تحدیث فرشتگان با معصوم
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث علم معصوم است. "تحدیث فرشتگان با معصوم" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم معصوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
چیستی تحدیث و الهام
- علوم اهل بیت(علیهم السلام) منحصر در آنچه از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) شنیده بودند نبوده است[۱] بلکه یکی دیگر از منابع علوم اهل بیت(علیهم السلام) محدث بودن ایشان است.[۲] امامان(علیهم السلام) بخشی از علم خود را از راه "تحدیث" و سخن گفتن با فرشتگان الهی به دست می آورند،[۳] که نوعی الهام به حساب می آید.[۴] علم و آگاهی که توسط قلب انسان درک می‌گردد، الهام و تأثیر پذیری و معرفتی که توسط دستگاه شنیداری محقق می گردد، تحدیث دانسته شده است[۵].[۶] محدث کسی است که فرشته با او سخن بگوید؛[۷] بدون اینکه پیامبر باشد و یا فرشته را ببیند[۸] و یا کسی که در او دانشی به طریق الهام و مکاشفه ایجاد گردد و یا آن که در قلب او حقایقی پدید آید که از دیگران مخفی است.[۹] لغویون محدّث را به مُلهَم ترجمه کرده و می گویند:[۱۰] "مُلهَم کسی است که چیزی در قلبش القاء می‌شود، پس به خاطر قوۀ حدس قوی و فراستی که دارد، به او خبر داده می‌شود و این روشی است که خداوند آن را به بندگان برگزیده‌اش داده است، مثل این است که به آنها چیزی الهام می‌شود، سپس آن را می‌گویند".[۱۱] در این زمینه محمد بن مسلم میگوید:[۱۲] نزد امام صادق(علیه السلام) صحبت از محدّث به میان آمد، فرمود: «محدّث کسی است که صدای فرشته را میشنود ولی شخص او را نمیبیند.» عرض کردم: "فدایت شوم از کجا تشخیص میدهد که کلام فرشته است؟" فرمود: «به واسطه آرامش خاطر و وقاری که در آن حال به وی عطا می‌شود میفهمد فرشته است.»[۱۳] سخن گفتن فرشتگان با حضرت مریم[۱۴] و ساره همسر حضرت ابراهیم(ع)[۱۵] و با حضرت زهرا(سلام الله علیها)[۱۶] نمونه ایی از تحدیث ملائکه است.[۱۷] برخی از امامان(علیهم السلام) که در دوران طفولیت به مقام امامت می رسیدند و از همه چیز آگاه بودند، از این طریق بوده است.[۱۸]
تفاوت مقام تحدیث با الهام و وحی
- مقام تحدیث به این معناست که امام(علیه السلام) در اثر نزاهت روحی، صفای باطن و شایستگی علمی به مرتبه‌ای می‌رسد که فرشتگان آسمانی با او به گفتگو می‌پردازند.[۱۹] مقام تحدیث را باید مرتبه‌ای بالاتر از الهام و پایینتر از وحی دانست. بالاتر بودن مقام تحدیث از الهام از دو جهت است:
- الهام موهبت و رهنمونی است الهی که همه بندگان به میزان صفای باطن یا مصالحی دیگر از آن بهره دارند و اختصاص به افرادی خاص ندارد، چنانکه خداوند در قرآن به صراحت از الهام به مادر موسی(ع) یاد کرده است. در حالی که تحدیث مقامی است خاص، که تنها شماری محدود از بندگان صالح خداوند همچون اوصیا و امامان(علیهم السلام) از آن بهره دارند.
- در عموم موارد منشأ الهام مبهم است و فقط انسان در مییابد که بارقه‌ای در دل او درخشیدن گرفته و راهی برای گریز از مهلکه یا برون رفت از یک بحران و مسأله برای او گشوده شده است. اما این که این بارقه توسط چه کسی و چگونه در قلب او افکنده شده، نامشخص است. در حالی که در تحدیث منشأ آن که فرشته است، برای ولی خداوند از هر جهت آشکار و مشخص است.[۲۰]
- از سویی دیگر، پایینتر بودن مقام تحدیث از مرتبه وحی به دو جهت است:
- وحی نوعی از ارتباط خداوند به صورت مستقیم، یا با واسطه فرشته است که تنها به پیامبران اختصاص دارد و از رهگذر آن دین یا شریعت یا سایر فرامین الهی به آنان ابلاغ می‌گردد، اما تحدیث نوع ضعیف‌تری از ارتباط فرشته با ولی خداوند است که از رهگذر آن دانش افزایی اتفاق میافتد.
- در وحی با وساطت فرشته، پیامبر فرشته را در خواب یا بیداری میبیند، اما در تحدیث ولی خدا تنها صدای فرشته را میشنود، اما او را نمیبیند.[۲۱]
برخی از روایات دربارۀ تحدیث
- دربارۀ تحدیث فرشتگان با امامان معصوم(علیهم السلام) روایاتی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
- امام باقر(علیه السلام) می فرماید:[۲۲] «امام علی(علیه السلام) به کتاب خدا و سنت پیامبر(صلی الله علیه و آله) عمل می‌کرد. هنگامی که با مسئله جدیدی روبه‌رو می‌شد که نه در کتاب خدا بود و نه در سنت پیامبر، خداوند به او الهام می کرد.»[۲۳]
- امام باقر(علیه السلام) فرمودند:[۲۴] «به درستى که اوصیاى محمد(صلی الله علیه و آله) محدثند.»[۲۵]
- امام صادق(علیه السلام) فرمودند:[۲۶] «ما دوازده نفر محدث هستیم.»[۲۷]
- امام کاظم(علیه السلام) فرمودند:[۲۸] «ائمه، دانشمندان، راستگویان، فهمیدگان و محدثان‌اند.»[۲۹] و ... .[۳۰]
نظر علمای شیعه و اهل سنت دربارۀ مقام تحدیث
- برخی از بزرگان شیعه با توجه به روایات، محدث بودن امامان(ع) را صحیح می دانند.[۳۱] شیخ مفید در این زمینه می گوید: "نظر من این است که شنیدن صدای ملائک، از نظر عقلی جایز است، از راستگویان شیعه که معصومند، ممتنع نیست. روایاتی در تأیید صحت آن وارد شده است. البته این عمل مخصوص امامان معصوم(ع) است؛ همچنین برای برخی از شیعیان که به صالحین و ابرار و برگزیدگان معروفند، امکان دارد. این نظر فقهای محدث شیعه است".[۳۲] ایشان در جای دیگر می نویسد: "ما معتقدیم خداوند متعال بعد از پیامبر(ص)، به اولیای خود کلماتی را القا می‌کند که به آنها وحی گفته نمی‌شود."[۳۳] از نگاه شیخ مفید، تحدیث و الهام، دو منبع اساسی علم امام، عقلاً و نقلاً پذیرفته شده است.[۳۴] بزرگان دیگری همچون شیخ طوسی[۳۵] هم قائل به چنین نظریه ایی هستند.[۳۶]
- بر این اساس می‌توان گفت در دستگاه معرفتی شیعه آموزه "الهام یا "نَكْتٌ فِي الْقَلْب" و تحدیث "یا "نَقْرٌ فِي الْأَسْمَاع" دو مجرای تحقق آگاهی و دو شیوه برای رهیافت امام به حقیقت است که گاه از مجموعه این دو به تحدیث یاد شده است.[۳۷]
- اصل وجود محدث در اسلام اجماعی بوده و پیامبر از آن خبر داده که در امت اسلام هم مانند اقوام گذشته محدث وجود دارد، اختلافی اگر هست در مصداق آن است که اهل سنت مصداق آن را برخی از خلفا دانسته و شیعیان مصداق محدث را ائمه اهل بیت(ع) می‌دانند.[۳۸]
- نتیجه اینکه مطابق نظر علمای شیعه، یکی از مهمترین راه های علم آموزی امامان(ع) تحدیث با فرشتگان بوده است.
