بحث:آیا ابراهیم پیامبر علم غیب داشت؟ (پرسش)
پاسخ اجمالی
علم غیب داشتن پیامبران و حضرت ابراهیم
- اهمیت و جایگاهی که قرآن و روایات برای پیشوای الهی و خلیفةالله قایل است، خود به خود علم غیب را برای چنین کسی ثابت میکند:[۱] إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً[۲] قرآن، وحی و تعلیم غیبی را لازمۀ کار پیشوایان الهی میداند: وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ[۳] برخی از آیات، آشکارا آگاهی پیامبران و برخی از بندگان خاص خدا را از امور پنهانِ از حس، تصدیق میکند و هیچ فرد مسلمانی که قرآن را وحی آسمانی میداند پس از دقت در مفاد آنها، نمیتواند در این مسأله تردید داشته باشد[۴]. پیامآور و رسولی که خدا میفرستد، خواه پیامبر باشد یا فرشته، عالم به غیب است،[۵] منتها خدا او را عالم کرده است[۶].
دلائل علم غیب حضرت ابراهیم
حضرت ابراهیم(ع) برطبق آیۀ: كَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ[۷] از اسرار عالم غیب آگاه بود،[۸] چرا که واژۀ "ملکوت" در آیه، از مصدر "مُلک" و به معنای سلطنت و فرمانروایی است[۹] و مقصود از رؤیت، مشاهدهٔ عاملان و کارگزان الهی در آسمانها و زمین و دیدن حقیقت زمین و آسمان و ساکنان پیدا و پنهان آن است[۱۰]. یعنی حضرت ابراهیم(ع) فوق مشاهده حسی و عقلی داشته و نتیجۀ چنین مشاهدهای پیدا شدن صفت یقین است و یقین مرتبهای از علم است که به هیچ وجه شک و تردیدی در آن راه ندارد[۱۱]. برخی از مفسران، بر این نکته تصریح کردهاند که این مشاهده، امری اعجازگونه نبوده است؛ بلکه تدبر و تعمق در همان پدیدههایی است که بسیاری از انسانها در اطراف خود میبینند؛ اما به سادگی از کنار آن میگذرند؛ اما حضرت ابراهیم(ع) در آنها تدبر کرده و اندیشید و دست قدرت خداوند را در آنها مشاهده کرد[۱۲].
- در مقابل دیدگاه یاد شده، دیدگاه دیگری وجود دارد که خداوند حقایقی پنهان از آسمانها و زمین را به حضرت ابراهیم(ع) نشان داد؛ حقایقی که از دسترس معرفت و مشاهدۀ عادی خارج است. ملکوت اشیاء، همان بُعدی است که توسط حواس انسانها قابل مشاهده نیست و وابستگی جهان به خداوند و قدرت و سلطنت او را به خوبی نشان میدهد[۱۳]. اگر این مشاهده از نوع تدبر در پدیدههای مشهود جهان میبود، تعبیر "آسمانها" جا نداشت؛ زیرا انسان با تدبر و تعمق نمیتواند به آسمانهای هفتگانه راه یابد. حداکثر میتواند حقایقی را از آسمان اول بشناسد. بنابراین آیۀ مورد بحث، از نشان دادن ملکوت آسمانها و زمین به حضرت ابراهیم(ع) سخن گفته است، پس این مشاهده به حقایقی مربوط بوده و یکی از مصادیق علم به غیب است که همه یا بخشی از آنها از دسترس مشاهده عادی انسانها خارج است[۱۴].
- امام صادق(ع) در ذیل آیه فرموده اند:[۱۵] «خداوند حجاب آسمانهای هفتگانه را برداشت تا ابراهیم به مافوق عرش نظر کرد. از زمین نیز حجاب را برداشت تا آن چه در هوا بود رؤیت نمود».[۱۶]
- در نتیجه حضرت ابراهیم (ع) بر طبق آیه و روایت علم غیب داشته است.
پانویس
- ↑ ر.ک. لطیفی، رحیم، علم غیب معصوم، قسمت اول، شماره ۴۶، خرداد ۱۳۸۶.
- ↑ «و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: میخواهم جانشینی در زمین بگمارم» سوره بقره، آیه ۳۰.
- ↑ «و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری میکردند و به آنها انجام کارهای نیک را وحی کردیم.» سوره انبیاء، آیه ۷۳.
- ↑ ر.ک. سبحانی، جعفر، آگاهی سوم یا علم غیب، ص ۱۰۳ - ۱۰۴.
- ↑ ر.ک. امینی، غلامحسین، الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ص ۱۱۲؛ قرشی، سیدعلی اکبر، احسن الحدیث، ج ۱، ص ۱۴۴؛ خاتمی، سید احمد، امامان گنجینهداران علوم الهی، پایگاه اطلاعرسانی حوزه؛ رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، ج ۳، ص ۱۱۳.
- ↑ ر.ک. مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن، ج ۱، ص ۴۰۰ - ۴۰۲؛ سیده رابیل، جستاری در مسئله علم غیب، منتشر شده در نشریه الکترونیکی قرآنپژوهی، صفحه؟؟؟
- ↑ «و اینگونه ما گستره آسمانها و زمین را به ابراهیم مینمایانیم و (چنین میکنیم) تا از باورداران گردد» سوره انعام، آیه ۷۵.
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟؛ سبحانی، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۵۴-۱۵۷؛ امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۸۸؛ مهدیفر، حسن، علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰.
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات، ص۳۰.
- ↑ ر.ک. مهدیفر، حسن، علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰.
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه، صفحه؟؟؟
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۲۶، ص ۱۱۴؛ مقاتل الطالبیین، ص ۲۹۸.
- ↑ ر.ک. امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۸۸؛ سبحانی، منابع علم امامان شیعه، ص ۱۵۴-۱۵۷.