حقیقت امامت و اوصاف امام از دیدگاه قاضی عبدالجبار و سید مرتضی (پایان‌نامه)

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

حقیقت امامت و اوصاف امام از دیدگاه قاضی عبدالجبار و سید مرتضی
زبان	فارسی
پژوهشگر	علی اصغر حدیدی (ایران)
استاد راهنما	محمد رضا امامی‌نیا (ایران)
موضوع	علم امام، علم غیب، آیات و روایات
مذهب	شیعه
سال دفاع	۱۳۹۳
وابسته به	دانشگاه معارف اسلامی (قم)
تعداد صفحات	(نامعلوم)
وبگاه معرف	پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایران داک)

حقیقت امامت و اوصاف امام از دیدگاه قاضی عبدالجبار و سید مرتضی پایان‌نامه‌ای است که به بررسی دیدگاه قاضی عبدالجبار و سید مرتضی در مورد امامت و اوصاف امام می‌پردازد. این پایان‌نامه توسط خانم علی اصغر حدیدی نگاشته و در دانشکده الهیات و معارف اسلامی وابسته به دانشگاه معارف اسلامی دفاع شده است. استاد راهنمای این پایان‌نامه آقای محمد رضا امامی‌نیا و استاد مشاور آن آقای محمد ابراهیمی راد است.

چکیده پایان‌نامه

• پژوهشگر این پایان‌نامه در ابتدای چکیده خود می‌گوید: «این رساله به بیان دیدگاه قاضی عبدالجبار و معاصر وی سید مرتضی درباره حقیقت امامت و صفات امام، پرداخته است. از نگاه قاضی عبدالجبار «امام کسی است که بر امت ریاست داشته باشد، به طوری که قدرتی بالاتر از او نباشد.» از نظر سید مرتضی «امامت، رهبری عمومی در زمینه دین به صورت بالاصاله است نه به طور نیابت از کسی که در سرای تکلیف است.» قاضی عبدالجبار وجوب امامت را وجوب نقلی علی الناس می داند، و سید مرتضی وجوب عقلی علی الله. قاضی عصمت را برای امام لازم نمی داند و معتقد است دلایل امامیه در این باره صحیح نمی باشد، اما سید مرتضی همچون دیگر متکلمان امامیه، عصمت را جزء ضروری ترین صفات امام بر می شمارد و دلایل امامیه را تأیید می نماید. قاضی عبدالجبار علم امام را در حد علم والیان ضروری می شمارد و بیش از آن را برای امام لازم نمی داند، از نظر او در صورت جهل امام به مسائل دینی، رجوع به علما و خبرگان هیچ اشکالی ندارد، در حالی که از نظر سید مرتضی باید علم امام، تمام مسائل دینی را فرا گیرد و او در مسائل دینی به کسی نیاز نداشته باشد. همچنین امام باید به امور مربوط به سیاست و حکومت آگاهی کافی داشته باشد».
• پژوهشگر می‌افزاید: «از نظر قاضی، افضلیت به معنای فزونی ثواب و برتری در صفات برای امام لازم نمی باشد و تقدیم مفضول بر فاضل جایز، بلکه برخی از اوقات، واجب است. اما سید مرتضی افضلیت به هر دو معنا را برای امام لازم دانسته و تقدیم مفضول بر فاضل را قبیح می شمارد. از صفاتی که هر دو متکلم معتزلی و امامی برای امام لازم می دانند: اسلام، آزاد بودن، عقل، شجاعت، برتریت در قدرت، عدالت، قریشی بودن است، البته در تفسیر دو صفت اخیر و دلایل آن با یکدیگر اختلاف دارند. واژگان کلیدی: امامت، عصمت، علم، افضلیت، سید مرتضی، قاضی عبدالجبار».

فهرست پایان‌نامه

فصل اول:کلیات و مفاهیم

• مقدمه؛
• مفاهیم؛
• امامت؛
• معنای لغوی؛
• تعاریف اصطلاحی؛
• توضیح قیود تعاریف؛
• مقایسه تعاریف امامیه با اهل سنت؛
• عصمت؛
• معنای لغوی؛
• معنای اصطلاحی؛
• ضرورت عصمت امام در بین مذاهب اسلامی؛
• قلمرو عصمت؛
• علم؛
• تعریف علم؛
• علم امام؛
• منابع علم امام؛
• افضلیت امام؛
• قریشی بودن؛
• معرفی اجمالی قاضی عبدالجبار و سید مرتضی؛
• زندگی‌نامه مختصر قاضی عبدالجبار؛
• معرفی مختصر کتاب «المغنی فی ابواب التوحید و العدل»؛
• زندگی نامه مختصر سید مرتضی؛
• معرفی مختصر کتاب «الشافی فی الامامة».

