ابوجندل عامری
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
برخی، ابوجندل را با برادرش عبدالله که از بدریّون است، اشتباه گرفته‌اند.[۱] او در مکّه اسلام آورد و به وسیله پدرش زندانی شد.[۲] با شنیدن خبر ورود پیامبر(ص) به حدیبیّه در سال ششم هجری، با غل و زنجیر از زندان گریخت و به مسلمانان پیوست. در این زمان، قرارداد صلح بین پیامبر و سهیل بن عمرو (پدر ابوجندل) به نمایندگی از مشرکان، به تازگی بسته شده [۳] یا به مراحل پایانی‌اش رسیده بود[۴] و سهیل، طبق یکی‌از بندهای آن (بازگرداندن تازه مسلمانان مکّی) بازگرداندن ابوجندل را طلبید و به نقلی، کامل شدن قرارداد را مشروط به آن دانست.[۵] پیامبر(ص) به ابوجندل فرمود: شکیبا باش و پاداشت را از خدا بخواه. خداوند به زودی برای تو و همراهانت گشایش خواهد کرد. ما با این قوم، قرارداد صلح بسته‌ایم.[۶] عمر ابوجندل را به کشتن پدرش تشویق کرد. ابوجندل پرسید: چرا تو او را نمی‌کشی؟ گفت: پیامبر مرا از کشتن او و غیر او نهی کرده است. وی با ردّ پیشنهاد عمر گفت: تو برای اطاعت رسول خدا شایسته‌تر از من نیستی.[۷]
وعده پیامبر به زودی محقّق شد و ابوجندل دوباره از زندان گریخت و به ابوبصیر و دیگر مسلمانان مکّی پیوست که از شکنجه مشرکان مکّه به عیص (منطقه‌ای در اطراف مدینه) رفته بودند و با ناامن کردن راه کاروان‌های تجاری قریش، آنان را به لغو آن بند واداشتند؛[۸] سپس ابوجندل به مدینه آمد و در تمام جنگ‌های پیامبر(ص) شرکت کرد.[۹]
پس از رحلت پیامبر، از نخستین مجاهدانی بود که به شام رفت [۱۰] و در فتح یرموک [۱۱] (منطقه‌ای نزدیک شام) و مَرْجُ الصُّفر [۱۲] (محلی نزدیک دمشق) شرکت جست. ابوجندل، با وجود پیشینه نیکو، در اواخر عمر دچار لغزش شد و به همراه دو تن دیگر از مجاهدانِ جبهه شام، شراب خورد و برای توجیه عملش، آیه ﴿لَيْسَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جُنَاحٌ فِيمَا طَعِمُوا إِذَا مَا اتَّقَوْا وَآمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ثُمَّ اتَّقَوْا وَآمَنُوا ثُمَّ اتَّقَوْا وَأَحْسَنُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ﴾[۱۳].[۱۴] یا ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ﴾[۱۵] را تأویل کرد. به دستور عمر، بر او حدّ جاری و پس از آن، دچار بحران روحی شد.[۱۶] عمر در نامه‌ای خطاب به وی، آیه ﴿إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِيمًا﴾[۱۷] و ﴿قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ﴾[۱۸] را (در موضوع توبه) یادآوری کرد که منجر به توبه [۱۹] او انجامید و سرانجام در سال ۱۸ هجری، در طاعون عمواس (منطقه‌ای نزدیک بیت‌المقدّس) که بسیاری از سربازان اسلام را به کام مرگ فرو برد، از دنیا رفت. از او فرزندی باقی نمانده است[۲۰].[۲۱]
ابوجندل در شأن نزول
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
- سهیل بن عمرو عامری (پدر)
منابع
پانویس
- ↑ الاستیعاب، ج ۴، ص ۱۸۸؛ الطبقات، ابن‌خیاط، ص ۶۳.
- ↑ الطبقات، ج ۷، ص ۲۸۴.
- ↑ سیره ابن‌هشام، ج ۳، ص ۳۱۸؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰.
- ↑ المغازی، ج ۲، ص ۶۰۸؛ الاصابه، ج ۷، ص ۵۹.
- ↑ المغازی، ج ۲، ص ۶۰۸؛ الاصابه، ج ۷، ص ۵۹.
- ↑ المغازی، ج ۲، ص ۶۰۸؛ سیره ابن‌هشام، ج ۳، ص ۳۱۸.
- ↑ المغازی، ج ۲، ص ۶۰۹.
- ↑ تاریخ طبری، ج ۲، ص ۱۲۵؛ الاستیعاب، ج ۴، ص ۱۸۸.
- ↑ الطبقات، ج ۷، ص ۲۸۴؛ تاریخ دمشق، ج ۲۵، ص ۳۰۰.
- ↑ الطبقات، ج ۷، ص ۲۸۴.
- ↑ تاریخ طبری، ج ۲، ص ۳۳۹.
- ↑ الطبقات، ج ۴، ص ۷۴.
- ↑ «آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند در آنچه خورده‌اند تا هنگامی که پرهیزگاری ورزند و ایمان آورند و کارهای شایسته کنند سپس پرهیزگاری ورزند و ایمان آورند آنگاه پرهیزگار باشند و نیکی ورزند گناهی بر آنان نیست و خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد» سوره مائده، آیه ۹۳.
- ↑ الاستیعاب، ج ۴، ص ۱۸۸.
- ↑ «شیطان، تنها بر آن است تا با شراب و قمار میان شما دشمنی و کینه افکند و از یاد خداوند و از نماز بازتان دارد؛ اکنون آیا دست می‌کشید؟» سوره مائده، آیه ۹۱.
- ↑ تاریخ طبری، ج ۲، ص ۵۰۷ ـ ۵۰۸؛ الاستیعاب، ج ۴، ص ۱۸۸.
- ↑ «بی‌گمان خداوند این را که بدو شرک ورزند نمی‌آمرزد؛ و (گناه) پایین‌تر از آن را برای هر کس که بخواهد می‌بخشاید و هر کس برای خداوند شریک بتراشد گناهی سترگ را بربافته است» سوره نساء، آیه ۴۸.
- ↑ «بگو: ای بندگان من که با خویش گزافکاری کرده‌اید! از بخشایش خداوند ناامید نباشید که خداوند همه گناهان را می‌آمرزد؛ بی‌گمان اوست که آمرزنده بخشاینده است» سوره زمر، آیه ۵۳.
- ↑ تاریخ طبری، ج ۲، ص ۵۰۷ ـ ۵۰۸.
- ↑ الطبقات، ج ۷، ص ۲۸۴؛ تاریخ دمشق، ج ۲۵، ص ۲۹۹.
- ↑ حسینی‌زاده، سید عبدالرسول، مقاله «ابوجندل عامری»، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱.