طریف بن مجالد سلی
| طریف بن مجالد سلی | |
|---|---|
 تصویر قدیمی از بصره | |
| نام کامل | طریف بن مجالد سلی |
| جنسیت | مرد |
| کنیه | ابوتمیمه |
| از قبیله | بنومالک بن عمرو بن تمیم |
| از تیره | بنی‌هجیم |
| محل زندگی | بصره |
| درگذشت | ۹۷ هجری |
| از اصحاب | پیامبر خاتم |
مقدمه
نام او طریف بن مجالد از بنی‌هجیم، تیره‌ای از بنومالک بن عمرو بن تمیم است[۱]. برخی او را با نسبت سلی از بنوسلان از قبایل یمنی دانسته [۲] و نسبت هُجیمی را به سبب ولاء می‌دانند؛ زیرا عموی ابوتمیمه، او را به مردی از بنی هجیم فروخت و بعدها که از او خواستند به میان قبیله خود بازگردد، نپذیرفت و حاضر به بازگشت به قبیله‌ای نشد که او را فروخته بودند[۳].
دولابی[۴] برخلاف باقی شرح حال نویسان، با نقل دو حدیث که نشان دهنده دیدار وی با رسول خدا (ص) است، او را صحابی دانسته است. اما منابع دیگر، همین دو حدیث را از طریق ابوتمیمه و با واسطه از پیامبر نقل کرده‌اند[۵]. شرح حال نگاران، صحابی دانستن وی را اشتباه[۶] و او را از تابعین طبقه دوم ساکن بصره شمرده‌اند[۷] احادیث قابل توجهی از ابوتمیمه در منابع باقی مانده و بلاذری[۸] وی را فقیه دانسته است. وی که از رجال بخاری است[۹] ثقه دانسته شده[۱۰] و راوی روایاتی از ابوموسی اشعری، ابوهریره، ابوجُریّ هجیمی و برخی از دیگر صحابه است[۱۱]. با اینکه وی روایاتی از ابوهریره نقل کرده، ولی بخاری سماع وی را از أبوهریره نپذیرفته است[۱۲].
مشکلی که در اسناد روایات ابوتمیمه هجیمی وجود دارد، حذف وسایط در برخی موارد است که همین مسئله، موجب شده برخی او را از صحابه بدانند. برای نمونه، مغلطای[۱۳] به نقل از مبرّد، سفارش رسول خدا (ص) را به پرهیز ابوتمیمه از خودبینی و فخرفروشی و تفسیر آن به پوشیدن جامه بلند، با تعبیر «روي عن النبي أنه قال لأبي تميمة الهجيمي»؛ نقل می‌کند که صریح در شنیدن از رسول خداست، اما این حدیث به ابوجری هجیمی مربوط است که ابوتمیمه از وی روایت می‌کند[۱۴]. ابن اثیر[۱۵] هم گزارش مربوط به فردی که همراه پیامبر بر مرکب نشسته بود و چون مرکب لغزید، گفت: دور باد شیطان را، به پدر ابوتمیمه مربوط دانسته است که صحیح نیست؛ زیرا در منابعی که این روایت با سند کامل نقل شده، به اسامة بن عمیر هذلی مربوط است که ابوتمیمه هجیمی از فرزند او ابو‌ملیح این حادثه را نقل می‌کند[۱۶].
او در سفری به شام، عمرو بکالی را - که دستش در نبرد یرموک قطع شده بود. در حالی دید که مردم گرد او جمع شده و او مشغول موعظه بود و آنان را به اطاعت از فرمانروایان تشویق می‌کرد[۱۷]. أبوتمیمه که تمایلات اخلاقی داشت، بنا بر نقل خود، بعد از نماز صبح سجده می‌کرد، ولی عبدالله بن عمر با این استدلال که در روزگار رسول خدا (ص) چنین عملی از سوی صحابه انجام نمی‌گرفت، وی را از این کار نهی کرد[۱۸]. چون جریر شاعر نزد وی آمد تا شعری بخواند، ابوتمیمه در حالی که آیه ﴿وَالشُّعَرَاءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ﴾[۱۹]. را قرائت می‌کرد، برخاست. بدین سبب، جریر در هجو وی شعری سرود[۲۰]. وی در بستر بیماری بر دو نعمت، خدا را شاکر بود: یکی پوشاندن گناهش و دیگری مودتی که خداوند از او بر دل‌های دیگران انداخته، حال آنکه شایستگی آن را نداشت[۲۱]. سخن وی درباره اینکه دین جز به مردانگی نیست[۲۲] در همین راستاست.
