دین و وجدان (کتاب)
دین و وجدان (أقدام العلم و أنوار المعرفة)، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی مسائل اعتقادی، علمی، عرفانی، اخلاقی، اجتماعی و انسانی می‌پردازد. این کتاب اثر عباس طهرانی است و انتشارات انصاریان نشر آن را به عهده داشته است[۱]
| دین و وجدان (أقدام العلم و أنوار المعرفة) | |
|---|---|
 | |
| زبان | فارسی |
| نویسنده | عباس طهرانی |
| موضوع | عقاید |
| مذهب | [[شیعه]][[رده:کتاب شیعه]] |
| ناشر | [[:رده:انتشارات انتشارات انصاریان|انتشارات انتشارات انصاریان]][[رده:انتشارات انتشارات انصاریان]] |
| محل نشر | قم، ایران |
| سال نشر | ۱۳۷۱ ش |
| چاپ | اول |
| شابک | ۹۷۸-۹۶۴-۴۳۸-۸۸۲-۸ |
| شماره ملی | م۷۲-۴۱۷۷ |
دربارهٔ کتاب
در معرفی این کتاب آمده است: «این اثر بازنویسی سلسله دروس و سخنرانیهای اخلاقی و معنوی حاج شیخ عباس طهرانی از شخصیتهای اخلاقی شیعه در سده چهاردهم است. در این کتاب در کنار مثالهای روشن و داستانهای عبرتآموز اخلاقی، دلایل و مباحث عقلی و نقلی گستردهای در تشریح و تبیین اصول عقاید، تعریف معجزه، اعجاز قرآن و ماهیت شیطان صورت گرفته است. مبانی و مقامات اهل بیت(ع) و دلایل ولایت و نیز مبحث مهدویت با تفصیل بیشتری بیان و در هر بحث شبهات عقیدتی پاسخ داده شده و نکات معنوی و پندهای اخلاقی تاثیرگذاری ذکر گردیده است»[۱].
فهرست کتاب
بخش اول: پیرامون مبدء اعلی
قدم اول: اثبات مبدأ اعلی
- اولین مرتبه ایمان به غیب؛
قدم دوم: آیا میتوان بکنه واجب الوجود رسید؟
- ادراک هر چیزی نمونهای از آن چیز می‌خواهد؛
قدم سوم: امتیاز انواع و مسئولیت خاص انسان قدم چهارم: صفات سلبی خدا چگونه ثابت می‌شود
- دو نوع وجود و دو نوع آثار؛
- چرا وجود خدا ذاتی و سرمدی است نه عرضی و فانی؛
- چرا مرکب نیست؟
- چرا محدود نیست؟
- چرا جسم نیست؟
- چرا مرئی نیست؟
- چرا متعدد نیست؟
- چرا حال و محل نیست؟
- چرا جوهر و عرض نیست؟
قدم پنجم: صفات کمال خدا چگونه ثابت می‌شود قدم ششم: صفات کمال خدا را از چه راهی بشناسیم!
- علم و قدرت شبه طبیعی یا نخستین اثر حیات؛
- پیدایش اختیار یا مزیت اولی و اصلی انسان؛
- چگونگی استقلال یا مبدء بلوغ و تکامل انسان؛
- ریشه این صفات کمال کجاست؟
- چرا حق تعالی بیمعانی است؟
هفتم: صفت اختیار حق تعالی چگونه ثابت می‌شود
- صفت اختیار خدا قدیم است ولی ارادهاش حادث است؛
هشتم: کمالات خدا به‌طور کلی چگونه است؟
نهم: صفت حکمت خدا و مفهوم وسیع و حیرتانگیز آن
- صفت حکمت صفات دیگر را محدود می‌کند؛
دهم: پرسش و پاسخ
- مطالب وجدانی منحصر به این نیست؛
یازدهم: عدالت خدا چگونه ثابت می‌شود؟
دوازدهم: توجیه غلطی که اشاعره برای عدالت می‌کنند
- فاسدترین عقاید باطل؛
- معنای حقیقی عدالت و ظلم؛
- فرق بین حکمت و عدالت؛
قدم سیزدهم: جود و افاضه، ذاتی حق تعالی است
- قدم بین جود و سخاوت؛
قدم چهاردهم: چگونگی انتساب صفات حق بذات حق
قدم پانزدهم: صفات فعل و صفات ذات
بخش دوم: پیرامون ارتباط مبدأ اعلی با انسان و سایر مخلوقات
قدم شانزدهم: دستگاه تولید و تأثیر موجودات بیاراده و اختیار
- موجود مضطر همانطوری که از خودش ارادهای ندارد همینطور از خودش فعلی ندارد؛
- فاعل‌های طبیعی مانند ماشین‌های صنعتی است؛
- ملائکه یا قوای زنده و با اراده؛
- برهان نمی‌تواند با وجدان معارضه کند؛
قدم هفدهم: اقسام اراده در موجودات با اراده و اختیار
- چهار احتمال؛
- احتمال درست قابل قبول؛
قدم هیجدهم: اشکال و پاسخ
- حل اشکال مهم؛
- مثال روشن بحث؛
- در مورد خدا نیز چنین است؛
- اراده تبعی ثانوی اشکالات دیگر را هم حل می‌کند؛
قدم نوزدهم: تذکر چند موضوع لازم
- ملاک پیروزی و شکست؛
قدم بیستم: نتیجه چند قدم گذشته این بخش
قدم بیست و یکم: مدارک بحث حدیث‌های روشن
- فقط دو راه افراط و تفریط را میپیمایند؛
- حدیث‌های مورد نظر؛
قدم بیست و دوم: درباره اصل طینت؛ و اختیاری بودن سعادت و شقاوت
- اختلاف صفت‌ها و طبیعت‌ها و اختلاف آثار آنها؛
- منشأ اختلاف طینت‌ها و طبیعت‌ها؛
- مطلب دوم آیا ملکات و صفات انسان قابل تغییر هست یا ذاتی و قابل تغییر نیست؛
- طینت ذاتی نبوده و قابل تغییر است؛
- معنای خبر معروف الشقی شقی فی بطن امه، و السعید سعید فی بطن امه پیچیده و مجمل نیست؛
- طینت باعث اضطرار و سلب اختیار نیست؛
قدم بیست و سوم: درباره روایات طینت؛ و مفهوم محکم و متشابه
- معنای محکم و متشابه چیست؛
- تقیه یا یک علت روایات متشابه؛
- روایات طینت نوعا از روی تقیه بوده؛
- سه نوع طینت؛
قدم بیست و چهارم: تحقیق جالبی درباره مصادیق امر بین الامرین
- مصداق اول امر بین الامرین؛ در ارتباط واجب و ممکن؛
- حساب خلقت از حساب صنعت جداست؛
- تعبیرهای جالب در سخنان امام علی(ع)؛
- مصداق دوم امر بین الامرین در ارتباط صفات ممکن با صفات واجب؛
- مصداق سوم امر بین الامرین در توصیف ذات حق بصفات؛
- مصداق چهارم امر بین الامرین در ترکیب ماده و صورت و اتحاد جنس و فصل؛
- معیت در عین غیریت و غیریت در عین معیت؛
- مصداق پنجم امر بین الامرین در قوه که مرتبه ضعیف از وجود است؛
- مصداق ششم امر بین الامرین در امور اعتقادی و اخلاقی و عبادی؛
- سه دسته از صراط مستقیم منحرف‌اند.
بخش سوم پیرامومن عوالم ماوراء الطبیعه و اثبات نبوت عامه و خاصه
قدم بیست و پنجم: نظر اجمالی به جهان دیگر
قدم بیست و ششم: موجودات نامرئی با ادراک (اجنه؛ شیاطین، ملائکه)
- اشارهای به تاریخچه اجنه و شیاطین؛
- خواستههای شیطان؛
- گفتگوئی که در هنگام خلقت آدم شد؛
- عذرهای مغلطه آمیز شیطان؛
- دستههای مختلف موجودات نامرئی؛
- پارهای از خصوصیات اجنه و شیاطین؛
- مرحلههای گوناگون وساوس شیطانی؛
- توهم عجیب؛
- مقصر اصلی انسانست نه شیطان؛
- راه برطرف کردن اذیتهای اجنه دیگر؛
- آیا هر چه محسوس نیست موجود نیست؛
- پیرامون ارتباط با موجودات نامرئی؛
- نظری به علم تنویم و نظائرش؛
- نتیجه علم تنویم و نظائرش؛
- آیا احضار ارواح قابل قبول است؛
- چند نمونه از علم تسخیر؛
- علم شیاطین از چه راهی است؛
قدم بیست و هفتم
- در اثبات نبوت عامه علت اصلی لزوم پیغمبر(ص)؛
- بشر نمی‌تواند قوانین سودمند کامل وضع کند؛
- چرا به همه افراد وحی نمیشود؛
- چرا مقام پیغمبری را بافراد خاصی میدهد؛
قدم بیست و هشتم: در اثبات نبوت خاصه
- دلیل نبوت خاصه؛ اعجاز است؛
قدم بیست و نهم: معجزه چیست
- معجزه کار خداست و پیغمبر مجرا است؛
