ابراهیم بن حسین بن خالد قرطبی

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

مقدمه

ابواسحاق ابراهیم بن حسین بن خالد بن مرتنیل اندلسی قرطبی. اهل قرطبه، از شهرهای بزرگ اندلس بود و از فقهای برجسته مالکیه به شمار می‌‌رفت. ابواسحاق طی مسافرتی که به مکه و انجام مراسم حج داشت، با بزرگانی چون علی بن معبد، عبدالملک بن هشام و مطرف بن عبدالله از یاران مالک بن انس ملاقات داشت و احتمالاً کسب دانش کرده است.^[۱] همچنین با سحنون بن سعید، از فقهای نامور مالکی دیدار کرده و از وی روایاتی را نقل کرده است.^[۲]

قاضی عیاض به نقل از ابن عبدالبر می‌‌نویسد که قرطبی فردی خیّر، فاضل، فقیه و عالم به تفسیر قرآن بود.^[۳] حمیدی و ضبّی نیز در کتاب خود ابواسحاق را از محدثان اهل قرطبه ذکر می‌‌کنند.^[۴] وی شخصی فهیم و دانا بود و در مناظره و استدلال آگاه می‌‌نمود و در صدور احکام، محکم و عادل بود.^[۵] او مناظراتی با یحیی بن مزین، یحیی بن یحیی و سحنون بن سعید داشته است.^[۶] ابن فرضی در تاریخ اندلس می‌‌نویسد که امیر قرطبه محمد بن عبدالرحمان مسئولیت امور انتظامی و امنیتی قرطبه را به او واگذار کرد.^[۷] قرطبی دارای آثار و تألیفاتی نیز بوده که عبارت‌اند از: اسماء السحاب و الریاح و المطر تنمیق الاخبار کتاب الامثال کتاب النقط و الشکل شرح نکت کتاب سیبویه^[۸] و تفسیری در قرآن.^[۹] وی به سال ۲۴۰^[۱۰] یا ۲۴۹ هـ در قرطبه درگذشت^[۱۱].^[۱۲]

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

ابومحمد عبدالحمید بن حمید بن نصر کشی، معروف به عبد بن حمید منصوب به کشّ، یکی از شهرهای ماوراءالنهر است^[۱] که پس از سال ۱۷۰ﻫ به دنیا آمد. وی در حدود ۲۰۰ﻫ مسافرت‌های علمی خود را آغاز کرد و نزد کسانی چون یزید بن هارون، ابن ابی فدیک، علی بن عاصم، حسین بن علی جعفی و عبدالرزّاق حدیث فرا گرفت.^[۲]

وی فردی مفسر و محدثی حافظ بود و کسانی مانند مسلم، ترمذی، بخاری، زاهد بن عبدالله صغدی، عمر بن محمد بن بجیر و حفص بن بوخاش از او روایت نقل کرده‌اند. وی در سال ۲۴۹ﻫ در سمرقند از دنیا رفت، گرچه عده‌ای به اشتباه فوت او را در دمشق ذکر کرده‌اند.^[۳] آثار او عبارت‌اند از: تفسیر القرآن المسند الکبیر فی الحدیث^[۴] ثلاثیات الموافقات^[۵] و کتاب المنتخب^[۶].^[۷]