بقعه مبارکه

این مدخل زیرشاخهٔ بحث بقعه مبارکه است. بقعه مبارکه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: بقعه مبارکه در قرآن - بقعه مبارکه در حدیث - پرسش مرتبط ندارد

جغرافیای بقعه، در سوره مبارکه قصص

﴿فَلَمَّا أَتَاهَا نُودِيَ مِنْ شَاطِئِ الْوَادِ الْأَيْمَنِ فِي الْبُقْعَةِ الْمُبَارَكَةِ مِنَ الشَّجَرَةِ أَنْ يَا مُوسَى إِنِّي أَنَا اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ﴾. در این آیه مبارکه، دو واژه وجود دارد، که دلالت بر نام مکان است، یکی واد الایمن و دیگری بقعه از آنجا که ما جغرافیای اماکن قرآن را، به ترتیب الفبای فارسی مورد پژوهش قرار می‌دهیم؛ لذا در این گفتار به توضیح جغرافیای بقعه می‌پردازیم. برخی از پژوهشگران، در کتاب المنجد ترجمه منجد الطلاب. زیر واژه بقعه می‌نویسند: البَقعه و البُقعه = جا، مکان، ج. بِقاع و بُقَع... به معنی آبگیر، استخر، تالاب، حوض است. در تفسیر نمونه در معنی بقعه مرقوم داشته: بقعه به معنی قطعه زمینی است، که نسبت به اطرافش مشخص است. تا اینجا آنچه ملاحظه فرمودید، معنی لغوی واژه بقعه بود، اکنون باید ببینیم، منظور از بقعه مندرج در آیه مورد پژوهش، چه مکانی است؟ برای شناخت مکان بقعه، به ترجمه آیه و تفسیر آن، بر می‌گردیم. آیه اشاره دارد، به زمانی که حضرت موسی(ع) مدت تعهد خود را، با شعیب به پایان می‌رساند و همراه خانواده‌اش، از مدین به مصر حرکت می‌نماید و در مسیر خود، از جانب طور، آتشی می‌بیند، برای به دست آوردن شعله‌ای از آتش، به سوی آن آتش می‌رود و در آنجا به او وحی می‌شود و به نبوت مبعوث می‌گردد.

با توجه به آنچه گذشت، روشن می‌شود، که محل دریافت وحی، همان مکانی است، که قرآن، از آن به وادی ایمن و بقعه مبارکه یاد فرموده است. برخی از نویسندگان، در اعلام قرآن می‌نویسد: «وادی ایمن، دره‌ای است که موسی(ع)، در آن نور الهی را به صورت آتش، در درخت جلوه گردید... و چون، از مدین به طرف مصر آیند، این دره در طرف راست کوه سینا واقع است و در تورات طوی نامیده شده و این نام، در قرآن مجید سوره طه، آیه ۱۲ و سوره نازعات، آیه ۱۶ مسطور است... بعضی آن (دره) را بقعه می‌دانند».

برخی از علما می‌نویسند: «در این دو سوره نازعات، طه - شعله وحی نخستین موسی(ع)، در وادی مقدس، در سوره ابراهیم و قصص، از جانب طور، کنار وادی ایمن، در بقعه - سرزمین - مبارک نشان داده، این نشانی‌های خاص قرآن، با همان وادی‌ها و کوه‌هایی، که در ناحیه سینا و کوه حوریب است؛ تطبیق می‌کند، از آن جهت که محل عبادت پیمبران گذشته و موسی(ع) و وحی آنها بوده وادی مقدس و از آن جهت، که در دامنه راست طور و سرزمین سرسبز و پر برکت بوده، ﴿جَانِبِ الطُّورِ الْأَيْمَنِ﴾، بقعه المبارکه نامیده شده». برخی از علما، نیز در مورد طوی مرقوم داشته: (... در اینجا کنایه از آن است، که این سرزمین را برکات معنوی، از هر سو احاطه کرده، به همین جهت در آیه ۳۰ سوره قصص که مورد بحث ما است البقعه مبارکه تعبیر شده است.

حاصل و نتیجه تحقیق

از جمع‌بندی آیات سوره‌های طه، نازعات، ابراهیم و قصص، این نتیجه حاصل می‌شود، که منظور از بقعه مبارکه، در آیه مورد بحث؛ همان مکانی است، که نخستین جرقه‌های وحی، بر موسی(ع)، در وادی مقدس، به او القا شد و از آنجا که، آن بقعه، در دامنه راست طور و سرزمین سرسبز و پر برکت بوده، ﴿جَانِبِ الطُّورِ الْأَيْمَنِ﴾ و بقعه مبارکه نامیده شده است. اما، در مورد جغرافیای این منطقه، در بحث‌های آینده، زیر عنوان‌های سینین و واد توضیحات لازم داده خواهد شد.

منابع

1. عرب، محمد حسن، دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید