هوشیاری در حدیث

این مدخل زیرشاخهٔ بحث هوشیاری است. هوشیاری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: هوشیاری در قرآن - هوشیاری در حدیث - هوشیاری در نهج البلاغه - هوشیاری در اخلاق اسلامی - هوشیاری در معارف دعا و زیارات - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

1. امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: "مثل دنیا همانند مار است... فریب خورده نادان به‌سوی آن میل می‌‌کند، و انسان عاقل زیرک از آن احتراز می‌‌نماید"؛
2. امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: "چه بسیار روزه‌داری که از روزه‌اش تنها گرسنگی و تشنگی را نصیب برده است، و چه بسیار کسی که تمامی شب را به نماز ایستاده امّا از آن تنها شب زنده‌داری و خستگی را به‌دست آورده است؛ در این میان خواب و خور زیرکان و هوشیاران خوش است" ؛
3. از پیامبر اکرم (ص) سؤال شد: کدام یک از مؤمنان زیرک‌تر از دیگران است؟ فرمودند: "آنکه بیشتر از مرگ یاد کند و برای آن بیش از دیگران آماده باشد" ؛
4. از امیرمؤمنان (ع) سؤال شد: کدام یک از مردم زیرک‌تر از دیگران است؟ فرمودند: آن کس که پیشرفت و تعالی خود را از سقوطش بازشناسد، و به سوی تعالیش گام بردارد" ؛
5. بنابر آنچه در "غرر الحکم" آمده است، امیرمؤمنان (ع) فرمودند:
   1. زیرک کسی است که خود را بشناسد و اعمال خود را خالص سازد؛
   2. زیرک کسی است که امروزش بهتر از دیروزش باشد؛
   3. زیرک کسی است که فضائل خود را زنده و تقویت، و رذائل خود را به‌واسطه نابود کردن خواستنی‌ها و هواهایش بمیراند؛
   4. زیرک کسی است که به دیگران نپردازد، امّا دائماً به حسابرسی از خویشتن بپردازد؛
   5. زیرک کسی است که زمام شهوت خویش را در دست داشته باشد"
6. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: "از فراست و خوش‌فهمی مؤمن برحذر باشید، که او به‌وسیله نور خداوند به وقایع و اشیاء می‌‌نگرد. امام باقر (ع) پس از نقل این سخن، این آیه را تلاوت فرمودند: إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِينَ».

منابع

• مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی ج۳