- موجودات تدریجی برای ما تدریجی است ولی برای خدا دفعی است؛
- هر موجودی هم بعلت محدثه احتیاج دارد و هم به علت مبقیه؛
- مادیین بیچاره هستند؛
قدم سیم: جهات مختلف اعجاز قرآن و مطالبی درباره علما و حاملان قرآن
- قرآن یا معجزه زنده جاویدان؛
- اول جهت فصاحت و بلاغت آنست؛
- دوم از جهت معارف و معانی قرآنست؛
- سوم از جهت قوانین جامع و محکم قرآنست؛
- حقیقت تمدن چیست؟
- و اگر نبود افکار دینی؛
- نقش عظیم علمای دینی؛
بخش چهارم: اعجاز قرآن
- امتیاز خاص پیشگوئی‌های پیغمبران؛
قدم سی و یکم: نمونههائی از پیشگوئی پیغمبر اسلام(ص)
- خبرهای حیرت انگیزی که پیغمبر (ص) به سلمان فرموده؛
قدم و سی و دوم: لزوم عصمت پیغمبران و رمز اختلاف درجات آن پیغمبر(ص)
- رمز اختلاف درجات پیغمبران؛
قدم سی و سوم: لزوم اعلمیت پیغمبران
- چرا پیغمبر(ص) هر زمانی باید از همه مردم آن زمان اعلم باشد؛
- کیفیت علم انبیاء؛
- تمدن، هدف پیغمبران نیست بلکه وسیله است؛
قدم سی و چهارم: فضائل پیغمبر(ص) و امتیاز قوانین مالی اسلام
- نمونهای از فضیلت‌های پیغمبر اسلام(ص)؛
- اهمیت انفاق در اسلام؛
- چرا اسلام زکوه را اجباری، و انفاق‌های دیگر را اختیاری کرده است؛
- امتیاز قوانین معتدل اسلام؛
قدم سی و پنجم: اسلام دارای سلطنت هست نه دولت
- قوانین اسلام برای یک دسته سودمند نیست؛
- علت مهم پیشروی مسلمین؛
- نه زور سرنیزه و نه نظام تمدن کاذب؛
قدم و سی و ششم: قرآن تحریف لفظی نیافته ولی تحریف معنوی یافته
- تحریفی که به قرآن نسبت می‌دهند چگونه و بچه معنی است؟؛
- تلاش مذبوحانه، یا یکی از موجبات اختلاف بین مسلمین؛
- قرآن با شرح و قرآن بیشرح؛
- دومین قیام منافقین ریاست پرست برای نابودی حقیقت اسلام؛
- اولین قیام اختلاف آور منافقین ریاست برای نابودی باطن اسلام؛
قدم سی و هفتم: اصل امامت و علل اختلاف در آن
- شفاعت مقام‌ایست برای شفاعت کنندگان؛
- آثار و برکات زیارت و توسل به اولیای حق؛
- آیا توبه بشفاعت احتیاج دارد؛
قدم سی و هشتم: ادله لزوم وصی بعد از هر نبی
- امام(ع) نیز لازم است؛
- هر پیغمبری موظف است جانشین تعیین کند؛
- امام باید کرامت و عصمت داشته باشد؛
- امامت منصبی جعلی و جزافی نیست؛
- سر غیبت امام زمان؛
- حالت انتظار برای مسلمان‌های با ایمان، طبیعی است؛
- کشف و کرامت دلیل بر حقانیت نیست؛
- چرا دعاهای کافرها و گنهکارها مستجاب می‌شود؛
بخش پنجم: پیرامون آخر الزمان
قدم سی و نهم: درباره مفهوم آخر الزمان، و منشأ آن
- آخر الزمان یعنی چه؟
- آخر الزمان از چه وقت شروع شده؛
- علت انحطاط رو بسقوط مسلمین؛
قدم چهلم: درباره وظائف مسلمین در آخر الزمان
- اجتماعی بودن دین اسلام در همه شرائط نیست؛
دربارهٔ پدیدآورنده
آیت الله عباس طهرانی (متولد ۱۲۶۹ ش، تهران)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: سید محمد تنکابنی، محمد رضا مازندرانی، اسماعیل محلاتی، محمد حسن نائینی ، سید ضیاء‌الدین عراقی ، جواد آقا ملکی تبریزی و عبدالکریم حائری یزدی فرا گرفت.
او علاوه بر تدریس در حوزههای علمیه، به تألیف مقالات و کتب علمی و دینی پرداخته است. «دیوان اشعار در معارف الهی و اخلاقی»برخی از این آثار است[۲].