Smsherafat

احادیث روح

روح از عالم ملکوت

متن	ترجمه
۱-۱. الکافي عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: «سَأَلْتُ‏ أَبَا عَبْدِاَللَّهِ (ع‏) عَنْ قَوْلِ اَللَّهِ عَزَّوَجَلَ‏: ﴿﴿يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي﴾﴾. قَالَ: خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنْ‏ جَبْرَئِيلَ‏ وَمِيكَائِيلَ‏ كَانَ مَعَ‏ رَسُولِ‌ اَللَّهِ (ص‏) وَهُوَ مَعَ‏ اَلْأَئِمَّةِ وَهُوَ مِنَ اَلْمَلَكُوتِ‏».	ابو بصير گويد: «از امام صادق (ع) راجع به قول خداى عزوجل: از تو درباره روح می‌پرسند بگو روح از امر پروردگار من است پرسيدم. فرمود: آن مخلوقى است بزرگ‌تر از جبرئيل و ميكائيل كه همراه رسول خدا (ص) و همراه ائمه است و آن از عالم ملكوت‌ است يعنى آسمانى و روحانى است».
۱-۳. بصائر الدرجات عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: «سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِاللَّهِ (ع) عَنْ قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ: ﴿﴿يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي﴾﴾. قَالَ: خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِيلَ وَمِيكَائِيلَ كَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) وَهُوَ مَعَ الْأَئِمَّةِ وَهُوَ مِنَ الْمَلَكُوتِ».	ابو بصیر می‌گوید: «از امام صادق (ع) در مورد آیه مبارکه از تو درباره روح می‌پرسند بگو روح از امر پروردگار من است پرسیدم، حضرت فرمود: آفریده‌ای است بزرگ‌تر از جبرئیل و میکائیل، او با رسول خدا(ص) بود، او با أئمه است و او از ملکوت است».
۱-۸. تفسیر العیاشي عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَحَدِهِمَا (ع) قَالَ: «سَأَلْتُهُ عَنْ‏ قَوْلِهِ‏ ﴿﴿يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي﴾﴾.‏ قَالَ: الَّتِي‏ فِي‏ الدَّوَابِ‏ وَالنَّاسِ قُلْتُ وَمَا هِيَ قَالَ هِيَ مِنَ الْمَلَكُوتِ مِنَ الْقُدْرَة‏».	زراره گويد: «از یکی از آن دو بزرگوار درباره قول خداى عزوجل: از تو درباره روح می‌پرسند بگو روح از امر پروردگار من است پرسيدم. فرمود: روحى است كه در دوابّ و در مردم است، گفتم آن‏ چيست؟ فرمود: از ملكوت است، و از قدرت».
۱-۱۱. تفسير العياشي ‏‏ و في رواية سماعة عنه‏: «خلق آدم فنفخ فيه، وسألته عن الروح‏. قال: هي من قدرته من الملكوت ‏».

روح و مراتب آن

متن	ترجمه
۳-۴. بصائر الدرجات ‏‏ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ جَهْمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (ع) قَالَ: «فِي الْأَنْبِيَاءِ وَالْأَوْصِيَاءِ خَمْسَةُ أَرْوَاحٍ‏ رُوحُ‏ الْبَدَنِ‏ وَرُوحُ الْقُدُسِ وَرُوحُ الْقُوَّةِ وَرُوحُ الشَّهْوَةِ وَرُوحُ الْإِيمَانِ‏ وَفِي الْمُؤْمِنِينَ أَرْبَعَةُ أَرْوَاحٍ أَفْقَدُهَا رُوحُ الْقُدُسِ وَرُوحُ الْبَدَنِ وَرُوحُ الشَّهْوَةِ وَرُوحُ الْإِيمَانِ وَفِي الْكُفَّارِ ثَلَاثَةُ أَرْوَاحٍ رُوحُ الْبَدَنِ وَرُوحُ الْقُوَّةِ وَرُوحُ الشَّهْوَةِ ثُمَّ قَالَ رُوحُ الْإِيمَانِ‏ يُلَازِمُ الْجَسَدَ مَا لَمْ يَعْمَلْ بِكَبِيرَةٍ فَإِذَا عَمِلَ بِكَبِيرَةٍ فَارَقَهُ الرُّوحُ وَرُوحُ الْقُدُسِ مَنْ سَكَنَ فِيهِ فَإِنَّهُ لَا يَعْمَلُ بِكَبِيرَةٍ أَبَداً».	حسن بن جهم از امام صادق (ع) نقل می‌کند که فرمود: «در انبياء و اوصياء پنج روح است روح بدن و روح القدس و روح القوة و روح الشهوة و روح الايمان. و در مؤمنين چهار روح است كه روح القدس ندارند ولى داراى روح بدن‏ و روح قوت و روح شهوت و روح ايمانند و در كفار سه روح است روح بدن و روح قوت و روح شهوت. سپس فرمود روح ايمان با بدن هست تا وقتى كه مرتكب گناه كبيره‏‌اى نشده وقتى كبيره‏‌اى انجام داد روح از او جدا می‌‏شود ولى روح القدس در هر كس بود هرگز گناه كبيره انجام نمی‌دهد».
۳-۴. بصائر الدرجات ‏‏عَنِ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّقَالَ: «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع)‏ يَا جَابِرُ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ النَّاسَ ثَلَاثَةَ أَصْنَافٍ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى‏: ﴿﴿وَ كُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ‏﴾﴾ فَالسَّابِقُونَ هُوَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) وَ خَاصَّةُ اللَّهِ مِنْ خَلْقِهِ جَعَلَ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ بُعِثُوا أَنْبِيَاءَ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَوُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ وَ كَرِهُوا مَعْصِيَتَهُ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجِ الَّذِي يَذْهَبُ بِهِ النَّاسُ وَ يَجِيئُونَ وَ جَعَلَ فِي الْمُؤْمِنِينَ أَصْحَابَ الْمَيْمَنَةِ رُوحَ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَوُوا عَلَى الطَّاعَةِ مِنَ اللَّهِ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجِ الَّتِي يَذْهَبُ النَّاسُ بِهِ وَ يَجِيئُونَ.
۳-۴. تفسير الفرات الكوفي ‏‏عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع)قَالَ: «يَا جَابِرُ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ النَّاسَ عَلَى ثَلَاثَةِ أَصْنَافٍ وَ هُوَ قَوْلُهُ‏: ﴿﴿وَ كُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ‏﴾﴾ فَالسَّابِقُونَ هُمْ رُسُلُ اللَّهِ وَ خَاصَّتُهُ مِنْ خَلْقِهِ جَعَلَ اللَّهُ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الْأَشْيَاءَ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْإِيمَانِ فَأَيَّدَهُمُ اللَّهُ بِهِ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَوُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ وَ كَرِهُوا مَعْصِيَتَهُ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجِ الَّذِي يَذْهَبُ النَّاسُ فِيهِ وَ يَجِيئُونَ وَ جَعَلَ فِي الْمُؤْمِنِينَ أَرْبَعَةَ أَرْوَاحٍ وَ هُمْ أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ رُوحَ الْإِيمَانِ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ وَ رُوحَ الْمَدْرَجِ».
۳-۴. الكافي ‏‏عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّقَالَ: «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع)‏ يَا جَابِرُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى خَلَقَ الْخَلْقَ ثَلَاثَةَ أَصْنَافٍ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿﴿وَ كُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ‏﴾﴾ فَالسَّابِقُونَ هُمْ رُسُلُ اللَّهِ (ع) وَ خَاصَّةُ اللَّهِ مِنْ‏ خَلْقِهِ جَعَلَ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الْأَشْيَاءَ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَدَرُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ كَرِهُوا مَعْصِيَتَهُ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجِ الَّذِي بِهِ يَذْهَبُ النَّاسُ وَ يَجِيئُونَ وَ جَعَلَ فِي الْمُؤْمِنِينَ وَ أَصْحَابِ الْمَيْمَنَةِ رُوحَ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَدَرُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجِ الَّذِي بِهِ يَذْهَبُ النَّاسُ وَ يَجِيئُونَ.
۳-۴. بصائر الدرجات‏‏ و الكافي‏‏ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع)قَالَ: «قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ عِلْمِ الْعَالِمِ فَقَالَ يَا جَابِرُ إِنَّ فِي الْأَنْبِيَاءِ وَ الْأَوْصِيَاءِ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْقُدُسِ وَ رُوحَ الْإِيمَانِ وَ رُوحَ الْحَيَاةِ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِرُوحِ الْقُدُسِ يَا جَابِرُ عَلِمْنَا مَا تَحْتَ الْعَرْشِ إِلَى مَا تَحْتَ الثَّرَى ثُمَّ قَالَ يَا جَابِرُ إِنَّ هَذِهِ الْأَرْوَاحَ يُصِيبُهُ الْحَدَثَانِ إِلَّا أَنَّ رُوحَ الْقُدُسِ لَا يَلْهُو وَ لَا يَلْعَبُ».
۳. بصائر الدرجات ‏‏ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: «قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع): سَأَلْتُهُ عَنْ عِلْمِ الْإِمَامِ بِمَا فِي أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَهُوَ فِي بَيْتِهِ مُرْخًى عَلَيْهِ سِتْرُهُ فَقَالَ: يَا مُفَضَّلُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى جَعَلَ لِلنَّبِيِّ (ص) خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْحَيَاةِ فَبِهِ دَبَّ وَدَرَجَ وَرُوحَ الْقُوَّةِ فَبِهِ نَهَضَ وجَاهَدَ وَرُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِهِ أَكَلَ وَشَرِبَ وَأَتَى النِّسَاءَ مِنَ الْحَلَالِ وَرُوحَ الْإِيمَانِ فَبِهِ أَمَرَ وَعَدَلَ وَرُوحَ الْقُدُسِ فَبِهِ حَمَلَ النُّبُوَّةَ فَإِذَا قُبِضَ النَّبِيُّ (ص) انْتَقَلَ رُوحُ الْقُدُسِ فَصَارَ فِي الْإِمَامِ وَرُوحُ الْقُدُسِ لَا يَنَامُ وَلَا يَغْفُلُ وَلَا يَلْهُو وَلَا يَسْهُو وَالْأَرْبَعَةُ الْأَرْوَاحُ تَنَامُ َ تَلْهُو وَتَغْفُلُ وَتَسْهُوَ وَرُوحُ الْقُدُسِ ثَابِتٌ يَرَى بِهِ مَا فِي شَرْقِ الْأَرْضِ وَغَرْبِهَا وَبَرِّهَا وَبَحْرِهَا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ يَتَنَاوَلُ الْإِمَامُ مَا بِبَغْدَادَ بِيَدِهِ قَالَ نَعَمْ وَمَا دُونَ الْعَرْشِ».	مفضل بن عمر گويد: «از امام صادق(ع) پرسيدم راجع بدانستن امام(ع) آنچه را در اطراف زمين است، با اينكه خودش در ميان اتاقى‏ است كه پرده‏اش انداخته است فرمود: اى مفضل! خداى تبارك و تعالى در پيغمبر (ص) پنج روح قرار داد: ۱- روح زندگى كه با آن بجنبد و راه رود ۲- روح قوه كه با آن قيام و كوشش كند ۳- روح شهوت كه با آن بخورد و بياشامد و با زنان حلال خود نزديكى كند ۴- روح ايمان كه با آن ايمان آورد و عدالت ورزد ۵- روح القدس كه با آن بار نبوت كشد. چون پيغمبر (ص) وفات كند، روح القدس از او به امام جانشينش منتقل شود و روح القدس خواب و غفلت و ياوه‏گرى و تكبر ندارد و چهار روح ديگر خواب و غفلت و تكبر و ياوه‏گرى دارند و روح القدس ثابت است بوسيله آنچه در شرق و غرب و خشكى و دريا است مى‌‏بيند، عرض كردم آيا مي‌تواند امام چيزى كه در بغداد است با دست خود بر دارد فرمود آرى حتى پائين‏‌تر از عرش را مي‌تواند».
۲۲. الكافي ‏‏ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: «سَأَلْتُهُ عَنْ عِلْمِ الْإِمَامِ بِمَا فِي أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَهُوَ فِي بَيْتِهِ مُرْخًى عَلَيْهِ سِتْرُهُ فَقَالَ: يَا مُفَضَّلُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى جَعَلَ فِي النَّبِيِّ (ص) خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْحَيَاةِ فَبِهِ دَبَّ وَدَرَجَ وَرُوحَ الْقُوَّةِ فَبِهِ نَهَضَ وَجَاهَدَ وَرُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِهِ أَكَلَ وَشَرِبَ وَأَتَى النِّسَاءَ مِنَ الْحَلَالِ وَرُوحَ الْإِيمَانِ فَبِهِ آمَنَ وَعَدَلَ وَرُوحَ الْقُدُسِ فَبِهِ حَمَلَ النُّبُوَّةَ فَإِذَا قُبِضَ النَّبِيُّ (ص) انْتَقَلَ رُوحُ الْقُدُسِ فَصَارَ إِلَى الْإِمَامِ وَرُوحُ الْقُدُسِ لَا يَنَامُ وَلَا يَغْفُلُ وَلَا يَلْهُو وَلَا يَزْهُو وَالْأَرْبَعَةُ الْأَرْوَاحِ تَنَامُ وَتَغْفُلُ وَتَزْهُو وَتَلْهُو وَرُوحُ الْقُدُسِ كَانَ يَرَى بِهِ‏».	مفضل بن عمر گويد: «از امام صادق(ع) پرسيدم راجع بدانستن امام(ع) آنچه را در اطراف زمين است، با اينكه خودش در ميان اتاقى‏ است كه پرده‏اش انداخته است فرمود: اى مفضل! خداى تبارك و تعالى در پيغمبر (ص) پنج روح قرار داد: ۱- روح زندگى كه با آن بجنبد و راه رود ۲- روح قوه كه با آن قيام و كوشش كند ۳- روح شهوت كه با آن بخورد و بياشامد و با زنان حلال خود نزديكى كند ۴- روح ايمان كه با آن ايمان آورد و عدالت ورزد ۵- روح القدس كه با آن بار نبوت كشد. چون پيغمبر (ص) وفات كند، روح القدس از او به امام جانشينش منتقل شود و روح القدس خواب و غفلت و ياوه‏گرى و تكبر ندارد و چهار روح ديگر خواب و غفلت و تكبر و ياوه‏گرى دارند و بوسيله روح القدس همه چيز درك مى‌‏شود».

روح بالاتر از ملائکه

متن	ترجمه
۱-۲. الکافي عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: «سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِاللَّهِ (ع) يَقُولُ: ﴿﴿يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي﴾﴾.‏ قَالَ: خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِيلَ وَمِيكَائِيلَ لَمْ يَكُنْ مَعَ أَحَدٍ مِمَّنْ مَضَى غَيْرِ مُحَمَّدٍ (ص) وَهُوَ مَعَ الْأَئِمَّةِ يُسَدِّدُهُمْ وَلَيْسَ كُلُّ مَا طُلِبَ وُجِدَ».	ابو بصیر می‌گوید: «از امام صادق (ع) شنیدم که می‌گفت: از تو درباره روح می‌پرسند بگو روح از امر پروردگار من است پرسیدم، فرمود: آفریده‌ای است بزرگتر از جبرئیل و میکائیل که به جز محمد (ص) با هیچ کس از گذشتگان نبوده و او با أئمه (ع) است و آنها را استوار می‌کند و اینگونه نیست که هر چیزی خواسته شود، یابیده شود».
۱-۴. بصائر الدرجات عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ: «سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِاللَّهِ (ع) يَقُولُ: ﴿﴿يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي﴾﴾. قَالَ: خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِيلَ وَمِيكَائِيلَ لَمْ يَكُنْ مَعَ أَحَدٍ مِمَّنْ مَضَى غَيْرِ مُحَمَّدٍ (ص) وَهُوَ مَعَ الْأَئِمَّةِ يُوَفِّقُهُمْ وَيُسَدِّدُهُمْ وَلَيْسَ كُلَّمَا طُلِبَ وُجِدَ».	هاشم بن سالم می‌گوید: «از امام صادق (ع) شنیدم که می‌گفت: از تو درباره روح می‌پرسند بگو روح از امر پروردگار من است ، فرمود: آفریده‌ای است بزرگتر از جبرئیل و میکائیل که به جز محمد (ص) با هیچ کس از گذشتگان نبوده و او با أئمه (ع) است و آنها را توفیق می‌دهد و استوار می‌کند و اینگونه نیست که هر چیزی خواسته شود، یابیده شود».
۱-۵. تفسير العياشي عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: «سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِاللَّهِ (ع) يَقُولُ ﴿﴿يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي﴾﴾. قَالَ: خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِيلَ وَمِيكَائِيلَ لَمْ يَكُنْ مَعَ أَحَدٍ مِمَّنْ مَضَى غَيْرِ مُحَمَّدٍ عليه وآله السلام، وَمَعَ الْأَئِمَّةِ يُسَدِّدُهُمْ وَلَيْسَ كُلَّمَا طُلِبَ وُجِدَ».	ابوبصیر می‌گوید: «از امام صادق (ع) شنیدم که می‌گفت: از تو درباره روح می‌پرسند بگو روح از امر پروردگار من است ، فرمود: آفریده‌ای است بزرگتر از جبرئیل و میکائیل که به جز محمد (ص) با هیچ کس از گذشتگان نبوده و با أئمه (ع) است، آنها را استوار می‌کند و اینگونه نیست که هر چیزی خواسته شود، یابیده شود».
۱-۶. تفسير القمي‏ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيد: «﴿﴿وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتابُ وَلَا الْإِيمانُ﴾﴾.‏ قَالَ: رُوحُ الْقُدُسِ هِيَ الَّتِي قَالَ الصَّادِقُ (ع) فِي قَوْلِهِ:‏ ﴿﴿يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي﴾﴾‏.‏ قَالَ: هُوَ مَلَكٌ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِيلَ وَمِيكَائِيلَ كَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) وَهُوَ مَعَ الْأَئِمَّةِ ثُمَ‏ كَنَى‏ عَنْ‏ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (ع). فَقَالَ:‏ ﴿﴿وَلكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا﴾﴾‏ وَالدَّلِيلُ عَلَى أَنَّ النُّورَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (ع) قَوْلُهُ‏ ﴿﴿وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ﴾﴾ الْآيَة».	محمد بن سعید می‌گوید: «امام حسن عسکری (ع) درباره روح در آیه وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتابُ وَ لَا الْإِيمانُ فرمود: روح القدس است اين همان است كه حضرت صادق (ع) فرمود در باره آيه وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي فرمود او فرشته ايست بزرگتر از جبرئيل و ميكائيل كه با پيامبر اكرم بود و يا آنچه نيز هست سپس بكنايه از امير المؤمنين (ع) ياد كرده وَ لكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا دليل بر اينكه نور در اين آيه امير المؤمنين (ع) است اين آيه است وَ اتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ پيروى كنيد از نورى كه به همراه او فرستاده شده‏».
علی بن ابراهیم گوید: «فرمود: روح، ملکی است بزرگتر از جبرئيل و ميكائيل، كه همراه پيغمبر (ص) بود و همراه امامان می‌باشد».	۲-۵. بصائر الدرجات‏‏ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ ‏قَالَ: «سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى:‏ ﴿﴿وكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتابُ وَلَا الْإِيمانُ﴾﴾.‏ قَالَ: خَلْقٌ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِيلَ وَمِيكَائِيلَ كَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) يُخْبِرُهُ‏ وَيُسَدِّدُهُ‏ وهُوَ مَعَ الْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدَهُ».
ابو بصير گويد: «از امام صادق (ع) قول خداى تعالى: و همچنين روحى از امر خود را بسويت‏ وحى كرديم، تو نمی‌دانستى كتاب و ايمان چيست؟ را پرسيدم. فرمود: آن مخلوقی است از مخلوقات خدا، بزرگتر از جبرئيل و ميكائيل، كه همراه پيغمبر (ص) است، به او خبر می‌دهد و رهبريش می‌کند و همراه امامان پس از وى هم می‌باشد».	۲-۶. بصائر الدرجات‏‏ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: «سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِاللَّهِ (ع) يَقُولُ‏: إِنْ الرُّوحُ خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِيلَ وَمِيكَائِيلَ كَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) يُسَدِّدُهُ وَيرشده وَهُوَ مَعَ الْأَئِمَّةِ وَالْأَوْصِيَاءِ مِنْ بَعْدَهُ».
سماعة بن مهران می‌گوید: «از امام صادق (ع) شنیدم که می‌فرمود: همانا روح آفریده‌ای است بزرگتر از جبرئیل و میکائیل، كه همراه پيغمبر (ص) است او را راهنمایی استوار می‌کند و او با أئمه (ع) و اوصیای بعد از او است».	۲-۷. بصائر الدرجات‏‏ عَنْ أَبِي الصَّبَّاحِ الْكِنَانِيِّ قَالَ: «قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِاللَّهِ (ع)‏: ﴿﴿وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا﴾﴾ إِلَى آخِرِ الْآيَةِ قَالَ: خَلْقٌ وَاللَّهِ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِيلَ وَمِيكَائِيلَ وَقَدْ كَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) يُخْبِرُهُ وَيُسَدِّدُهُ وَهُوَ مَعَ الْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدَهُ».
ابی صباح کنانی گوید: «از امام جعفر (ع) راجع به آیه و همچنين روحى از امر خود را بسويت‏ وحى كرديم سوال کردم. فرمود: به خدا سوگند آفریده‌ای است بزرگتر از جبرئیل و میکائیل. و همراه رسول خدا (ص) است. او را با خبر می‌کند و اورا استوار می‌کند. و همراه امامان بعد از او است».	۲-۸. بصائر الدرجات‏‏ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: «قُلْتُ قَوْلُ اللَّهِ‏ ﴿﴿وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا﴾﴾ قَالَ: هُوَ خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِيلَ وَمِيكَائِيلَ وَكَّلَ بِمُحَمَّدٍ (ص) يُخْبِرُهُ وَيُسَدِّدُهُ وَهُوَ مَعَ الْأَئِمَّةِ يُخْبِرُهُمْ وَيُسَدِّدُهُمْ».
ابو بصیر گوید: «در مورد قول خداوند که می فرماید :و همچنين روحى از امر خود را بسويت‏ وحى كرديم سوال کردم. فرمود: او آفریده‌ای است بزرگتر از جبرئیل و میکائیل، مامور شده است تا پیامبر را با خبر کند و او را استوار کند. و او همراه ائمه است آنها را با خبر و استوار می‌کند».	۲-۹. بصائر الدرجات‏‏ عن محمد بن مسلم عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع)‏ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَ‏ ﴿﴿وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتابُ وَلَا الْإِيمانُ‏﴾﴾ فَقَالَ: «خَلْقٌ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِيلَ وَمِيكَائِيلَ كَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) يُخْبِرُهُ وَيُسَدِّدُهُ وَهُوَ مَعَ الْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدَهُ».
محمد بن مسلم از امام باقر (ع) راجع به قول خداى تعالى: و همچنين روحى از امر خود را بسويت‏ وحى كرديم، تو نمی‌دانستى كتاب و ايمان چيست؟ نقل می‌کند که فرمود: «مخلوقی است از مخلوقات خدا، بزرگتر از جبرئيل و ميكائيل، كه همراه پيغمبر (ص) است، به او خبر می‌دهد و استوارش می‌کند و همراه امامان پس از وى هم می‌باشد».	۲-۱۰. الكافي عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: «سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِاللَّهِ (ع) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى: ﴿﴿وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ‏ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْرِي‏ مَا الْكِتابُ وَلَا الْإِيمانُ﴾﴾‏. قَالَ: خَلْقٌ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِيلَ وَمِيكَائِيلَ كَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) يُخْبِرُهُ‏ وَيُسَدِّدُهُ‏ وَهُوَ مَعَ الْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِهِ‏».
ابو بصير گويد: «از امام صادق (ع) قول خداى تعالى: و همچنين روحى از امر خود را بسويت‏ وحى كرديم، تو نمی‌دانستى كتاب و ايمان چيست؟ را پرسيدم. فرمود: آن مخلوقی است از مخلوقات خداى عزوجل، بزرگتر از جبرئيل و ميكائيل، كه همراه پيغمبر (ص) است، به او خبر می‌دهد و رهبريش می‌کند و همراه امامان پس از وى هم می‌باشد».	۲-۱۱. بصائر الدرجات‏‏ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ: «الرُّوحُ خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِيلَ وَمِيكَائِيلَ كَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) يُسَدِّدُهُ وَيوفقه وَهُوَ مَعَ الْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدَهُ».
ابان بن تغلب نقل می‌کند که فرمود: «روح مخلوقی است بزرگتر از جبرئیل و میکائیل، که همراه پیغمبر است، او را استوار می‌کند و توفیق می‌دهد و همراه امامان پس از وی هم می‌باشد».	۲-۱۲. بصائر الدرجات‏‏ عَنْ أَبِي الصَّبَّاحِ قَالَ: «سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِاللَّهِ (ع) يَقُولُ‏ إِنَّهُ كَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِيلَ وَمِيكَائِيلَ كَانَ يوفقه وَيُسَدِّدُهُ وَهُوَ مَعَ الْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدَهُ».
ابی صباح گوید: «شنیدم که امام صادق (ع) می فرماید: همانا او همراه رسول خدا (ص) است، مخلوقی بزرگتر از جبرئیل و میکائیل که پیغمبر را توفیق می دهد و استوار می کند و همراه امامان پس از وی هم می‌باشد». ۲-۱۳. الکافي عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قُلْتُ: «جُعِلْتُ‏ فِدَاكَ‏ الرُّوحُ‏ لَيْسَ هُوَ جَبْرَئِيلَ؟ قَالَ: الرُّوحُ هُوَ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِيلَ إِنَّ جَبْرَئِيلَ مِنَ الْمَلَائِكَةِ وَإِنَّ الرُّوحَ هُوَ خَلْقٌ أَعْظَمُ مِن‏ الْمَلَائِكَةِ أَ لَيْسَ يَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى: ﴿﴿تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوح﴾﴾‏‏».	ابو بصیر گوید گفتم: «قربانت، روح همان جبرئيل نيست؟ در جواب فرمود: روح از جبرئيل بزرگتر است، همانا جبرئيل از فرشته‌‏ها است‏ و روح خلق بزرگوارترى است از فرشته‌‏ها (ع) آيا نيست كه خدا تبارك و تعالى می‌‏فرمايد: فرشتگان و روح فرود می‌آیند».
۲-۱۴. بصائر الدرجات‏‏ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ ‏ قُلْتُ: «جُعِلْتُ فِدَاكَ لَيْسَ الرُّوحُ جَبْرَئِيلَ؟ فَقَالَ: جَبْرَئِيلُ مِنَ الْمَلَائِكَةِ وَالرُّوحُ خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنَ الْمَلَائِكَةِ أَ لَيْسَ اللَّهُ يَقُولُ‏ ﴿﴿تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ﴾﴾‏‏‏».	ابو بصیر گوید گفتم: «قربانت شوم، روح همان جبرئيل نيست؟ در جواب فرمود: جبرئيل از فرشته‌‏ها است‏ و روح خلق بزرگوارترى است از فرشته‌‏ها آيا نيست كه خدا تبارك و تعالى می‌‏فرمايد: فرشتگان و روح فرود می‌آیند».
۲-۱۵. بصائر الدرجات ‏‏ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: «سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِاللَّهِ عَنِ الرُّوحِ‏ ﴿﴿قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي﴾﴾.‏ فَقَالَ أَبُو عَبْدِاللَّهِ (ع): خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِيلَ وَمِيكَائِيلَ وَهُوَ مَعَ الْأَئِمَّةِ يُفَقِّهُهُمْ‏ قُلْتُ‏ وَنَفَخَ فِيهِ مِنْ رُوحِهِ‏ قَالَ‏ مِنْ‏ قُدْرَتِهِ‏».	ابو بصیر گوید: «از امام صادق (ع) درباره روح در آیه بگو روح از امر پروردگارم است، پرسیدم. امام صادق (ع) در جواب فرمود: مخلوقی بزرگتر از جبرئیل و میکائیل است. و او همراه امامان است و آنها را آگاه می‌کند. گفتم: و از روح خود در او دمید، فرمود: از قدرتش».
۲-۱۷. المحاسن‏عَنْ أبي بصير عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّه‏ قُلْتُ: «وَالرُّوحُ لَيْسَ هُوَ جَبْرَئِيلَ؟ قَالَ: لَا الرُّوحُ خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِيلَ إِنَّ جَبْرَئِيلَ مِنَ الْمَلَائِكَةِ وَإِنَّ الرُّوحَ خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنَ الْمَلَائِكَةِ أَ لَيْسَ يَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى:‏ ﴿﴿تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوح‏﴾﴾ ‏‏».	ابو بصیر گوید: «از امام صادق (ع) پرسیدم: روح همان جبرئیل نیست؟ در جواب فرمود: نه. روح مخلوقی است بزرگتر از جبرئیل. همانا جبرئیل از فرشته‌هاست و روح مخلوقی بزرگتر از فرشته‌ها است. آیا خداوند تبارک و تعالی نمی فرماید: فرشتگان و روح فرود می آیند».

