بحث:احادیث روح‌القدس (متن حدیث)

در این مدخل به بارزترین متون حدیثی مرتبط با احادیث روح‌القدس از منابع عموم مسلمین اشاره می‌شود:

متن	ترجمه
۴. الكافي ‏‏ عَنْ جَابِرِ بْنِ يَزِيدَ قَالَ: «قَالَ لِي أَبُو جَعْفَرٍ (ع): يَا جَابِرُ إِنَّ اللَّهَ أَوَّلَ مَا خَلَقَ خَلَقَ مُحَمَّداً (ص) و عِتْرَتَهُ الْهُدَاةَ الْمُهْتَدِينَ فَكَانُوا أَشْبَاحَ نُورٍ بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ قُلْتُ وَمَا الْأَشْبَاحُ قَالَ: ظِلُّ النُّورِ أَبْدَانٌ نُورَانِيَّةٌ بِلَا أَرْوَاحٍ وَكَانَ مُؤَيَّداً بِرُوحٍ وَاحِدَةٍ وَهِيَ رُوحُ‏ الْقُدُسِ‏ فَبِهِ كَانَ يَعْبُدُ اللَّهَ وَعِتْرَتُهُ‏ وَلِذَلِكَ خَلَقَهُمْ حُلَمَاءَ عُلَمَاءَ بَرَرَةً أَصْفِيَاءَ يَعْبُدُونَ اللَّهَ بِالصَّلَاةِ وَالصَّوْمِ والسُّجُودِ وَالتَّسْبِيحِ وَالتَّهْلِيلِ وَيُصَلُّونَ الصَّلَوَاتِ وَيَحُجُّونَ وَيَصُومُونَ» .	جابر بن يزيد گويد: «امام باقر (ع) به من فرمود: اى جابر! همانا خدا در اول آفرينش محمد (ص) و خاندان رهنما و هدايت شده او را آفريد، و آنها در برابر خدا اشباح نور بودند عرض كردم: اشباح چيست؟ فرمود: يعنى سايه نور، پيكرهاى نورانى بدون روح، و محمد (ص) تنها بيك روح مؤيد بود و آن روح القدس بود كه او و خاندانش بوسيله آن روح خدا را عبادت می كردند و از اين جهت خدا ايشان را خويشتن دار، دانشمند، نيكوكار، برگزيده آفريد، با نماز و روزه و سجود و تسبيح و تهليل خدا را عبادت می كردند و نمازها را می گزاردند و حج می كردند و روزه می گرفتند».
۵. الكافي ‏‏ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ رَفَعَهُ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (ع) قَالَ: «قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (ع)‏: إِنَّ لِلَّهِ نَهَراً دُونَ عَرْشِهِ وَدُونَ النَّهَرِ الَّذِي دُونَ عَرْشِهِ نُورٌ نَوَّرَهُ وَإِنَّ فِيحَافَتَيِ النَّهَرِ رُوحَيْنِ مَخْلُوقَيْنِ رُوحُ‏ الْقُدُسِ‏ وَرُوحٌ مِنْ أَمْرِهِ وَإِنَّ لِلَّهِ عَشْرَ طِينَاتٍ خَمْسَةً مِنَ الْجَنَّةِ وَخَمْسَةً مِنَ الْأَرْضِ فَفَسَّرَ الْجِنَانَ وَفَسَّرَ الْأَرْضَ ثُمَّ قَالَ: مَا مِنْ نَبِيٍّ وَلَا مَلَكٍ مِنْ بَعْدِهِ جَبَلَهُ إِلَّا نَفَخَ فِيهِ مِنْ إِحْدَى الرُّوحَيْنِ وَجَعَلَ النَّبِيَّ (ص) مِنْ إِحْدَى الطِّينَتَيْنِ‏».	على بن رئاب حديث را تا على (ع) رسانيده كه فرمود: «براى خدا نهرى است نشيب عرش خود و نشيب‏تر از آن نهر نورى است فروزان و در دو كناره آن نهر دو روح آفريده يكى روح القدس و ديگرى، روح من امره، و به راستى براى خدا ده طينت باشد كه پنج از آنها بهشتى هستند و پنج ديگر از زمين، و دو بخش بهشتى و زمينى را شرح داد و سپس فرمود: هيچ پيمبر و فرشته‏اى پس از او را خدا نسرشته جز آنكه در او يكى از اين دو روح را دميد، و پيغمبر را از يكى از اين دو طينت ساخته».
