اسارت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی

احکام اسیران

چگونگی رفتار با اسیران در آیاتی از قرآن کریم ذکر شده^[۱] و در روایات نیز درباره حقوق اسیر مطالبی آمده است^[۲]. امام خمینی در این‌باره مراعات اخلاق اسلامی با اسیران را لازم دانسته و از اهانت به آنان منع کرده است^[۳].

بنابر دیدگاه مشهور، اگر اسیران کفّار از خیل زنان با پیران باشند، در اختیار مسلمانان قرار می‌گیرند^[۴] و اگر مذکر و بالغ باشند و پیش از اتمام جنگ اسیر شوند، درصورتی‌که مسلمان شوند، کشتن آنان ممنوع است^[۵] و اگر از پذیرش اسلام سرباز زنند، به باور برخی فقیهان، تصمیم‌گیری درباره آنان به نظر امام(ع) واگذار می‌شود^[۶] و اگر پس از اتمام جنگ اسیر شوند، با دریافت فدیه یا بدون دریافت آن آزاد می‌شوند یا اینکه به عنوان برده در اختیار مسلمانان قرار می‌گیرند^[۷].^[۸]

منابع

ادرکنی، محمد جواد، مقاله «جهاد و دفاع»، دانشنامه امام خمینی ج۴

پانویس

↑ ﴿مَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَكُونَ لَهُ أَسْرَى حَتَّى يُثْخِنَ فِي الْأَرْضِ تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيَا وَاللَّهُ يُرِيدُ الْآخِرَةَ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ﴾ «بر هیچ پیامبری روا نیست که اسیرانی داشته باشد تا (آنگاه که) در (سر) زمین (خویش دشمن را) از توان بیندازد؛ (شما از گرفتن اسیر) کالای ناپایدار این جهان را می‌خواهید و خداوند جهان واپسین را (برای شما) می‌خواهد و خداوند پیروزمندی فرزانه است» سوره انفال، آیه ۶۷؛ ﴿يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِمَنْ فِي أَيْدِيكُمْ مِنَ الْأَسْرَى إِنْ يَعْلَمِ اللَّهُ فِي قُلُوبِكُمْ خَيْرًا يُؤْتِكُمْ خَيْرًا مِمَّا أُخِذَ مِنْكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ «ای پیامبر! به اسیرانی که در دست دارید بگو: اگر خداوند در دل‌هایتان خیری ببیند به شما بهتر از آنچه از شما ستانده‌اند خواهد رساند و شما را می‌آمرزد و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره انفال، آیه ۷۰؛ ﴿فَإِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا ذَلِكَ وَلَوْ يَشَاءُ اللَّهُ لَانْتَصَرَ مِنْهُمْ وَلَكِنْ لِيَبْلُوَ بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ وَالَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ﴾ «پس هرگاه با کافران (حربی) روبه‌رو شدید (آنان را) گردن بزنید تا چون آنها را از توان انداختید اسیر بگیرید و از آن پس یا منّت بگذارید (و آزادشان کنید) و یا سربها بگیرید تا جنگ، به پایان آید، (فرمان خداوند) چنین است و اگر خدا می‌خواست از آنان انتقام می‌گرفت لیک (نگرفت) تا شما را به یکدیگر بیازماید و آنان که در راه خداوند کشته شدند هرگز (خداوند) کارهایشان را بیراه نمی‌سازد» سوره محمد، آیه ۴.
↑ احمدی میانجی، علی، الأسیر فی الإسلام، ص۲۱۰ – ۲۵۸.
↑ امام خمینی، استفتائات، ج۱، ص۵۱۲ – ۵۱۳.
↑ شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة، ج۲، ص۴۰۲؛ خویی، سیدابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج۱، ص۳۷۳ – ۳۷۴.
↑ روحانی، سیدمحمدصادق، فقه الصادق(ع)، ج۱۳، ص۱۴۲.
↑ طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، ج۴، ص۱۹۰.
↑ طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، ج۴، ص۱۹۱؛ فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، ج۱، ص۳۶۵؛ خویی، سیدابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج۱، ص۳۷۴.
↑ ادرکنی، محمد جواد، مقاله «جهاد و دفاع»، دانشنامه امام خمینی، ج۴، ص ۲۱۱.

[1] ﴿مَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَكُونَ لَهُ أَسْرَى حَتَّى يُثْخِنَ فِي الْأَرْضِ تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيَا وَاللَّهُ يُرِيدُ الْآخِرَةَ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ﴾ «بر هیچ پیامبری روا نیست که اسیرانی داشته باشد تا (آنگاه که) در (سر) زمین (خویش دشمن را) از توان بیندازد؛ (شما از گرفتن اسیر) کالای ناپایدار این جهان را می‌خواهید و خداوند جهان واپسین را (برای شما) می‌خواهد و خداوند پیروزمندی فرزانه است» سوره انفال، آیه ۶۷؛ ﴿يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِمَنْ فِي أَيْدِيكُمْ مِنَ الْأَسْرَى إِنْ يَعْلَمِ اللَّهُ فِي قُلُوبِكُمْ خَيْرًا يُؤْتِكُمْ خَيْرًا مِمَّا أُخِذَ مِنْكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ «ای پیامبر! به اسیرانی که در دست دارید بگو: اگر خداوند در دل‌هایتان خیری ببیند به شما بهتر از آنچه از شما ستانده‌اند خواهد رساند و شما را می‌آمرزد و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره انفال، آیه ۷۰؛ ﴿فَإِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا ذَلِكَ وَلَوْ يَشَاءُ اللَّهُ لَانْتَصَرَ مِنْهُمْ وَلَكِنْ لِيَبْلُوَ بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ وَالَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ﴾ «پس هرگاه با کافران (حربی) روبه‌رو شدید (آنان را) گردن بزنید تا چون آنها را از توان انداختید اسیر بگیرید و از آن پس یا منّت بگذارید (و آزادشان کنید) و یا سربها بگیرید تا جنگ، به پایان آید، (فرمان خداوند) چنین است و اگر خدا می‌خواست از آنان انتقام می‌گرفت لیک (نگرفت) تا شما را به یکدیگر بیازماید و آنان که در راه خداوند کشته شدند هرگز (خداوند) کارهایشان را بیراه نمی‌سازد» سوره محمد، آیه ۴.

[2] احمدی میانجی، علی، الأسیر فی الإسلام، ص۲۱۰ – ۲۵۸.

[3] امام خمینی، استفتائات، ج۱، ص۵۱۲ – ۵۱۳.

[4] شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة، ج۲، ص۴۰۲؛ خویی، سیدابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج۱، ص۳۷۳ – ۳۷۴.

[5] روحانی، سیدمحمدصادق، فقه الصادق(ع)، ج۱۳، ص۱۴۲.

[6] طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، ج۴، ص۱۹۰.

[7] طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، ج۴، ص۱۹۱؛ فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، ج۱، ص۳۶۵؛ خویی، سیدابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج۱، ص۳۷۴.

[8] ادرکنی، محمد جواد، مقاله «جهاد و دفاع»، دانشنامه امام خمینی، ج۴، ص ۲۱۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]