روح موید تمام انبیا

فبه، فبروح القدس و... از بالا

متن	ترجمه
۲-۱۸. بصائر الدرجات ‏‏عن أبي بصير عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: «سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَ‏: ﴿﴿يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلى‏ مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ‏﴾﴾ فَقَالَ: جَبْرَئِيلُ الَّذِي نَزَلَ عَلَى الْأَنْبِيَاءِ وَالرُّوحُ‏ تَكُونُ‏ مَعَهُمْ‏ وَمَعَ الْأَوْصِيَاءِ لَا تُفَارِقُهُمْ تُفَقِّهُهُم‏‏ وَتُسَدِّدُهُمْ مِنْ عِنْدِ اللَّه».	ابو بصیر گوید: «از امام باقر (ع) در مورد قول خداوند پرسیدم که می فرماید: فرشتگان را با روح از امر خویش بر هر کس از بندگانش که بخواهد فرو می‌فرستد. در جواب فرمود: جبرئيل بر انبياء نازل می‌‏شود ولى روح با آنها و اوصياء هست هرگز از آنها جدا نميشود از جانب خدا ايشان را آگاه ساخته و تقويت می‌‏كند».
۱-۹. تفسير العياشي‏ عَنْ زُرَارَة وَحمران عن أبي جعفر وَأبي عَبْدِاللَّهِ (ع‏) ﴿﴿ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ﴾﴾ قالا: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى أَحَدٌ صَمَدٌ، وَالصَّمَدُ الشَّيْ‏ءُ الَّذِي لَيْسَ لَهُ جَوْفٌ، فإنما الرُّوحُ خَلْقٌ مِنْ خَلْقِهِ لَهُ بَصَرٌ وَقُوَّةٌ وَتَأْيِيدٌ يَجْعَلُهُ فِي قُلُوبِ الرُّسُلِ وَالْمُؤْمِنِينَ‏».	زراره و حمران می‌گویند: امام باقر و امام صادق (ع) درباره قول خداوند: از تو درباره روح می‌پرسند فرمودند: «خداى تبارك و تعالى، يگانه‌ای است بی‌نیاز، توپری كه او را اندرونى نيست و جز اين نيست كه روح آفريده‌ای است از آفريدگان او و بینش و قوت و تاییدی است كه خدا آن را در دل‌هاى پيغمبران و مؤمنان قرار می‌دهد».
۱-۱۰. بصائر الدرجات‏ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِي‏ عَنْ أَبی عَبْدِاَللَّهِ (ع‏) فِي قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ: ﴿﴿يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي﴾﴾ قَالَ: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى أَحَدٌ صَمَدٌ وَالصَّمَدُ الشَّيْ‏ءُ الَّذِي لَيْسَ لَهُ جَوْفٌ وَإِنَّمَا الرُّوحُ خَلْقٌ مِنْ خَلْقِهِ لَهُ بَصَرٌ وَقُوَّةٌ وَتَأْيِيدٌ يَجْعَلُهُ اللَّهُ فِي قُلُوبِ الرُّسُلِ وَالْمُؤْمِنِينَ».	محمد بن حلبی گوید: امام صادق (ع) درباره قول خداوند: از تو درباره روح می‌پرسند بگو روح از امر پروردگار من است فرمود: «خداى تبارك و تعالى، يگانه‌ای است بی‌نیاز، تو پری كه او را اندرونى نيست و جز اين نيست كه روح آفريده‌ای است از آفريدگان او و بینش و قوت و تاییدی است كه خدا آن را در دل‌هاى پيغمبران و مؤمنان قرار می‌دهد».
حلبى و زراره نقل می‌کنند از حضرت صادق (ع) كه فرمود: «خداى تبارك و تعالى: يگانه‌ای است تو پر كه او را اندرونى نيست و جز اين نيست كه روح آفريده‌ای است از آفريدگان او و يارى و تأييد و قوتى است كه خدا آن را در دل‌هاى پيغمبران و مؤمنان قرار می‌دهد».	۶-۶. الكافي ‏‏ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ (ع) قَالَ: «مَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلَّا وَلِقَلْبِهِ أُذُنَانِ فِي جَوْفِهِ أُذُنٌ يَنْفُثُ فِيهَا الْوَسْوَاسُ الْخَنَّاسُ وَأُذُنٌ يَنْفُثُ‏ فِيهَا الْمَلَكُ‏ فَيُؤَيِّدُ اللَّهُ الْمُؤْمِنَ بِالْمَلَكِ فَذَلِكَ قَوْلُهُ‏ ﴿﴿وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْه﴾﴾‏».
ابان بن تغلب گوید: «امام صادق (ع) فرمود: مؤمنى نيست جز آنكه قلبش از درون دو گوش دارد؛ ۱- گوشى كه وسواس خناس در آن دمد. ۲- گوشى كه فرشته در آن دمد، و خدا مؤمن را بسبب فرشته تقويت كند، و همين است گفتار خداى تعالى: «آنها را بوسيله روحى از جانب خود تقويت كرده است».

روح ویژه برای پیامبر خاتم و ائمه

متن	ترجمه
۶-۷. عيون أخبار الرضا ‏‏ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَدْ أَيَّدَنَا بِرُوحٍ مِنْهُ مُقَدَّسَةٍ مُطَهَّرَةٍ لَيْسَتْ‏ بِمَلَكٍ‏ لَمْ تَكُنْ مَعَ أَحَدٍ مِمَّنْ مَضَى إِلَّا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) وَهِيَ مَعَ الْأَئِمَّةِ مِنَّا تُسَدِّدُهُمْ وَتُوَفِّقُهُمْ وَهُوَ عَمُودٌ مِنْ نُورٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ».	حسن بن جهم روايت كرده: «حق‌تعالى همانا ما را بروح مقدس و مطهرى مؤيد ساخته‏ است و آن روح فرشته نيست و با احدى از كسانى كه اين دار فانى را وداع كردند نبوده است مگر با رسول خدا (ص) و با ائمه (ع) كه يارى مي‌كند و اعانت می‌نمايد ايشان را و آن عمودى است از نور كه ميان ما و ميان خدا است».
۵-۱. بصائر الدرجات عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ قَالَ: «سَأَلَ أَبَا عَبْدِاللَّهِ (ع) رَجُلٌ وَأَنَا حَاضِرٌ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى:‏ ﴿﴿وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا﴾﴾. فَقَالَ: مُنْذُ أَنْزَلَ اللَّهِ ذَلِكَ الرُّوحَ عَلَى مُحَمَّدٍ (ص) لَمْ يَصْعَدُ إِلَى السَّمَاءِ وَإِنَّهُ‏ لَفِينَا‏».	علی بن اسباط گويد: «من حاضر بودم كه مردى از امام صادق (ع) در باره قول خداى تعالی: و همچنين روحى از امر خود را بسوى تو وحى كرديم پرسيد. امام فرمود: از زمانى كه خداى عزوجل آن روح را بر محمد (ص) فرو فرستاده، به آسمان بالا نرفته است و آن روح در ما هست».
۵-۲. بصائر الدرجات عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع)‏ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَ‏: ﴿﴿وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتابُ وَلَا الْإِيمانُ وَلكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا﴾﴾. فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع): «مُنْذُ أَنْزَلَ اللَّهِ ذَلِكَ الرُّوحَ عَلَى نَبِيِّهِ مَا صَعِدَ إِلَى السَّمَاءِ وَإِنَّهُ لَفِينَا».	زراره از امام باقر (ع) در باره شرح آیه و بدين‏ گونه ما روحى از امر خويش را به تو وحى كرديم تو نمی‌‏دانستى كتاب و ايمان چيست ولى ما آن را نورى قرار داديم كه بدان از بندگان خويش هر كه را بخواهيم راهنمايى می‌‏كنيم نقل می کند که فرمود: «از زمانى كه خدا آن روح را بر نبی‌اش فرو فرستاده، به آسمان بالا نرفته است و آن روح در ما هست».
۵-۳. بصائر الدرجات عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ قَالَ: «سَأَلَهُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ هِيتَ وَأَنَا حَاضِرٌ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَ:‏ ﴿﴿وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا﴾﴾. قَالَ: مُنْذُ أَنْزَلَ اللَّهُ ذَلِكَ الرُّوحَ عَلَى مُحَمَّدٍ (ص) مَا صَعِدَ إِلَى السَّمَاءِ وَإِنَّهُ لَفِينَا».	علی بن اسباط گويد: «من حاضر بودم كه مردى از اهل هیت از امام (ع) در باره قول خداى تعالی: و همچنين روحى از امر خود را بسوى تو وحى كرديم پرسيد. امام فرمود: از زمانى كه خداى عزوجل آن روح را بر محمد (ص) فرو فرستاده، به آسمان بالا نرفته است و آن روح در ما هست».
۵-۴. بصائر الدرجات أَسْبَاطُ بْنُ سَالِمٍقَالَ: «كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِاللَّهِ (ع) فَدَخَلَ عَلَيْهِ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ هِيتَ فَقَالَ: أَصْلَحَكَ اللَّهُ قَوْلُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى فِي كِتَابِهِ‏ ﴿﴿وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا﴾﴾ قَالَ: ذَلِكَ فِينَا مُنْذُ هَبَطَهُ اللَّهُ إِلَى الْأَرْضِ وَمَا يَخْرُجُ‏ إِلَى السَّمَاءِ».	اسباط بن سالم گويد: «من نزد امام صادق (ع) بودم که مردی از اهل هیت وارد شد و گفت: خدا شما را به سلامت دارد و پرسید در باره قول خداى تعالی: و همچنين روحى از امر خود را بسوى تو وحى كرديم. امام فرمود: آن روح در ما هست از زمانى كه خداى عزوجل آن را فرو فرستاده، به آسمان نرفته است».
۵-۵. بصائر الدرجات عَنْ سَلَّامِ بْنِ الْمُسْتَنِيرِ قَالَ: «سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (ع)‏ وَقَدْ سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى:‏ ﴿﴿وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا﴾﴾. فَقَالَ: الرُّوحُ الَّذِي قَالَ اللَّهُ‏ ﴿﴿وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا﴾﴾ فَإِنَّهُ هَبَطَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى مُحَمَّدٍ (ص) ثُمَّ لَمْ يَصْعَدْ إِلَى السَّمَاءِ مُنْذُ هَبَطَ إِلَى الْأَرْضِ».	سلام بن مستنیر گوید: «از امام باقر (ع) شنیدم که در پاسخ به سوالی درباره قول خداوند تبارک و تعالی: و همچنين روحى از امر خود را بسوى تو وحى كرديم. فرمود: آن روحی است که خداوند در آیه و بدين ‏گونه ما روحى از امر خويش را به تو وحى كرديم فرمود. آن روح از آسمان بر محمد (ص) فرود آمد و تا کنون به آسمان بازنگشته است».
۵-۶. الكافي عَنْ أَسْبَاطِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ: «سَأَلَهُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ هِيتَ‏ وَأَنَا حَاضِرٌ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: ﴿﴿وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا﴾﴾. فَقَالَ: مُنْذُ أَنْزَلَ اللَّهُ عَزّ وَجَلَّ ذَلِكَ الرُّوحَ عَلَى مُحَمَّدٍ (ص) مَا صَعِدَ إِلَى السَّمَاءِ وَإِنَّهُ‏ لَفِينَا.».	اسباط بن سالم گويد: «من حاضر بودم كه مردى از اهل هيت از امام (ع) در باره قول خداى عزوجل: و همچنين روحى از امر خود را بسوى تو وحى كرديم پرسيد. امام فرمود: از زمانى كه خداى عزوجل آن روح را بر محمد (ص) فرو فرستاده، به آسمان بالا نرفته است و آن روح در ما هست».
۵-۷. بصائر الدرجات‏‏ عن أسباط بياع الزطي عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: «قَالَ لَهُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ هِيتَ: قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَ‏ ﴿﴿وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتابُ وَلَا الْإِيمانُ﴾﴾.‏ قَالَ: فَقَالَ مَلَكٍ مُنْذُ أَنْزَلَ اللَّهِ ذَلِكَ الْمَلَكُ لَمْ يَصْعَدُ إِلَى السَّمَاءِ كَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) وَهُوَ مَعَ الْأَئِمَّةِ يُسَدِّدُهُمْ».	اسباط بیاع الزطی گوید: «مردی از اهالی هیت از امام صادق (ع) درباره آیه و بدين‏ گونه ما روحى از امر خويش را به تو وحى كرديم تو نمی‌‏دانستى كتاب و ايمان چيست پرسید. امام فرمود: پس فرمود فرشته‌ای را که از زمانی که خداوند آن ملک را فرو فرستاد به آسمان نرفته است. همراه رسول خدا (ص) بود و همراه امامان است و آنها را استوار می‌کند».
۳-۶. الكافي‏‏ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ رَفَعَهُ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (ع) قَالَ: «قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (ع):‏ إِنَّ لِلَّهِ نَهَراً دُونَ‏ عَرْشِهِ‏ وَدُونَ النَّهَرِ الَّذِي دُونَ عَرْشِهِ نُورٌ نَوَّرَهُ وَإِنَّ فِي حَافَتَيِ النَّهَرِ رُوحَيْنِ مَخْلُوقَيْنِ رُوحُ الْقُدُسِ وَرُوحٌ مِنْ أَمْرِه وَ إِنَّ لِلَّهِ عَشْرَ طِينَاتٍ خَمْسَةً مِنَ الْجَنَّةِ وَ خَمْسَةً مِنَ الْأَرْضِ فَفَسَّرَ الْجِنَانَ وَ فَسَّرَ الْأَرْضَ ثُمَّ قَالَ مَا مِنْ نَبِيٍّ وَ لَا مَلَكٍ مِنْ بَعْدِهِ جَبَلَهُ إِلَّا نَفَخَ فِيهِ مِنْ إِحْدَى الرُّوحَيْنِ وَ جَعَلَ النَّبِيَّ ص مِنْ إِحْدَى الطِّينَتَيْنِ قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع مَا الْجَبْلُ فَقَالَ الْخَلْقُ غَيْرَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَنَا مِنَ الْعَشْرِ طِينَاتٍ وَ نَفَخَ فِينَا مِنَ الرُّوحَيْنِ جَمِيعاً فَأَطْيِبْ بِهَا طِيباً‏‏».	على بن رئاب حديث را تا على (ع) رسانيده كه فرمود: «براى خدا نهرى است نشیب عرش خود و نشیب‏‌تر از آن نهر نورى است فروزان و در دو کناره آن نهر دو روح آفریده یکى روح القدس و دیگرى، روح وابسته به امر خدا است، و براى خدا ده طینت (سرشت، گل) است: پنج تاى آنها از بهشت است و پنج دیگر از زمین، آنگاه بهشتى و زمینى را تفسیر نمود. سپس فرمود: هر پیغمبر و فرشته‏‌اى را که خدا پس از پیغمبر سرشته است، یکى از این دو روح را در او دمیده، و پیغمبر (ص) را از یکى از آن دو قسم طینت سرشته است بجز ما خاندان. راوى گوید بموسى بن جعفر (ع) عرض کردم: سرشتن چیست؟ فرمود: آفریدنست. همانا خداى عز و جل ما خاندان را، از آن ده طینت آفرید و از هر دو روح در ما دمید، وه چه طینت پاکیزه‏‌اى».
۳-۷. بصائر الدرجات‏‏ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عَطِيَّةَ الزَّيَّاتِ يَرْفَعُهُ إِلَى أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ (ع) قَالَ: «قَالَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ: ‏إِنَّ لِلَّهِ نَهَراً دُونَ‏ عَرْشِهِ‏ وَدُونَ النَّهَرِ الَّذِي دُونَ عَرْشِهِ نُورٌ مِنْ نُورِهِ وَإِنَّ فِي حَافَتَيِ النَّهَرِ رُوحَيْنِ مَخْلُوقَيْنِ رُوحُ الْقُدُسِ وَرُوحٌ مِنْ أَمْرِه‏».	على بن عطیه حديث را تا امیرالمومنین (ع) رسانيده كه فرمود: «براى خدا نهرى است نشيب عرش خود و نشيب‏‌تر از آن نهر نورى است از نورش و در دو كناره آن نهر دو روح آفريده يكى روح القدس و ديگرى، روح وابسته به امر خدا است».