پرسش‌های وابسته
- رابطه تحدیث یا ارتباط با فرشتگان با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه تحدیث یا ارتباط با فرشتگان با علم غیب معصوم چیست؟ (پرسش)
جستارهای وابسته
منبع‌شناسی جامع علم معصوم
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک. مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش عقاید، ص 321
- ↑ ر.ک. خسروپناه، عبدالحسین، کلام نوین اسلامی، ج 2، ص 396 ـ 397؛ عسکری امام خان، منشأ و قلمرو علم امام، فصل پنجم، صفحه؟؟؟؛ کرجی، علی، جلوه های دانش علی(علیه السلام)، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، ص 13
- ↑ ر.ک. خسروپناه، عبدالحسین، کلام نوین اسلامی، ج 2، ص 396 ـ 397؛ برنجکار، رضا، شاکر، محمدتقی، ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی، ص 48؛ سبحانی، سیدمحمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص 130 ـ 140؛ هاشمی، سیدعلی، علم امام تام یا محدود؟، فصلنامه مشرق موعود، ش 37، صفحه؟؟؟؛ رحمان ستایش، محمدکاظم، بازشناخت نظام اندیشگی نص گرایانو محدثان متقدم، ص 116 ـ 119؛ مطهری، منصف علی، علم ائمه از نظر عقل و نقل، ص 71
- ↑ ر.ک. نادم، محمدحسن، علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص 330
- ↑ مفید، محمد بن محمد، ارشاد، ج ۲، ص ۱۸۶؛ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱ ص ۳۱۸ و ۳۹۸
- ↑ ر.ک. برنجکار، رضا، شاکر، محمدتقی، حقیقت تحدیث و رابطۀ آن با نبوت، فصلنامۀ آینۀ معرفت، ش 37، ص 152
- ↑ ر.ک. نادم، محمدحسن، علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص 330؛ نادم، محمدحسن، افتخاری، سیدابراهیم، منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد، ص 59
- ↑ ر.ک. اوجاقی، ناصرالدین، علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص 64؛ افتخاری، سیدابراهیم، بررسی مقایسه ایی شئون امامت در مکتب قم و بغداد، ص 74 ـ 76؛ باقری، سیدمحمدفائز، بررسی علم اولیای الهی، ص 116؛ شیخ زاده، قاسم علی، رابطۀ علم غیب امام حسین و حادثۀ عاشورا، ص 57
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۱، ص۲۷۱، ح۴؛ امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۵، ص۴۲؛ خسروپناه، عبدالحسین، کلام نوین اسلامی، ج 2، ص 396 ـ 397؛ نیرومند، رضا، مرتضوی، سیدمرتضی، محمدزاده نقاشان، الهام، رابطۀ الهام و تحدیث در علم امامان شیعه، ص 59؛ عظیمی، محمدصادق، سیر تطور گسترۀ علم امام در کلام اسلامی، ص 176؛ موسوی، سیدعلی، تبیین و گسترۀ علم امام از دیدگاه علامه طباطبایی و امام خمینی، ص 88
- ↑ ابن اثیر، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، ج ۱، ص ۳۵۰؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۲، ص ۱۳۴
- ↑ ر.ک. افتخاری، سیدابراهیم، بررسی مقایسه ایی شئون امامت در مکتب قم و بغداد، ص 74 ـ 76
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 1، ص 271
- ↑ ر.ک. امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص 249؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی، صفحه؟؟؟؛ کرجی، علی، جلوه های دانش علی(علیه السلام)، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، ص 13
- ↑ سورۀ آل عمران، آیۀ 42 ـ 45
- ↑ سورۀ هود، آیۀ 71
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۱، ص۲۱۶، باب ۱۴۶، ح۱؛ ابن جریر طبری، محمد، دلائل الامامه، ص 28
- ↑ ر.ک. خسروپناه، عبدالحسین، کلام نوین اسلامی، ج 2، ص 396 ـ 397؛ سبحانی، سیدمحمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص 130 ـ 140
- ↑ ر.ک. مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش عقاید، ص 321
- ↑ ر.ک. نصیری، محمد حسین، گسترۀ علم امام از دیدگاه آیات و روایات، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. نصیری، محمد حسین، گسترۀ علم امام از دیدگاه آیات و روایات، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. نصیری، محمد حسین، گسترۀ علم امام از دیدگاه آیات و روایات، صفحه؟؟؟