۶. الكافي ‏‏ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِيِّ قَالَ: «قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) بِمَا تَحْكُمُونَ إِذَا حَكَمْتُمْ. قَالَ: بِحُكْمِ اللَّهِ وَحُكْمِ دَاوُدَ فَإِذَا وَرَدَ عَلَيْنَا الشَّيْ‏ءُ الَّذِي لَيْسَ عِنْدَنَا تَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ‏ الْقُدُسِ‏» .	عمار ساباطى گويد: «به امام صادق (ع) گفتم: شما اگر حكمروا شُديد چه حكمى مى‏‌كنيد؟ فرمود: به حكم خدا و حكم داود چون موضوعى به ما مراجعه شود كه حكم آن نزد ما حاضر نباشد روح القدس آن را به ما القاء مى‌‏كند».
۷. الكافي ‏‏ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِيِّ قَالَ: «قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) مَا مَنْزِلَةُ الْأَئِمَّةِ قَالَ كَمَنْزِلَةِ ذِي الْقَرْنَيْنِ وَكَمَنْزِلَةِ يُوشَعَ وَكَمَنْزِلَةِ آصَفَ صَاحِبِ سُلَيْمَانَ قَالَ فَبِمَا تَحْكُمُونَ قَالَ بِحُكْمِ اللَّهِ وَحُكْمِ آلِ دَاوُدَ وَحُكْمِ مُحَمَّدٍ (ص) وَيَتَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ‏ الْقُدُسِ‏» .	عمار ساباطى گويد: «به امام صادق (ع) عرض كردم: أئمه چه مقامى دارند؟ فرمود: مانند مقام ذى القرنين و يوشع و آصف همدم سليمان، گويد: گفتم بچه حكم می كنيد؟ فرمود: بحكم خدا و حكم آل داود و حكم محمد (ص) و آن را روح القدس بما القا می ‏كند».
۸. تفسير العياشي ‏‏ عن أبي عبد الله (ع) قال‏: «إن الله تبارك وتعالى خلق روح القدس‏ فلم يخلق‏ خلقا أقرب‏ إلى الله منها وليست بأكرم خلقه عليه، فإذا أراد أمرا ألقاه إليها فألقاه إلى النجوم فجرت به‏».	حضرت صادق (ع) فرمود: «خداوند تبارك و تعالى روح القدس را آفريد مخلوقى از او نزديكتر به خدا نيست نه اينكه بهترين مخلوق خدا باشد هر گاه تصميمى بگيرد به او القا مى‏‌كند آنگاه او تحويل به نجوم می‌دهد و آنها طبق آن رفتار مى‌‏كنند».
۹. بصائر الدرجات ‏‏ عَنْ عَمَّارٍ أَوْ غَيْرِهِ قَالَ: «قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) فَبِمَا تَحْكُمُونَ إِذَا حَكَمْتُمْ فَقَالَ: بِحُكْمِ اللَّهِ وَحُكْمِ دَاوُدَ وَحُكْمِ مُحَمَّدٍ (ص) فَإِذَا وَرَدَ عَلَيْنَا مَا لَيْسَ فِي كِتَابِ عَلِيٍّ تَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ وَأَلْهَمَنَا اللَّهُ إِلْهَاماً».	عمار یا غیر او گويد: «به امام صادق (ع) گفتم: شما اگر حكمروا شُديد چه حكمى مى‏‌كنيد؟ فرمود: به حكم خدا و حكم داود و حکم محمد (ص) .چون موضوعى به ما مراجعه شود كه حكم آن در کتاب علی نباشد روح القدس آن را به ما القاء مى‌‏كند و خدا به اما الهام می‌کند».
۱۰. بصائر الدرجات ‏‏ عَنْ جُعَيْدٍ الْهَمْدَانِيِّ مِمَّنْ خَرَجَ مَعَ‏ الْحُسَيْنِ (ع) بِكَرْبَلَاءَ قَالَ: «فَقُلْتُ لِلْحُسَيْنِ (ع): جُعِلْتُ فِدَاكَ بِأَيِّ شَيْ‏ءٍ تَحْكُمُونَ قَالَ: يَا جُعَيْدُ نَحْكُمَ بِحُكْمِ آلِ دَاوُدَ فَإِذَا عَيِينَا عَنْ شَيْ‏ءٍ تَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ» .	جعيد همدانى از کسانی که با امام حسین (ع) به کربلا رفت گويد: «به امام حسین (ع) گفتم: فدایتان شوم. به چه روشى شما قضاوت مى‌‏كنيد؟ فرمود: ای جعید به روش قضاوت آل داود و اگر از چيزى درمانديم روح القدس به ما مى‏‌رساند».
