آیه اهل ذکر
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل آیه اهل ذکر (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
قرآن كریم می‌فرماید: اگر نمی‌دانید، از آگاهان و اهل ذكر بپرسید: ﴿
فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ
﴾[۱] رجوع به آگاهان و دانایان در هرمسأله‌ای، امری عقلانی و طبیعی است و رجوع جاهل به عالم مبنای ارتباطات بشری است.[۲]
مقدمه
- علامه طباطبایی می‌گوید: آیه اشاره به یك اصل عمومی عقلایی است كه جاهل به اهل خبره مراجعه می‌كند.[۳] در امور دین و پیمودن راه سعادت و كسب معارف الهی و یافتن راه خدا و تفسیر كلام اللّه و دست یافتن به عقاید حقّه، باید به اهل بیت(ع) رجوع كرد كه آگاه‌ترین و دین‌شناس‌ترین مردمند. امام علی(ع) فرمود: نحن أهل الذّكر[۴] اهل ذكر ماییم. امام باقر(ع) نیز در ذیل این آیۀ كریمه فرمود: "هم الأئمّة من عترة رسول اللّه"[۵]، امامان از عترت پیامبر خدا(ص) اهل ذكرند. اگر ذكر را به معنای قرآن بدانیم، باز اهل بیت قرآن شناس‌ترین افرادند و آیات كلام اللّه در این خاندان نازل شده است. در روایات بسیاری توصیه شده در امور دین، به اهل بیت(ع) مراجعه كنید و دین خود را از آنان بیاموزید و از این خاندان با عناوینی همچون: خازنان علم الهی، وارثان علوم پیامبران، داناترین مردم، راسخان در علم، معدن و سرچشمۀ علوم و دانا به هرچه كه بوده و خواهد بود و. . . یاد شده است.[۶] این آیه، مرجعیت دینی اهل بیت را تبیین می‌كند و معیاری برای نقد افكار و اندیشه‌هاست، چون آنان آموزگاران دین و آگاهان به شریعت الهی‌اند و از سوی خداوند حجت قرار داده شده‌اند. بنابراین، آیه می‌تواند مورد استناد دربارۀ امامت و رهبری هم باشد، چون اهل بیت، به عنوان آگاه‌ترین انسان‌هایی كه وارث علم و حكمت پیامبر(ص) و دانا به قرآن و شریعت‌اند، باید در مصدر حكومت و ولایت قرار گیرند و جلوی بدعت‌ها و انحرافات را بگیرند و كلامشان فصل خصومت كند.[۷]
مفهوم شناسی
مفهوم شناسی اهل
- أهل به معنای خانواده و خاندان آمده است. اهل الرجل در اصل کسانى اند که با او در یك خانه زندگى می کنند، بعد به طور مجاز به کسانی که آن ها را یك نسب جمع می کند اهل بيت آن مرد گفته اند.اهل در صورتى استعمال می شود که ميان افراد، پيوند جامعى بوده باشد. به همين جهت در قرآن مجيد آمده: «أَهْل الْکِتاب، ... أَهْل الْإِنْجِيل، ... أَهْل الْقُرى، ... أَهْل الْمَدِینَةِ، ... أَهْل الْبَيت، ... أَهْل الذِّکْرِ، ... أَهْل هذِهِ الْقَرْیةِ، ... أَهْل النَّارِ، ... أَهْل - التَّقْوى وَ أَهْل المغفره»[۸]. [۹] قرآن کریم آنان را که با پيغمبرى هم عقيده باشند و به او ایمان آورند، اهل و ذریۀ او می داند و کسانى را که فرزند نسبى وى باشند در صورت ایمان نياوردن، از اهل او بيرون می داند، مانند پسر حضرت نوح(ع).[۱۰]. بنابراین، اهل ذکر به کسانی که در مسألۀ ذکر با یکدیگر اشتراک دارند اطلاق می شود.[۱۱]
مفهوم شناسی ذکر
- ذکر در لغت عبارت است از حفظ و یادآوری چيزی. گاهى مراد از ذکر هيئت نفسانى است که شخص به واسطه آن می تواند آنچه را از دانایى به دست آورده حفظ کند ... و گاهى به حضور شيىء در قلب و هکذا به قول اطلاق می شود ... . [۱۲].