مرگ ابوتمیمه به اختلاف سال ۷۵[۲۳]، ۹۵[۲۴]، ۹۷[۲۵] و ۹۹[۲۶] گزارش شده است که منشأ این اختلاف‌ها، تصحیف رایج سبع به تسع است. با این حال سال ۹۷ را منابع بیشتری نقل کرده‌اند.[۲۷]
منابع
پانویس
- ↑ بلاذری، ج۱۳، ص۶۳.
- ↑ بخاری، ج۴، ص۳۵۶؛ سمعانی، ج۳، ص۲۸۸؛ مزی، ج۱۳، ص۳۸۰؛ و ر. ک: أحمد بن حنبل، ج۵، ص۲۰۵.
- ↑ سمعانی، ج۳، ص۲۸۸؛ مزی، ج۱۳، ص۳۸۲.
- ↑ دولابی، ج۱، ص۳۷.
- ↑ عبدالرزاق صنعانی، ج۱۱، ص۴۲۵؛ احمد بن حنبل، ج۵، ص۵۹ و ۶۴؛ ابن ابی شیبه، ج۶، ص۲۸ و ۲۴۸؛ نسائی، ج۶، ص۱۴۲.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۸۱.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۱۱۱؛ خلیفة ابن خیاط، ص۳۴۸؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۴۶.
- ↑ بلاذری، ج۱۳، ص۶۳.
- ↑ کلابازی، ج۱، ص۱۴۷ و ۳۷۷؛ باجی، ج۲، ص۶۴۸.
- ↑ ابن معین، ج۲، ص۱۲۳؛ ابن حبان، ج۴، ص۳۹۵؛ الالبانی، ج۷، ص۶۹.
- ↑ بخاری، ج۴، ص۳۵۵؛ طبرانی، ج۲، ص۱۶۵ و ج۷، ص۶۵؛ ابن ابی حاتم، ج۴، ص۴۹۲.
- ↑ بخاری، ج۳، ص۱۷؛ عقیلی، ج۱، ص۳۱۸.
- ↑ مغلطای، ج۲، ص۲۶۵.
- ↑ ر. ک: مدخل ابوجری هجیمی.
- ↑ اسد الغابه، ج۶، ص۳۹۵.
- ↑ ابن ابی عاصم، ج۲، ص۳۰۶؛ طبرانی، ج۱، ص۱۹۴؛ حاکم نیشابوری، ج۴، ص۲۹۲.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۲۹۵؛ ابن عساکر، ج۴۶، ص۴۵۹؛ ابن اثیر، ج۴، ص۱۸۷.
- ↑ عبدالرزاق صنعانی، ج۳، ص۳۵۱؛ ابوداود، ج۱، ص۳۱۹؛ بیهقی، ج۲، ص۳۲۶.
- ↑ «و از شاعران، گمراهان پیروی می‌کنند» سوره شعراء، آیه ۲۲۴.
- ↑ بلاذری، ج۱۳، ص۶۳.
- ↑ ابن ابی الدنیا، ص۱۲۸؛ بلاذری، ج۱۳، ص۶۳؛ ابن اثیر، ج۶، ص۳۹.
- ↑ بلاذری، ج۱۳، ص۶۳.
- ↑ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۶، ص۵۱۴.
- ↑ ابن حبان، ج۴، ص۳۹۶؛ باجی، ج۲، ص۶۴۸؛ مزی، ج۱۳، ص۳۸۲.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۱۱۱؛ بلاذری، ج۱۳، ص۶۳؛ ابن حجر، تهذیب، ج۵، ص۱۲.
- ↑ مزی، ج۱۳، ص۳۸۲.
- ↑ داداش‌نژاد، منصور، مقاله «طریف بن مجالد سلی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۱۹۸-۱۹۹.