تست

احادیث روح ایمان

در این مدخل به بارزترین متون حدیثی مرتبط با روح ایمان از منابع عموم مسلمین اشاره می‌شود:

متن	ترجمه
الكافي ‏‏عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع يَا جَابِرُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى خَلَقَ الْخَلْقَ ثَلَاثَةَ أَصْنَافٍ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ كُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ «3» فَالسَّابِقُونَ هُمْ رُسُلُ اللَّهِ ع وَ خَاصَّةُ اللَّهِ مِن‏ خَلْقِهِ جَعَلَ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الْأَشْيَاءَ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَدَرُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ كَرِهُوا مَعْصِيَتَهُ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجِ الَّذِي بِهِ يَذْهَبُ النَّاسُ وَ يَجِيئُونَ وَ جَعَلَ فِي الْمُؤْمِنِينَ وَ أَصْحَابِ الْمَيْمَنَةِ رُوحَ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَدَرُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجِ الَّذِي بِهِ يَذْهَبُ النَّاسُ وَ يَجِيئُونَ..
الكافي ‏‏سَأَلْتُهُ عَنْ عِلْمِ الْعَالِمِ فَقَالَ لِي يَا جَابِرُ إِنَّ فِي الْأَنْبِيَاءِ وَ الْأَوْصِيَاءِ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْقُدُسِ وَ رُوحَ الْإِيمَانِ وَ رُوحَ الْحَيَاةِ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِرُوحِ الْقُدُسِ يَا جَابِرُ عَرَفُوا مَا تَحْتَ الْعَرْشِ إِلَى مَا تَحْتَ الثَّرَى ثُمَّ قَالَ يَا جَابِرُ إِنَّ هَذِهِ الْأَرْبَعَةَ أَرْوَاحٌ يُصِيبُهَا الْحَدَثَانُ إِلَّا رُوحَ الْقُدُسِ فَإِنَّهَا لَا تَلْهُو وَ لَا تَلْعَبُ..
الكافي ‏‏سَأَلْتُهُ عَنْ عِلْمِ الْإِمَامِ بِمَا فِي أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَ هُوَ فِي بَيْتِهِ مُرْخًى عَلَيْهِ سِتْرُهُ فَقَالَ يَا مُفَضَّلُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى جَعَلَ فِي النَّبِيِّ ص خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْحَيَاةِ فَبِهِ دَبَّ وَ دَرَجَ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ فَبِهِ نَهَضَ وَ جَاهَدَ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِهِ أَكَلَ وَ شَرِبَ وَ أَتَى النِّسَاءَ مِنَ الْحَلَالِ وَ رُوحَ الْإِيمَانِ فَبِهِ آمَنَ وَ عَدَلَ- وَ رُوحَ الْقُدُسِ فَبِهِ حَمَلَ النُّبُوَّةَ فَإِذَا قُبِضَ النَّبِيُّ ص انْتَقَلَ رُوحُ الْقُدُسِ فَصَارَ إِلَى الْإِمَامِ وَ رُوحُ الْقُدُسِ لَا يَنَامُ وَ لَا يَغْفُلُ وَ لَا يَلْهُو وَ لَا يَزْهُو وَ الْأَرْبَعَةُ الْأَرْوَاحِ تَنَامُ وَ تَغْفُلُ وَ تَزْهُو وَ تَلْهُو وَ رُوحُ الْقُدُسِ كَانَ يَرَى ب.
الكافي ‏‏إِنَّ لِلْقَلْبِ أُذُنَيْنِ فَإِذَا هَمَّ الْعَبْدُ بِذَنْبٍ قَالَ لَهُ رُوحُ الْإِيمَانِ لَا تَفْعَلْ وَ قَالَ لَهُ الشَّيْطَانُ افْعَلْ وَ إِذَا كَانَ عَلَى بَطْنِهَا نُزِعَ مِنْهُ رُوحُ الْإِيمَانِ.
الكافي ‏‏عَنِ الْفُضَيْلِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: يُسْلَبُ مِنْهُ رُوحُ الْإِيمَانِ مَا دَامَ عَلَى بَطْنِهَا فَإِذَا نَزَلَ عَادَ الْإِيمَانُ قَالَ قُلْتُ لَهُ أَ رَأَيْتَ إِنْ هَمَّ قَالَ لَا أَ رَأَيْتَ إِنْ هَمَّ أَنْ يَسْرِقَ أَ تُقْطَعُ يَدُهُ.
الكافي ‏‏عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ص فَقَال‏ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ إِنَّ نَاساً زَعَمُوا أَنَّ الْعَبْدَ لَا يَزْنِي وَ هُوَ مُؤْمِنٌ وَ لَا يَسْرِقُ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ وَ لَا يَشْرَبُ الْخَمْرَ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ وَ لَا يَأْكُلُ الرِّبَا وَ هُوَ مُؤْمِنٌ وَ لَا يَسْفِكُ الدَّمَ الْحَرَامَ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَقَدْ ثَقُلَ عَلَيَّ هَذَا وَ حَرِجَ مِنْهُ صَدْرِي حِينَ أَزْعُمُ أَنَّ هَذَا الْعَبْدَ يُصَلِّي صَلَاتِي وَ يَدْعُو دُعَائِي وَ يُنَاكِحُنِي وَ أُنَاكِحُهُ وَ يُوَارِثُنِي وَ أُوَارِثُهُ وَ قَدْ خَرَجَ مِنَ الْإِيمَانِ مِنْ أَجْلِ ذَنْبٍ يَسِيرٍ أَصَابَهُ فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ص صَدَقْتَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص يَقُولُ وَ الدَّلِيلُ عَلَيْهِ كِتَابُ اللَّهِ خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ النَّاسَ عَلَى ثَلَاثِ طَبَقَاتٍ وَ أَنْزَلَهُمْ ثَلَاثَ مَنَازِلَ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي الْكِتَابِ فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ وَ السَّابِقُونَ «1» فَأَمَّا مَا ذَكَرَ مِنْ أَمْرِ السَّابِقِينَ فَإِنَّهُمْ أَنْبِيَاءُ مُرْسَلُونَ وَ غَيْرُ مُرْسَلِينَ جَعَلَ اللَّهُ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْقُدُسِ وَ رُوحَ الْإِيمَانِ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ وَ رُوحَ الْبَدَنِ فَبِرُوحِ الْقُدُسِ بُعِثُوا أَنْبِيَاءَ مُرْسَلِينَ وَ غَيْرَ مُرْسَلِينَ وَ بِهَا عَلِمُوا الْأَشْيَاءَ وَ بِرُوحِ الْإِيمَانِ عَبَدُوا اللَّهَ وَ لَمْ يُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِرُوحِ الْقُوَّةِ جَاهَدُوا عَدُوَّهُمْ وَ عَالَجُوا مَعَاشَهُمْ وَ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ أَصَابُوا لَذِيذَ الطَّعَامِ وَ نَكَحُوا الْحَلَالَ مِنْ شَبَابِ النِّسَاءِ وَ بِرُوحِ الْبَدَنِ دَبُّوا وَ دَرَجُوا «2» فَهَؤُلَاءِ مَغْفُورٌ لَهُمْ مَصْفُوحٌ عَنْ ذُنُوبِهِمْ «3» ثُمَّ قَالَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى‏ بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ كَلَّمَ اللَّهُ وَ رَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجاتٍ وَ آتَيْنا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّناتِ وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ ثُمَّ قَالَ فِي جَمَاعَتِهِمْ- وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ «4» يَقُولُ أَكْرَمَهُمْ بِهَا فَفَضَّلَهُمْ عَلَى مَنْ سِوَاهُمْ فَهَؤُلَاءِ مَغْفُورٌ لَهُمْ مَصْفُوحٌ عَنْ ذُنُوبِهِمْ ثُمَّ ذَكَرَ أَصْحَابَ الْمَيْمَنَةِ وَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا* بِأَعْيَانِهِمْ جَعَلَ اللَّهُ فِيهِمْ أَرْبَعَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْإِيمَانِ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ وَ رُوحَ الْبَدَنِ فَلَا يَزَالُ الْعَبْد يَسْتَكْمِلُ هَذِهِ الْأَرْوَاحَ الْأَرْبَعَةَ حَتَّى تَأْتِيَ عَلَيْهِ حَالاتٌ فَقَالَ الرَّجُلُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ مَا هَذِهِ الْحَالاتُ فَقَالَ أَمَّا أُولَاهُنَّ فَهُوَ كَمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ مِنْكُمْ مَنْ يُرَدُّ إِلى‏ أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْ لا يَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَيْئاً «1» فَهَذَا يَنْتَقِصُ مِنْهُ جَمِيعُ الْأَرْوَاحِ وَ لَيْسَ بِالَّذِي يَخْرُجُ مِنْ دِينِ اللَّهِ لِأَنَّ الْفَاعِلَ بِهِ رَدَّهُ إِلَى أَرْذَلِ عُمُرِهِ فَهُوَ لَا يَعْرِفُ لِلصَّلَاةِ وَقْتاً وَ لَا يَسْتَطِيعُ التَّهَجُّدَ بِاللَّيْلِ وَ لَا بِالنَّهَارِ وَ لَا الْقِيَامَ فِي الصَّفِّ مَعَ النَّاسِ فَهَذَا نُقْصَانٌ مِنْ رُوحِ الْإِيمَانِ وَ لَيْسَ يَضُرُّهُ شَيْئاً وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْتَقِصُ مِنْهُ رُوحُ الْقُوَّةِ فَلَا يَسْتَطِيعُ جِهَادَ عَدُوِّهِ وَ لَا يَسْتَطِيعُ طَلَبَ الْمَعِيشَةِ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْتَقِصُ مِنْهُ رُوحُ الشَّهْوَةِ فَلَوْ مَرَّتْ بِهِ أَصْبَحُ بَنَاتِ آدَمَ لَمْ يَحِنَّ إِلَيْهَا «2» وَ لَمْ يَقُمْ وَ تَبْقَى رُوحُ الْبَدَنِ فِيهِ فَهُوَ يَدِبُّ وَ يَدْرُجُ حَتَّى يَأْتِيَهُ مَلَكُ الْمَوْتِ فَهَذَا الْحَالُ خَيْرٌ «3» لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ هُوَ الْفَاعِلُ بِهِ وَ قَدْ تَأْتِي عَلَيْهِ حَالاتٌ فِي قُوَّتِهِ وَ شَبَابِهِ فَيَهُمُّ بِالْخَطِيئَةِ فَيُشَجِّعُهُ رُوحُ الْقُوَّةِ وَ يُزَيِّنُ لَهُ رُوحُ الشَّهْوَةِ وَ يَقُودُهُ رُوحُ الْبَدَنِ حَتَّى تُوْقِعَهُ فِي الْخَطِيئَةِ فَإِذَا لَامَسَهَا نَقَصَ مِنَ الْإِيمَانِ وَ تَفَصَّى مِنْهُ «4» فَلَيْسَ يَعُودُ فِيهِ حَتَّى يَتُوبَ فَإِذَا تَابَ تَابَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَ إِنْ عَادَ أَدْخَلَهُ اللَّهُ نَارَ جَهَنَّمَ فَأَمَّا أَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ فَهُمُ الْيَهُودُ وَ النَّصَارَى يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ يَعْرِفُونَهُ كَما يَعْرِفُونَ أَبْناءَهُمْ يَعْرِفُونَ مُحَمَّداً وَ الْوَلَايَةَ فِي التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِيلِ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ فِي مَنَازِلِهِمْ- وَ إِنَّ فَرِيقاً مِنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ أَنَّكَ الرَّسُولُ إِلَيْهِمْ- فَلا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ «5» فَلَمَّا جَحَدُوا مَا عَرَفُوا ابْتَلَاهُمُ اللَّهُ بِذَلِكَ فَسَلَبَهُمْ رُوحَ الْإِيمَانِ وَ أَسْكَنَ أَبْدَانَهُمْ ثَلَاثَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ وَ رُوحَ الْبَدَنِ ثُمَّ أَضَافَهُمْ إِلَى الْأَنْعَامِ فَقَالَ إِنْ هُمْ‏ إِلَّا كَالْأَنْعامِ «1» لِأَنَّ الدَّابَّةَ إِنَّمَا تَحْمِلُ بِرُوحِ الْقُوَّةِ وَ تَعْتَلِفُ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ وَ تَسِيرُ بِرُوحِ الْبَدَنِ فَقَالَ لَهُ السَّائِلُ أَحْيَيْتَ قَلْبِي بِإِذْنِ اللَّهِ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ.
الكافي ‏‏عَنْ دَاوُدَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ ص إِذَا زَنَى الرَّجُلُ فَارَقَهُ رُوحُ الْإِيمَانِ قَالَ فَقَالَ هُوَ مِثْلُ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ لا تَيَمَّمُوا الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ «2» ثُمَّ قَالَ غَيْرُ هَذَا أَبْيَنُ مِنْهُ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ هُوَ الَّذِي فَارَقَهُ.
الكافي ‏‏عَنْهُ وَ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى جَمِيعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ جَرِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أُغِيرَ الرَّجُلُ فِي أَهْلِهِ أَوْ بَعْضِ مَنَاكِحِهِ مِنْ مَمْلُوكِهِ فَلَمْ يَغَرْ وَ لَمْ يُغَيِّرْ بَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِ طَائِراً يُقَالُ لَهُ الْقَفَنْدَرُ «3» حَتَّى يَسْقُطَ عَلَى عَارِضَةِ بَابِهِ «4» ثُمَّ يُمْهِلَهُ أَرْبَعِينَ يَوْماً ثُمَّ يَهْتِفَ بِهِ إِنَّ اللَّهَ غَيُورٌ يُحِبُّ كُلَّ غَيُورٍ فَإِنْ هُوَ غَارَ وَ غَيَّرَ وَ أَنْكَرَ ذَلِكَ فَأَنْكَرَهُ وَ إِلَّا طَارَ حَتَّى يَسْقُطَ عَلَى رَأْسِهِ فَيَخْفِقَ بِجَنَاحَيْهِ عَلَى عَيْنَيْهِ ثُمَّ يَطِيرَ عَنْهُ فَيَنْزِعُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْهُ بَعْدَ ذَلِكَ رُوحَ الْإِيمَانِ وَ تُسَمِّيهِ الْمَلَائِكَةُ الدَّيُّوثَ.
الكافي ‏‏عَنْ يُونُسَ بْنِ ظَبْيَانَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع يَا يُونُسَ بْنَ ظَبْيَانَ أَبْلِغْ عَطِيَّةَ عَنِّي أَنَّهُ مَنْ شَرِبَ جُرْعَةً مِنْ خَمْرٍ لَعَنَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَلَائِكَتُهُ وَ رُسُلُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ فَإِنْ شَرِبَهَا حَتَّى يَسْكَرَ مِنْهَا نُزِعَ رُوحُ الْإِيمَانِ مِنْ جَسَدِهِ وَ رَكِبَتْ فِيهِ رُوحٌ سَخِيفَةٌ خَبِيثَةٌ مَلْعُونَةٌ فَيَتْرُكُ الصَّلَاةَ فَإِذَا تَرَكَ الصَّلَاةَ عَيَّرَتْهُ الْمَلَائِكَةُ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ عَبْدِي كَفَرْتَ وَ عَيَّرَتْكَ الْمَلَائِكَةُ سَوْأَةً لَكَ عَبْدِي «2» ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع سَوْأَةً سَوْأَةً كَمَا تَكُونُ السَّوْأَةَ وَ اللَّهِ لَتَوْبِيخُ الْجَلِيلِ جَلَّ اسْمُهُ سَاعَةً وَاحِدَةً أَشَدُّ مِنْ عَذَابِ أَلْفِ عَامٍ قَالَ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- مَلْعُونِينَ أَيْنَما ثُقِفُوا أُخِذُوا وَ قُتِّلُوا تَقْتِيلًا «3» ثُمَّ قَالَ يَا يُونُسُ مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ تَرَكَ أَمْرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنْ أَخَذَ بَرّاً دَمَّرَتْهُ «4» وَ إِنْ أَخَذَ بَحْراً غَرَّقَتْهُ يُغْضَبُ لِغَضَبِ الْجَلِيلِ عَزَّ اسْمُهُ.
1. الإختصاص ‏‏ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ الْكِنْدِيِّ قَالَ: «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع):‏ إِنَّ رُوحَ‏ الْإِيمَانِ وَاحِدَةٌ خَرَجَتْ مِنْ عِنْدِ وَاحِدٍ وَتَتَفَرَّقُ فِي أَبْدَانٍ شَتَّى فَعَلَيْهِ ائْتَلَفَتْ وَبِهِ تَحَابَّتْ وَسَتَخْرُجُ مِنْ شَتَّى‏ وَيَعُودُ وَاحِداً وَيَرْجِعُ عِنْدَ وَاحِد» .	ابان بن تغلب گويد: «امام صادق (ع) فرمود: روح ايمان يكى است و از يك جا بيرون شده است و در بدن‏هاى متفرقى جريان پيدا می‌‏كند، و با آنها انس مى‌‏گيرد، ولى بار ديگر از بدن‏ها بيرون مى‏‌شود و يكى مى‌‏گردد و به يك جا را مراجعه مى‌‏كند».
2. الكافي ‏‏ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: «سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) يَقُولُ: الْمُؤْمِنُ أَخُو الْمُؤْمِنِ كَالْجَسَدِ الْوَاحِدِ، إِنِ اشْتَكى‏ شَيْئاً مِنْهُ وَجَدَ أَلَمَ ذلِكَ فِي سَائِرِ جَسَدِهِ، وَأَرْوَاحُهُمَا مِنْ رُوحٍ وَاحِدَةٍ، وَإِنَّ رُوحَ الْمُؤْمِن‏ لَأَشَدُّ اتِّصَالًا بِرُوحِ اللَّهِ مِنِ اتِّصَالِ شُعَاعِ الشَّمْسِ بِهَا‏» .	ابی بصیر گوید: «از امام صادق (ع) شندیدم که می‌فرمود: مؤمن برادر مؤمن است، يك تنند، و اگر يكى را دردى رسد در ديگر پاره‏ه‌اى تن دريافت شود، روحشان از يك روح است و به راستى روح مؤمن به روح خدا پيوسته‌‏تر است از پيوستى پرتو آفتاب بدان‏».

الگو:پاک کن نياز به بررسی دقیقتر: «رُوحُ الْإِيمَانِ يُلَازِمُ الْجَسَدَ مَا لَمْ يَعْمَلْ بِكَبِيرَةٍ فَإِذَا عَمِلَ بِكَبِيرَةٍ فَارَقَهُ الرُّوحُ وَرُوحُ الْقُدُسِ مَنْ سَكَنَ فِيهِ فَإِنَّهُ لَا يَعْمَلُ بِكَبِيرَةٍ أَبَداً» .بصائرالدرجات،، ج1، ص447.