن بسنده[۱۱]؛ ولی در عنوان یزید الکناسی به همین روایت اشاره کرده و اتحاد این دو را (برید الکناسی و یزید الکناسی) با یزید ابو خالد القماط بعید ندانسته و در توجیه آن چنین نوشته است: "وذلك فإن النجاشي ذكر أن يزيد أبا خالد القماط، له كتاب، ومع ذلك فلم يذكر الشيخ في رجاله إلا يزيد أبا خالد الكناسي، فلو لم يكن الكناسي متحد مع القماط لم يكن لترك ذكره وجه و يؤيد الإتحاد أيضا، أن يزيد أبا خالد القماط، كوفي، علي ما صرح به النجاشي، والكناسة محلة من محلات الكوفة، فيزيد أبو خالد قماط، كوفي، كناسي هذا، ولكن ذكر البرقي أبا خالد الكناسي و يزيد أبا خالد القماط، كلا من العنوانين في أصحاب الصادق(ع) يشعر بالتعدد، والله العالم[۱۲].
علامه تستری با بررسی دیدگاه اردبیلی و مامقانی سرانجام نتیجه میگیرد که اساساً عنوان برید الکناسی وجود خارجی ندارد و درست آن، یزید الکناسی است[۱۳].[۱۴]
تحقیق
از بررسی اسناد روایات برمی‌آید که دیدگاه محقق تستری به صواب نزدیک‌تر است و برید الکناسی وجود خارجی ندارد. توضیح آنکه عنوان برید الکناسی تنها در سند یک روایت الکافی واقع شده[۱۵] و آن نیز مصحف یزید الکناسی است، چون همین روایت در شرح ملا صالح مازندرانی[۱۶] و بحار الأنوار[۱۷] به گزارش از الکافی گزارش شده و در سند آن، یزید الکناسی ثبت شده است.
افزون بر این، روایت یادشده در تفسیر العیاشی[۱۸] و تفسیر البرهان[۱۹] به گزارش از تفسیر العیاشی نقل شده و در سند این دو نیز یزید الکناسی ضبط شده است؛ اما عنوان یزید الکناسی در چند سند روایت الکافی نیز واقع گردیده است که در ادامه به آنها اشاره می‌شود:
- "عدة من أصحابنا، عن أحمد بن محمد بن عیسی، عن ابن محبوب، عن هشام بن سالم، عن یزید الکناسی، قال: سألت أبا جعفر(ع):...[۲۰].
- "علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن محبوب، عن أبي أيوب، عن يزيد الكناسي، عن أبي جعفر(ع):...[۲۱].
- "ابن محبوب، عن هشام بن سالم، عن يزيد الكناسي قال: إن رجلا من أصحابنا تزوج امرأة فقال لي: أحب أن تسأل أبا عبدالله(ع)...[۲۲].
- "محمد بن يحيى، عن أحمد بن محمد و علي بن إبراهيم، عن أبیه، عن ابن محبوب، عن أبي أيوب الخزاز، عن يزيد الكناسي قال: سألت أبا جعفر(ع):...[۲۳].
- "محمد بن يحيى، عن أحمد بن محمد، و علي بن إبراهيم، عن أبيه جميعاً، عن ابن محبوب، عن أبي أيوب الخزاز، عن يزيد الكناسي قال: سألت أبا جعفر(ع):...[۲۴].
- "عدة من أصحابنا، عن أحمد بن محمد و سهل بن زیاد و علي بن إبراهيم، عن أبيه و محمد بن يحيى، عن أحمد بن محمد جميعاً، عن ابن محبوب، عن هشام بن سالم، عن يزيد الكناسي، عن أبي جعفر(ع):...[۲۵].
- "عدة من أصحابنا، عن سهل بن زیاد و علي بن إبراهيم، عن أبيه جميعاً، عن ابن محبوب، عن أبي أيوب، عن يزيد الكناسي قال: سألت أبا جعفر(ع):...[۲۶].
- "محمد بن يحيى، عن أحمد بن محمد، عن ابن محبوب، عن أبي أيوب الخزاز، عن يزيد الكناسي، عن أبي جعفر(ع):...[۲۷].
- "علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن محبوب، عن جميل بن صالح، عن يزيد الكناسي، عن أبي جعفر(ع):...[۲۸].
در کتاب‌های رجال نیز عنوان برید الکناسی تنها یک بار در رجال الطوسی در اصحاب امام صادق(ع) عنوان شده است[۲۹].
ابن حجر عسقلانی از رجالیان سنّی نیز برید الکناسی را عنوان کرده است: "حدث عن أبي جعفر و أبي عبدالله. قال الدارقطني و ابن مأكولا في المؤتلف و المختلف: أنه من شيوخ الشيعة؛ قلت: وذكره الطوسي في الرواة عن جعفر الصادق"[۳۰].
در پایان یادآوری می‌شود عنوان یزید الکناسی در کتاب‌های رجال مشاهده نمی‌شود؛ ولی یزید ابو خالد الکناسی[۳۱] و ابو خالد الکناسی[۳۲] در رجال البرقی و عنوان "یزید یکنّی أبا خالد الکناسی"[۳۳] و یزید ابو خالد الکناسی[۳۴] در رجال الطوسی ذکر شده‌اند.
بر این اساس، تردیدی در وجود یزید الکناسی نیست؛ لیکن در وجود راوی مستقلی به نام برید الکناسی تردیدی جدّی هست، بلکه می‌‌توان به عدم آن، قطع داشت و آنچه سبب شده که شیخ طوسی او را به صورت مستقل ذکر کند، اختلاف نسخه‌ها در ضبط نام یزید الکناسی در بعضی اسناد روایات بوده که به برید الکناسی تصحیف شده بوده و شیخ طوسی آن را یک راوی مستقل به شمار آورد.[۳۵]
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: أ. منابع شیعی: رجال الطوسی، ص۱۷۱، ش۲۰۰۹؛ منهج المقال، ج۳، ص۱۷، ش۷۴۴؛ مجمع الرجال، ج۱، ص۲۵۳؛ جامع الرواة، ج۱، ص۱۱۶، ش۸۸۶، ج۲، ص۳۴۱، ش۲۴۱۵؛ أعیان الشیعه، ج۳، ص۵۵۸؛ تنقیح المقال، ج۱۲، ص۱۱۸، ش۲۹۵۳؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۷، ش۲۰۶۸؛ قاموس الرجال، ج۲، ص۲۷۵، ش۱۰۷۲. ب. منابع سنّی: لسان المیزان، ج۲، ص۱۰.
- ↑ روزی که خداوند پیامبران را گرد می‌آورد و می‌فرماید که به (دعوت) شما چه پاسخ داده شد؟ می‌گویند: ما را هیچ دانشی نیست سوره مائده، آیه ۱۰۹.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۴، ص۲۵۷ به گزارش از الکافی، ج۸، ص۳۳۸، ح۵۳۵.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 474.
- ↑ ر.ک: رجال الطوسی، ص۱۷۱، ش۲۰۰۹.
- ↑ رجال الطوسی، ص۳۲۳، ش۴۸۳۳.
- ↑ ر.ک: جامع الرواة، ج۱، ص۱۱۷.
- ↑ أبو أیوب و هشام بن سالم و علی بن رئاب.
- ↑ جامع الرواة، ج۱، ص۱۱۷.
- ↑ تنقیح المقال، ج۱۲، ص۱۱۸ - ۱۲۱.
- ↑ معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۲۰۲: من أصحاب الصادق(ع) رجال الشیخ (۶۰). روی عن أبی جعفر(ع) و روی عنه هشام بن سالم. الکافی، الجز ۱، کتاب الحجة ۴، باب حالات الأئمة(ع) فی السن ۹۱، الحدیث، و الروضة، الحدیث ۵۳۵.
- ↑ معجم رجال الحدیث، ج۲۱، ص۱۱۱.
- ↑ قاموس الرجال، ج۲، ص۲۷۵ - ۲۷۶، ش۱۰۷۲: و الأظهر کونه بالمثناة، لأن الشیخ فی الرجال ذکره فی المثناة فی أصحاب الباقر و الصادق(ع) ولم یذکره بالموحدة إلا فی أصحاب الصادق(ع) و علیه فالعنوان ساقط.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 474-476.
- ↑ الکافی، ج۸، ص۳۳، ح۳۳۸: «عن ابن محبوب، عن هشام بن سالم، عن برید الکناسی قال: سألت أبا جعفر(ع):...». (روایت مورد بحث).
- ↑ ر.ک: شرح الکافی (ملا صالح مازندرانی)، ج۱۲، ص۴۸۰.
- ↑ ر.ک: بحار الأنوار، ج۷، ص۲۸۳.
- ↑ ر.ک: تفسیر العیاشی، ج۱، ص۳۴۹، ح۲۲۰.
- ↑ ر.ک: البرهان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۳۷۹، ح۳۳۶۷.
- ↑ الکافی، ج۱، ص۳۸۲، ح۱.
- ↑ الکافی، ج۳، ص۲۶۰، ح۳۸.
- ↑ الکافی، ج۵، ص۴۱۶، ح۹.
- ↑ الکافی، ج۶، ص۸۲، ح۱۲.
- ↑ الکافی، ج۶، ص۱۶۱، ح۳۴.
- ↑ الکافی، ج۷، ص۷۶، ح۱.
- ↑ الکافی، ج۷، ص۱۹۲، ح۲.
- ↑ الکافی، ج۷، ص۱۹۸، ح۲.
- ↑ الکافی، ج۸، ص۱۵۵، ح۱۴۴. یادآوری می‌شود که بعضی از این اسناد با سند روایت مورد بحث یکسان‌اند.
- ↑ ر.ک: رجال الطوسی، ص۱۷۱، ش۲۰۰۹.
- ↑ لسان المیزان، ج۲، ص۱۰.
- ↑ رجال البرقی، ص۱۲.
- ↑ رجال البرقی، ص۳۲.
- ↑ رجال الطوسی، ص۱۴۹، ش۱۶۵۵، در اصحاب امام باقر(ع).
- ↑ رجال الطوسی، ص۳۲۲، ش۴۸۳۳، اصحاب امام صادق(ع).
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 477-480.