ذکر در اصطلاح قرآن
- واژۀ ذکر در قرآن معانی مختلفی دارد مانند:
- یاد کردن و یادآوری: «يَأَيهَُّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ اذْكُرُواْ اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا»[۱۳] و یا «وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنفَعُ الْمُؤْمِنِين»[۱۴].
- معارف الهی: «أَوَعجَِبْتُمْ أَن جَاءَكمُْ ذِكْرٌ مِّن رَّبِّكمُْ عَلىَ رَجُلٍ مِّنكمُْ لِيُنذِرَكُمْ وَ لِتَتَّقُواْ وَ لَعَلَّكمُْ تُرْحَمُون»[۱۵]
- قرآن: «إِنَّا نحَْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لحََافِظُون»[۱۶]
- وحی: «أَءُلْقِىَ الذِّكْرُ عَلَيْهِ مِن بَيْنِنَا بَلْ هُوَ كَذَّابٌ أَشِر»[۱۷]
- رسول خدا: قَدْ أَنزَلَ اللَّهُ إِلَيْكمُْ ذِكْرًا رَّسُولًا يَتْلُواْ عَلَيْكمُْ ءَايَاتِ اللَّهِ مُبَيِّنَاتٍ لِّيُخْرِجَ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلىَ النُّورِ ...»[۱۸]
آیۀ اهل الذکر و مرجعیت علمی اهل بیت
- مرجعیت علمی و دینی بعد از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) از مسائلی است که در بين فرق اسلامی همواره مورد اختلاف بوده است. پيروان مکتب اهل بيت معتقدند ائمه(ع) با توجه به دارا بودن مقام عصمت و علم لدنی که در جای خود با براهين عقلی و نقلی اثبات شده است( تنها مرجع علمی بعد از پيامبر اعظم(ص) هستند که برای فهم درست کتاب و سنت باید به ایشان مراجعه کرد و برای اثبات ادعای خود علاوه بر دلایل عقلی به آیات و روایاتی استدلال می کنند که یکی از این آیات، آیۀ 43 سورۀ نحل است.[۱۹]
- آیات متعددی بر مرجعیت علمی اهل بیت(ع) دلالت می کنند برخی از آیات به طور روشن و با دلالت مطابقی و برخی دیگر با دلالت التزامی چنين دلالتی دارند. از جمله آیاتی که به صراحت مرجعيت علمی اهل بیت(ع) را بیان کرده آیۀ 43 سورۀ نحل است که در سورۀ انبیاء آیۀ 7 هم آمده است: «وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ إِلاَّ رِجالاً نُوحي إِلَيْهِمْ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ».[۲۰]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ نحل، آیه ۴۳
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص:۳۲.
- ↑ المیزان، ج ۱۲ ص ۲۷۵
- ↑ مناقب، ج ۳ ص ۹۸
- ↑ اهل البیت فی الكتاب و السنّه، ص ۱۵۴
- ↑ اهل البیت فی الكتاب و السنّه، ص ۱۷۵
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص:۳۲.
- ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ص 96.
- ↑ قرشی، سیدعلی اکبر، قاموس قرآن، ج 1، ص 135.
- ↑ سورل هود، آیۀ 45
- ↑ عبدالمحمدی، حسین، بررسی تطبیقی دلالت آیه فاسئلوا أهل الذکر بر مرجعیت علمی اهل بیت.
- ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ص 328.
- ↑ سورۀ احزاب، آیۀ 41
- ↑ سورۀ ذاریات، آیۀ 55
- ↑ سورۀ اعراف، آیۀ 63
- ↑ سورۀ حجر، آیۀ 9
- ↑ سورۀ قمر، آیۀ 25
- ↑ سورۀ طلاق، آیۀ 10 و 11
- ↑ عبدالمحمدی، حسین، بررسی تطبیقی دلالت آیه فاسئلوا أهل الذکر بر مرجعیت علمی اهل بیت.
- ↑ عبدالمحمدی، حسین، بررسی تطبیقی دلالت آیه فاسئلوا أهل الذکر بر مرجعیت علمی اهل بیت.