۱۱. الكافي‏‏ عَنْ جُعَيْدٍ الْهَمْدَانِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ (ع) قَالَ: «سَأَلْتُهُ بِأَيِّ حُكْمٍ تَحْكُمُونَ. قَالَ: حُكْمِ آلِ دَاوُدَ فَإِنْ أَعْيَانَا شَيْ‏ءٌ تَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ‏ الْقُدُسِ».	جعيد همدانى گويد: «به على بن الحسين (ع) گفتم: به چه روشى شما قضاوت مى‌‏كنيد؟ فرمود: به روش قضاوت آل داود و اگر از چيزى درمانديم روح القدس به ما مى‏‌رساند».
۱۲. بصائر الدرجات ‏‏ عَنْ جُعَيْدٍ الْهَمْدَانِيِّ قَالَ: «سَأَلْتُ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ بِأَيِّ حُكْمٍ تَحْكُمُونَ. قَالَ: نَحْكُمَ بِحُكْمِ آلِ دَاوُدَ فَإِنْ عَيِينَا شَيْئاً تَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ» .	جعيد همدانى گويد: «از على بن الحسين (ع) پرسيدم: شما طبق چه حكمى حكم ميدهيد؟ فرمود: طبق حكم آل داود حکم می‌کنیم و اگر در موضوعى درمانديم، روح القدس بما القا می‌كند».
۱۳. تفسير القمي ‏‏ قال علي بن إبراهيم: «في قوله: ﴿﴿هُوَ الَّذِي يُرِيكُمْ آياتِهِ﴾﴾‏ يعني الأئمة الذين أخبرهم الله رسوله (ص) بهم. و قوله: ﴿﴿رَفِيعُ الدَّرَجاتِ ذُو الْعَرْشِ يُلْقِي الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلى‏ مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ﴾﴾.‏ قال: روح‏ القدس‏ وهو خاص لرسول الله (ص) و الأئمة» .	علی بن ابراهیم گوید: «درباره آیه اوست که آیات خود را به شما شناساند، یعنی امامانی که خداوند پیامبرش را به آنها آگاه کرد. و درباره آیه برفرازنده رتبگان، داراى فرمانفرمايى جهان است روح را از امر خويش نزد هر كس از بندگانش كه بخواهد مى‌‏فرستد. فرمود: آن روح القدس است و او مخصوص رسول خدا (ص) و امامان است».
۱۴. بصائر الدرجات ‏‏ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: «سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) فَقُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاكَ تُسْأَلُونَ عَنِ الشَّيْ‏ءِ فَلَا يَكُونُ عِنْدَكُمْ عِلْمُهُ. فَقَالَ: رُبَّمَا كَانَ ذَلِكَ قَالَ: قُلْتُ كَيْفَ تَصْنَعُونَ. قَالَ: تَتَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ» .	محمد بن عمران به سند خود نقل می‌کند: «به حضرت صادق عرض كردم: فدايت شوم گاهى از شما چيزى مى‌‏پرسند كه جواب آن را نميدانيد فرمود: گاهى اتفاق مى‌‏افتد عرض كردم: در اين مواقع چه مي‌كنيد فرمود: روح القدس ما را در جريان مي‌گذارد».
۱۵. بصائر الدرجات ‏‏ عن أسباط عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: «قُلْتُ تُسْأَلُونَ عَنِ الشَّيْ‏ءِ فَلَا يَكُونُ عِنْدَكُمْ عِلْمُهُ. قَالَ: رُبَّمَا كَانَ ذَلِكَ قُلْتُ: كَيْفَ تَصْنَعُونَ قَالَ: تَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ» .	اسباط گوید: «به حضرت صادق عرض كردم: گاهى از شما چيزى مى‌‏پرسند كه جواب آن را نميدانيد فرمود: گاهى اتفاق مى‌‏افتد عرض كردم: در اين مواقع چه می‌كنيد فرمود روح القدس ما را در جريان می‌گذارد».
۱۶. بصائر الدرجات ‏‏ عَنْ حُمْرَانَ بْنِ أَعْيَنَ قَالَ: «قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) أَنْبِيَاءُ أَنْتُمْ قَال:َ لَا. قُلْتُ: فَقَدْ حَدَّثَنِي مَنْ لَا أَتَّهِمُ أَنَّكَ قُلْتَ إِنَّا أَنْبِيَاءُ. قَالَ: مَنْ هُوَ أَبُو الْخَطَّابِ. قَالَ: قُلْتُ نَعَمْ. قَالَ: كُنْتُ إِذاً أَهْجُرُ. قَالَ: قُلْتُ فَبِمَا تَحْكُمُونَ. قَالَ: بِحُكْمِ آلِ دَاوُدَ فَإِذَا وَرَدَ عَلَيْنَا شَيْ‏ءٌ لَيْسَ عِنْدَنَا تَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ» .	حمران بن اعین گوید: «به حضرت صادق (ع) عرض کردم: شما پیامبرید؟ فرمود: نه. عرض کردم: اين را كسى به من گفته كه شما پيامبر هستيد. فرمود: چه كسى؟ ابو خطّاب؟ گفتم: آرى. فرمود: سخن بيهوده‏‌اى است. گفتم: شما چگونه داورى مى‌‏كنيد؟ فرمود: به حکم آل داود. چون موضوعى به ما مراجعه شود كه حكم آن نزد ما حاضر نباشد روح القدس آن را به ما القاء مى‌‏كند».
۱۷. بصائر الدرجات ‏‏ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ عَنْ أَبِيهِ قَالَ: «قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع): جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنَّ النَّاس يَزْعُمُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) وَجَّهَ عَلِيّاً (ع) إِلَى الْيَمَنِ لِيَقْضِيَ بَيْنَهُمْ. فَقَالَ: عَلِيٌّ فَمَا وَرَدَتْ عَلَيَّ قَضِيَّةٌ إِلَّا حَكَمْتُ فِيهَا بِحُكْمِ اللَّهِ وَحُكْمِ رَسُولِهِ (ص) فَقَالَ: صَدَقُوا. قُلْتُ: وَكَيْفَ ذَاكَ وَلَمْ يَكُنْ أُنْزِلَ الْقُرْآنُ كُلُّهُ وَقَدْ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) غَائِباً عَنْهُ. فَقَالَ: تَتَلَقَّاهُ بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ» .	علی بن عبدالعزیز به نقل از پدرش گوید: «به حضرت صادق (ع) گفتم فدايت شوم می‌گويند پيامبر اكرم على (ع) را به يمن فرستاد تا بين مردم قضاوت كند آن جناب فرمود: پيش‏آمدى نشد مگر اينكه در باره آن بحكم خدا و حكم پيامبر قضاوت كردم. فرمود: صحيح است. گفتم: چگونه ممكن است‏ با اينكه هنوز تمام قرآن نازل نشده بود و پيامبر اكرم حضور نداشت در آنجا؟ فرمود: روح القدس او را در جريان ميگذاشت».‏
۱۸. بصائر الدرجات ‏‏عن أبي جعفر الثاني قال أَبُو جَعْفَرٍ الْبَاقِرُ (ع) قَالَ: «إِنَّ الْأَوْصِيَاءَ مُحَدَّثُونَ يُحَدِّثُهُمْ رُوحُ الْقُدُسِ وَلَا يَرَوْنَهُ وَكَانَ عَلِيٌّ (ع) يَعْرِضُ عَلَى رُوحِ الْقُدُسِ مَا يُسْأَلُ عَنْهُ فَيُوجَسُ فِي نَفْسِهِ أَنْ قَدْ أَصَبْتَ‏ بِالْجَوَابِ فَيُخْبِرُ فَيَكُونُ كَمَا قَالَ».	حضرت جواد از حضرت باقر عليه السّلام نقل كرد كه فرمود: «اوصياء محدث هستند روح القدس كه با آنها صحبت می‌كند ولى او را نمی‌بينند. حضرت علی بر روح القدس عرضه ميداشت آنچه از او می‌‏پرسيدند در دل خود احساس ميكرد كه جواب صحيح است جريان را نقل می‌كرد همان طور بود كه فرموده بود».
۱۹. بصائر الدرجات ‏‏ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: «قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع): إِنَّ النَّاسَ يَقُولُونَ إِنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ (ع) كَانَ يَقُولُ وَجَّهَنِي رَسُولُ اللَّهِ (ص) إِلَى الْيَمَنِ وَالْوَحْيُ يَنْزِلُ عَلَى النَّبِيِّ (ص) بِالْمَدِينَةِ فَحَكَمْتُ بَيْنَهُمْ بِحُكْمِ اللَّهِ حَتَّى لَقَدْ كَانَ الْحُكْمُ يظهر يَزْهَرُ فَقَالَ: صَدَقُوا .قُلْتُ: وَكَيْفَ ذَاكَ جُعِلْتُ فِدَاكَ. فَقَالَ: أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (ع) إِذَا وَرَدَتْ عَلَيْهِ قَضِيَّةٌ لَمْ يَنْزِلِ الْحُكْمُ فِيهَا فِي كِتَابِ اللَّهِ تَلَقَّاهُ بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ‏» .	ابی بصیر گوید: «به امام صادق (ع) عرض کردم: مردم می‌گویند که امیرالمومنین (ع) می‌فرمود رسول خدا (ص) مرا به یمن فرستاد در حالی که وحی بر پیامبر (ص) در مدینه نازل می‌شد. پس به حکم خدا بین آنها ضفاوت کردم تا این‌که حکم آشکار شد. پس امام فرمود: راست می‌گویند. عرض‌ کردم: چگونه ممکن است فدایت شوم؟ فرمود: زمانی که موردی به امیرالمومنین (ع) مراجعه می شد که حکمش در کتاب خدا نازل نشده بود، روح‌القدس او را در جریان می‌گذاشت».
۲۰. بصائر الدرجات ‏‏ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص):‏ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ نَفَثَ فِي رُوعِي رُوحُ الْقُدُسِ أَنَّهُ لَمْ تَمُتْ نَفْسٌ حَتَّى تَسْتَوْفِيَ أَقْصَى رِزْقِهَا وَإِنْ أَبْطَأَ عَلَيْهَا فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَجْمِلُوا فِي الطَّلَبِ وَلَا يَحْمِلَنَّكُمُ اسْتِبْطَاءُ شَيْ‏ءٍ مِمَّا عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تُصِيبُوهُ بِمَعْصِيَتِهِ فَإِنَّ اللَّهَ لَا يُنَالُ مَا عِنْدَهُ إِلَّا بِالطَّاعَةِ» .	امام صادق (ع) فرمود: «رسول خدا (ص) فرمود: ای مردم روح القدس در دلم افكند كه انسان تا از روزى مقدرش كامياب نشود، ديده از جهان نخواهد بست، گرچه روزى او تأخير بيفتد. از اين‏رو بهوش باشيد و از خدا بترسيد و با عزت در پى روزى روان شويد. مبادا تأخير روزى شما را وادار كند كه از راه معصيت و نافرمانى در طلب روزى برآييد. اين را بدانيد كه عطاى الهى جز با طاعت و بندگى به دست نيايد».

۱. روح‌القدس یکی از مراتب روح

متن	ترجمه
۲-۱. بصائر الدرجات ‏‏ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ جَهْمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (ع) قَالَ: «فِي الْأَنْبِيَاءِ وَالْأَوْصِيَاءِ خَمْسَةُ أَرْوَاحٍ‏ رُوحُ‏ الْبَدَنِ‏ وَرُوحُ الْقُدُسِ وَرُوحُ الْقُوَّةِ وَرُوحُ الشَّهْوَةِ وَرُوحُ الْإِيمَانِ‏ وَفِي الْمُؤْمِنِينَ أَرْبَعَةُ أَرْوَاحٍ أَفْقَدُهَا رُوحُ الْقُدُسِ وَرُوحُ الْبَدَنِ وَرُوحُ الشَّهْوَةِ وَرُوحُ الْإِيمَانِ وَفِي الْكُفَّارِ ثَلَاثَةُ أَرْوَاحٍ رُوحُ الْبَدَنِ وَرُوحُ الْقُوَّةِ وَرُوحُ الشَّهْوَةِ ثُمَّ قَالَ رُوحُ الْإِيمَانِ‏ يُلَازِمُ الْجَسَدَ مَا لَمْ يَعْمَلْ بِكَبِيرَةٍ فَإِذَا عَمِلَ بِكَبِيرَةٍ فَارَقَهُ الرُّوحُ وَرُوحُ الْقُدُسِ مَنْ سَكَنَ فِيهِ فَإِنَّهُ لَا يَعْمَلُ بِكَبِيرَةٍ أَبَداً».	حسن بن جهم از امام صادق (ع) نقل می‌کند که فرمود: «در انبياء و اوصياء پنج روح است روح بدن و روح القدس و روح القوة و روح الشهوة و روح الايمان. و در مؤمنين چهار روح است كه روح القدس ندارند ولى داراى روح بدن‏ و روح قوت و روح شهوت و روح ايمانند و در كفار سه روح است روح بدن و روح قوت و روح شهوت. سپس فرمود روح ايمان با بدن هست تا وقتى كه مرتكب گناه كبيره‏‌اى نشده وقتى كبيره‏‌اى انجام داد روح از او جدا می‌‏شود ولى روح القدس در هر كس بود هرگز گناه كبيره انجام نمی‌دهد».