- ↑ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج 1، ص 235
- ↑ ر.ک. نادم، محمدحسن، افتخاری، سیدابراهیم، منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد، ص 59؛ افتخاری، سیدابراهیم، بررسی مقایسه ایی شئون امامت در مکتب قم و بغداد، ص 74 ـ 76؛ کرجی، علی، جلوه های دانش علی(علیه السلام)، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، ص 13
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 1، ص 270
- ↑ ر.ک. سبحانی، سیدمحمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص 130 ـ 140
- ↑ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ج ١، ص ٣١٩
- ↑ ر.ک. سبحانی، سیدمحمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص 130 ـ 140؛ افتخاری، سیدابراهیم، بررسی مقایسه ایی شئون امامت در مکتب قم و بغداد، ص 74 ـ 76؛ شیخ زاده، قاسم علی، رابطۀ علم غیب امام حسین و حادثۀ عاشورا، ص 57
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافى، ج ١، ص ٢٧١؛ طوسی، محمد بن حسن، امالى، ص ٢۴۵
- ↑ ر.ک. اوجاقی، ناصرالدین، علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص 64؛ افقی، داوود، بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائرالدرجات، ص 50 ـ 52؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص 249؛ نادم، محمدحسن، افتخاری، سیدابراهیم، منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد، ص 59؛ سبحانی، سیدمحمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص 130 ـ 140؛ افتخاری، سیدابراهیم، بررسی مقایسه ایی شئون امامت در مکتب قم و بغداد، ص 74 ـ 76؛ باقری، سیدمحمدفائز، بررسی علم اولیای الهی، ص 116؛ نصیری، محمد حسین، گسترۀ علم امام از دیدگاه آیات و روایات، صفحه؟؟؟؛ ابطحی، سیدعبدالحمید، فرآیند آگاهی شیعیان از علم غیب امامان، فصلنامه امامت پژوهی، ش 2، ص 78؛ عظیمی، محمدصادق، سیر تطور گسترۀ علم امام در کلام اسلامی، ص 176؛ افقی، داوود، بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائرالدرجات، ص 50 ـ 52؛ موسوی، سیدعلی، تبیین و گسترۀ علم امام از دیدگاه علامه طباطبایی و امام خمینی، ص 88؛ نیرومند، رضا، مرتضوی، سیدمرتضی، محمدزاده نقاشان، الهام، رابطۀ الهام و تحدیث در علم امامان شیعه، ص 59؛ عسکری امام خان، منشأ و قلمرو علم امام، فصل پنجم، صفحه؟؟؟؛ کرجی، علی، جلوه های دانش علی(علیه السلام)، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، ص 13؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. نادم، محمدحسن، افتخاری، سیدابراهیم، منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد، ص 59؛ افتخاری، سیدابراهیم، بررسی مقایسه ایی شئون امامت در مکتب قم و بغداد، ص 74 ـ 76؛ مشکی، محمد، بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید، فصلنامه فلسفی کلامی، ش 45، ص 317؛ عظیمی، محمدصادق، سیر تطور گسترۀ علم امام در کلام اسلامی، ص 176؛ شیخ زاده، قاسم علی، رابطۀ علم غیب امام حسین و حادثۀ عاشورا، ص 57
- ↑ مفید، محمد بن محمد، اوائل المقالات، ص 69 ـ 70 و تصحیح الاعتقاد، ص 99
- ↑ مفید، محمد بن محمد، تصحیح الاعتقاد، ص 99
- ↑ ر.ک. نادم، محمدحسن، افتخاری، سیدابراهیم، منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد، ص 59
- ↑ مانند امالی شیخ طوسی، ص 245 ـ 407 و 408 و ...
- ↑ ر.ک. نادم، محمدحسن، افتخاری، سیدابراهیم، منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد، ص 59
- ↑ ر.ک. برنجکار، رضا، شاکر، محمدتقی، حقیقت تحدیث و رابطۀ آن با نبوت، فصلنامۀ آینۀ معرفت، ش 37، ص 152
- ↑ ر.ک. سبحانی، سیدمحمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص 130 ـ 140؛ عظیمی، محمدصادق، سیر تطور گسترۀ علم امام در کلام اسلامی، ص 176؛ شیخ زاده، قاسم علی، رابطۀ علم غیب امام حسین و حادثۀ عاشورا، ص 57؛ نیرومند، رضا، مرتضوی، سیدمرتضی، محمدزاده نقاشان، الهام، رابطۀ الهام و تحدیث در علم امامان شیعه، ص 59