ابداع در کلام اسلامی

مقدمه

"ابداع" یکی از صفات الهی است، به معنای ایجاد، آفرینش بدون الگوی پیشین^[۱]. ابداع به معنای احداث و ایجاد چیزی است که به ماده و زمان مسبوق نباشد^[۲]. این واژه وقتی در مورد خدا به کار می‌‌رود، به معنای ایجاد چیزی است بدون نیاز به ابزار، ماده، زمان و مکان؛ و این امکان تنها به خداوند اختصاص دارد^[۳]. ابداع به این معنا هم در آیات قرآن قابل استخراج است و هم در سخنان معصومین(ع).
ابداع به معنای ایجاد، بدون وجود الگوی قبلی است؛ اما "احداث" یعنی ایجاد شیء از شیء که آن را "تکوین" می‌‌نامند. احداث وقتی است که شیء مایه قبلی داشته باشد.
حکما قائل هستند که هیچ چیز در طبیعت ابداعی نیست؛ همه تکوینی و احداثی هستند؛ اما اشیایی نیز ابداعی‌اند و در حقیقت، ایجادشان صرف ایجاد است، نه ایجاد شیء از شیء. به عقیده اینان، عقول مجرده از این نوع است. البته نفس چنین نیست. در مورد طبیعت هم اگر همه موجودات و کل آن را در نظر بگیریم، باز هم نسبت به ذات باری ابداعی است. طبیعت از چیزی به وجود نیامده و برای آفریدن آن ماده و الگوی قبلی، وجود نداشته است^[۴]^[۵].

منابع

پانویس

↑ جمعی از نویسندگان، دانشنامه کلام اسلامی، ماده «ابداع».
↑ جرجانی، التعریفات، ص۳؛ سبزواری، شرح منظومه، ص۱۸۶.
↑ راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ماده «بدع».
↑ مطهری، الهیات شفا، ج۲، ص۱۲۱.
↑ محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۱۹.

[1] جمعی از نویسندگان، دانشنامه کلام اسلامی، ماده «ابداع».

[2] جرجانی، التعریفات، ص۳؛ سبزواری، شرح منظومه، ص۱۸۶.

[3] راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ماده «بدع».

[4] مطهری، الهیات شفا، ج۲، ص۱۲۱.

[5] محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۱۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]