فصل دوم: حقیقت امامت

• تعریف امامت؛
• جایگاه امامت؛
• وظایف امام؛
• وجوب امامت؛
• وجوب عقلی امامت؛
• وجوب عقلی امامت از جهت تمکین، بیان تکلیف و لطف؛
• وجوب عقلی امامت از جهت لطف؛
  • وجوه مختلف قاضی عبدالجبار برای نفی لطف بودن امام؛
• وجوب عقلی امامت از جهت حفظ شریعت؛
• وجوه مختلف قاضی عبدالجبار برای جایگزینی امام در حفظ شریعت؛
• جایگزینی تواتر برای حفظ شریعت؛
• جایگزینی اجماع، قیاس و خبر واحد برای حفظ شریعت؛
• وجوب نقلی امامت؛
• سنت؛
• اجماع؛
• رسیدن به مصالح دین و دنیا؛
• راه‌های تعیین امام؛
• عدم جواز معجزه بر امام؛
• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری.

فصل سوم: عصمت امام

• عصمت امام از دیدگاه عبدالقاضی جبار؛
• عصمت امام از دیدگاه سید مرتضی؛
• تعریف عصمت؛
• قلمرو عصمت امام؛
• براهین عصمت امام؛
• برهان امتناع تسلسل؛
• برهان حفظ شریعت؛
• برهان وجوب پیروی از امام؛
• نقد ادله عقلی عصمت امام؛
• نقد دلیل نقلی عصمت امام؛
• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری.

فصل چهارم: علم امام

• گستره علم امام؛
• دلایل علم امام؛
• دلیل اول: سیره عقلا؛
• دلیل دوم: حجیت امام در دین؛
• نقد قاضی نسبت به امامیه؛
• عقلی نبودن وجوب علم امام؛
• نقد علم غیب امام و علم به امور غیر شریعت؛
• نقد افضلیت امام از رسول؛
• نقض وجوب علم امام به علم منصوبین وی؛
• راه‌های حصول علم امام؛
• شواهدی برای جواز توقف امام در صورت فقدان علم؛
• تفاوت امام با نبی در گستره علم و راه‌های حصول آن؛
• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری.

فصل پنجم: افضلیت امام

• افضلیت به معنای کثرت ثواب؛
• افضلیت امام به معنی برتری در صفات؛
• دلایل قاضی عبدالجبار برای عدم اشتراط افضلیت؛
• تقدیم مفضول بر فاضل؛
• اسباب تقدیم مفضول بر فاضل؛
• تداوم امامت فاضل، حتی بعد از یافتن افضل؛
• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری.

فصل ششم: سایر صفات امام

• صفات عمومی امام؛
• عدالت؛
• فسق باطنی و تأویلی؛
• قریشی بودن امام؛
• ادله اشتراط قریشی بودن؛
• روایت؛
• اجماع؛
• عدول از قریشی به غیر آن؛
• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری؛
• خاتمه؛
• فهرست منابع؛
• نمایه.

درباره پدیدآورندگان

• 

  محمد ابراهیمی راد
  (استاد مشاور)

• 

  محمد رضا امامی‌نیا
  (استاد راهنما)

• 

  علی اصغر حدیدی
  (پژوهشگر)

• در مورد پژوهشگر این پایان‌نامه اطلاعاتی در دست نیست.

• استاد راهنمای این پایان‌نامه حجت الاسلام والمسلمین محمد رضا امامی‌نیا (متولد ۱۳۳۴ ش، زنجان)، تحصیلات حوزوی خود را در محضر اساتیدی همچون حضرات آیات: جعفر سبحانی، ناصر مکارم شیرازی و حسین وحید خراسانی پیگیری کرد. معاون فرهنگی اجتماعی و هنری بنیاد جانبازان استان زنجان و مسئول آموزش جهاد دانشگاهی استان زنجان ازجمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی به راهنمایی و مشاوره پایان‌نامه‌های دانشجویان نیز مشغول است و تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «راهنمای بدایة الحکمة»، «معرفی ونقد موسوعه مصطلحات علم الکلام الاسلامی» و «اعجاز قرآن» برخی از این آثار است.

• استاد مشاور این پایان‌نامه حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمد ابراهیمی‌راد، تحصیلات حوزوی خود را در محضر اساتیدی همچون حضرات آیات: حسین وحید خراسانی، عبدالله جوادی آملی و ناصر مکارم شیرازی پیگیری کرد. عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه اراک از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی به راهنمایی و مشاوره پایان‌نامه‌های دانشجویان نیز مشغول است و تاکنون چندین مقاله به رشته تحریر درآورده است. «ملاک انتخاب پیامبران و امامان از منظر احادیث»، «نقد شبهه آلوسی بر امامت ائمه در آیه ولایت»، «برهان مفهومی از دیدگاه آنسلم و محقق اصفهانی» و «نقد و بررسی تقریر علامه طباطبایی از برهان صدیقین» برخی از این آثار است.

استخراج مقاله از پایان‌نامه

در این باره، اطلاعاتی در دست نیست.

چاپ پایان‌نامه به صورت کتاب

در این باره، اطلاعاتی در دست نیست.

دریافت متن

• دریافت ۱۰ صفحه pdf از این پایان‌نامه

پیوند به بیرون

• کنسرسیوم محتوای ملی