فیء در حقوق اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث فیء است. فیء از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: فیء در قرآن - فیء در حقوق اسلامی - فیء در فقه سیاسی - پرسش مرتبط ندارد

معناشناسی فیء

معنای لغوی فیء

راغب درباره معنای فیء می‌گوید: الفيء و الفيئة: "بازگشت به حالتی پسندیده".

آیات: ﴿حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ﴾. ﴿فَإِنْ فَاءَتْ﴾. ﴿فَإِنْ فَاءُ﴾. «فاء الظل»: بازگشت سایه. الفَیءُ جز برای بازگشتن سایه گفته نمی‌شود. در آیه: ﴿يَتَفَيَّأُ ظِلَالُهُ﴾.

نیز گفته‌اند الفَیءُ غنیمتی است که برای رسیدن به آن مشقتی در کار نباشد، در آیات: ﴿مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ﴾،﴿مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ﴾. بعضی گفته‌اند: اطلاق غنیمت به واژه فَیء - به معنی سایه از این جهت است که آگاهی و تنبیهی است بر اینکه شریف‌ترین اغراض دنیایی در حکم سایه‌ای است که برطرف و زایل می‌شود و در می‌گذرد.

معنای اصطلاحی فیء

در فقه اموال منقول یا غیر منقولی را گویند که بدون جنگ و خونریزی و با مسالمت از کفار عاید مسلمین می‌شود و بخشی از غنیمت جنگی است و چون نیروی جنگی در به دست آوردنش به کار نرفته، همۀ آن متعلق به رهبر اسلامی است که بخشی را در مصالح عامه مسلمین بنا به صلاحدید خودش و بخشی را در میان ایتام و فقرا و در راه ماندگان بنی‌هاشم مصرف می‌کند.

فئ در قرآن و روایت

در سوره حشر آمده است: ﴿وَمَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ وَلَكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَى مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴾.

در ادامه می‌فرماید: ﴿مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَى فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى﴾.

منابع

• شکری، آرزو، حقوق اهل بیت

جستارهای وابسته

• انفال
• اموال دولت اسلامی