ثعلبة بن حکم لیثی

آشنایی اجمالی

وی فرزندحکم بن عرفطة بن حارث بن لقیط از تیره لیث از قبیله کنانه است^[۱]. ابن حجر^[۲] ثعلبة بن علاء کنانی را همان ثعلبة بن حکم می‌داند؛ زیرا نسب آنان و راوی حدیث او یکی است. حجاج راوی روایت در اسم پدر ثعلبه اشتباه کرده یا آنکه «علاء»، اسم یکی از پدرانشان است و ابن اثیر^[۳]. برادرش سهم نام داشت و در فتح مکه در حال کفر، کشته شد^[۴]. وی می‌گوید: اصحاب رسول خدا (ص) مرا به احتمال پیش از خیبر] در حالی که جوان بودم، اسیر کردند^[۵] و پس از آنکه آن حضرت اسلام را بر من عرضه کرد، مسلمان شدم^[۶]. او را از اذان گویان برشمرده‌اند^[۷]. وی در جنگ‌های خیبر^[۸] و حنین حضور داشت ^[۹] که «حنین» تصحیف از «خیبر» است^[۱۰]؛ زیرا نقل روایت «مال غارت شده»، مربوط به جنگ خیبر است نه حُنین. وی گوید که اصحاب گوسفندی را کشتند و طبخ کردند. آن حضرت دستور داد دیگ‌های غذا را واژگون کنند و فرمود: ما مال (گوسفند) غارت شده را نمی‌خوریم که حلال نیست^[۱۱]. چون ذبح گوسفند پیش از تقسیم غنایم بوده است^[۱۲]. این روایت در منابع فقهی در باب هبه و ذبح مورد استناد قرار گرفته است^[۱۳]. وی روایات دیگری از رسول خدا (ص) درباره حرمت متعه در جنگ خیبر و بخشیده شدن علما در قیامت آورده است^[۱۴]. وی از ابن عباس روایت «نهبه» را نیز نقل کرده است^[۱۵] که مورد پذیرش قرار نگرفته و آن را از ابن عباس درست ندانسته‌اند^[۱۶]. همچنین وی از حضرت علی (ع) نقل کرده است که فرمود: «امروز فردی که در برابر ملامتگران نترسد، جز من و ابوذر کسی نیست»^[۱۷]. راوی وی بیشتر سماک بن حرب است^[۱۸]. ثعلبه بعدها در بصره ساکن شد و پس از مدتی به کوفه رفت^[۱۹] و در شمار صحابه کوفی قرار گرفت^[۲۰]. وی در میان سال‌های هفتاد تا هشتاد درگذشت^[۲۱].^[۲۲]

جستارهای وابسته

منابع

مرادی‌نسب، حسین، مقاله «ثعلبة بن حکم لیثی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲

پانویس

↑ برای ادامه نسب، ر. ک: ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۶۵؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۱۷.
↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۳۸.
↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۷۲.
↑ ابن ماکولا، الإکمال، ج۴، ص۳۹۹.
↑ بخاری، التاریخ الکبیر، ج۲، ص۱۷۳؛ بغوی، معجم الصحابه، ج۱، ص۴۱۷؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲، ص۸۳.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۱۰۸.
↑ طیالسی، سلیمان بن داود، مسند، ص۱۶۵؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲، ص۸۲.
↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۶۵.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۱۰۸؛ ابن حبان، محمد، صحیح ابن حبان بترتیب ابن بلبان، ج۱۱، ص۵۷۲؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۴، ص۳۹۰.
↑ ابن حجر، الاصابه، تهذیب، ج۲، ص۲۰.
↑ ابن ابی عاصم، الآحاد و المثانی، ج۲، ص۱۸۹؛ بغوی، معجم الصحابه، ج۱، ص۴۱۵ و ۴۱۶؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲، ص۸۲ و ج۱۰، ص۲۷۲.
↑ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲، ص۸۲.
↑ عبدالرزاق صنعانی، ابن همام، المصنف، ج۱۰، ص۲۰۵؛ ابن ابی شیبه کوفی، المصنف، ج۵، ص۲۷۷.
↑ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲، ص۸۴؛ ابن کثیر، اسماعیل ابوالفداء، تفسیر القرآن العظیم، ج۳، ص۵۶۴؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ج۱، ص۱۲۶.
↑ حاکم نیشابوری، المستدرک، ج۲، ص۱۳۴؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۴، ص۳۹۰.
↑ بخاری، التاریخ الکبیر، ج۲، ص۱۷۳.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۷۵؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۶، ص۱۹۴؛ ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ج۲، ص۶۴.
↑ ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۲، ص۴۶۲؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۶۵.
↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۸۶؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۶۵.
↑ مزی، تهذیب الکمال، ج۴، ص۳۹۰.
↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۱۷.
↑ مرادی‌نسب، حسین، مقاله «ثعلبة بن حکم لیثی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۳۱۴ - ۳۱۵.

[1] برای ادامه نسب، ر. ک: ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۶۵؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۱۷.

[2] ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۳۸.

[3] ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۷۲.

[4] ابن ماکولا، الإکمال، ج۴، ص۳۹۹.

[5] بخاری، التاریخ الکبیر، ج۲، ص۱۷۳؛ بغوی، معجم الصحابه، ج۱، ص۴۱۷؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲، ص۸۳.

[6] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۱۰۸.

[7] طیالسی، سلیمان بن داود، مسند، ص۱۶۵؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲، ص۸۲.

[8] ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۶۵.

[9] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۱۰۸؛ ابن حبان، محمد، صحیح ابن حبان بترتیب ابن بلبان، ج۱۱، ص۵۷۲؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۴، ص۳۹۰.

[10] ابن حجر، الاصابه، تهذیب، ج۲، ص۲۰.

[11] ابن ابی عاصم، الآحاد و المثانی، ج۲، ص۱۸۹؛ بغوی، معجم الصحابه، ج۱، ص۴۱۵ و ۴۱۶؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲، ص۸۲ و ج۱۰، ص۲۷۲.

[12] طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲، ص۸۲.

[13] عبدالرزاق صنعانی، ابن همام، المصنف، ج۱۰، ص۲۰۵؛ ابن ابی شیبه کوفی، المصنف، ج۵، ص۲۷۷.

[14] طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲، ص۸۴؛ ابن کثیر، اسماعیل ابوالفداء، تفسیر القرآن العظیم، ج۳، ص۵۶۴؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ج۱، ص۱۲۶.

[15] حاکم نیشابوری، المستدرک، ج۲، ص۱۳۴؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۴، ص۳۹۰.

[16] بخاری، التاریخ الکبیر، ج۲، ص۱۷۳.

[17] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۷۵؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۶، ص۱۹۴؛ ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ج۲، ص۶۴.

[18] ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۲، ص۴۶۲؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۶۵.

[19] ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۸۶؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۶۵.

[20] مزی، تهذیب الکمال، ج۴، ص۳۹۰.

[21] ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۱۷.

[22] مرادی‌نسب، حسین، مقاله «ثعلبة بن حکم لیثی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۳۱۴ - ۳۱۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]