۲-۲. بصائر الدرجات ‏‏عَنِ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّقَالَ: «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع)‏ يَا جَابِرُ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ النَّاسَ ثَلَاثَةَ أَصْنَافٍ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى‏: ﴿﴿وَ كُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ‏﴾﴾ فَالسَّابِقُونَ هُوَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) وَ خَاصَّةُ اللَّهِ مِنْ خَلْقِهِ جَعَلَ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ بُعِثُوا أَنْبِيَاءَ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَوُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ وَ كَرِهُوا مَعْصِيَتَهُ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجِ الَّذِي يَذْهَبُ بِهِ النَّاسُ وَ يَجِيئُونَ وَ جَعَلَ فِي الْمُؤْمِنِينَ أَصْحَابَ الْمَيْمَنَةِ رُوحَ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَوُوا عَلَى الطَّاعَةِ مِنَ اللَّهِ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجِ الَّتِي يَذْهَبُ النَّاسُ بِهِ وَ يَجِيئُونَ.
۲-۳. تفسير الفرات الكوفي ‏‏عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع)قَالَ: «يَا جَابِرُ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ النَّاسَ عَلَى ثَلَاثَةِ أَصْنَافٍ وَ هُوَ قَوْلُهُ‏: ﴿﴿وَ كُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ‏﴾﴾ فَالسَّابِقُونَ هُمْ رُسُلُ اللَّهِ وَ خَاصَّتُهُ مِنْ خَلْقِهِ جَعَلَ اللَّهُ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الْأَشْيَاءَ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْإِيمَانِ فَأَيَّدَهُمُ اللَّهُ بِهِ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَوُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ وَ كَرِهُوا مَعْصِيَتَهُ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجِ الَّذِي يَذْهَبُ النَّاسُ فِيهِ وَ يَجِيئُونَ وَ جَعَلَ فِي الْمُؤْمِنِينَ أَرْبَعَةَ أَرْوَاحٍ وَ هُمْ أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ رُوحَ الْإِيمَانِ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ وَ رُوحَ الْمَدْرَجِ».
۲-۴. الكافي ‏‏عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّقَالَ: «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع)‏ يَا جَابِرُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى خَلَقَ الْخَلْقَ ثَلَاثَةَ أَصْنَافٍ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿﴿وَ كُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ‏﴾﴾ فَالسَّابِقُونَ هُمْ رُسُلُ اللَّهِ (ع) وَ خَاصَّةُ اللَّهِ مِنْ‏ خَلْقِهِ جَعَلَ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الْأَشْيَاءَ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَدَرُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ كَرِهُوا مَعْصِيَتَهُ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجِ الَّذِي بِهِ يَذْهَبُ النَّاسُ وَ يَجِيئُونَ وَ جَعَلَ فِي الْمُؤْمِنِينَ وَ أَصْحَابِ الْمَيْمَنَةِ رُوحَ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَدَرُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجِ الَّذِي بِهِ يَذْهَبُ النَّاسُ وَ يَجِيئُونَ.
۲-۵. بصائر الدرجات‏‏ و الكافي‏‏ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع)قَالَ: «قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ عِلْمِ الْعَالِمِ فَقَالَ يَا جَابِرُ إِنَّ فِي الْأَنْبِيَاءِ وَ الْأَوْصِيَاءِ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْقُدُسِ وَ رُوحَ الْإِيمَانِ وَ رُوحَ الْحَيَاةِ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِرُوحِ الْقُدُسِ يَا جَابِرُ عَلِمْنَا مَا تَحْتَ الْعَرْشِ إِلَى مَا تَحْتَ الثَّرَى ثُمَّ قَالَ يَا جَابِرُ إِنَّ هَذِهِ الْأَرْوَاحَ يُصِيبُهُ الْحَدَثَانِ إِلَّا أَنَّ رُوحَ الْقُدُسِ لَا يَلْهُو وَ لَا يَلْعَبُ».
۲۱. بصائر الدرجات ‏‏ عَنْ جَابِرٍ قَالَ: «قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع)‏: إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْأَنْبِيَاءَ وَ الْأَئِمَّةَ عَلَى خَمْسَةِ أَرْوَاحٍ رُوحِ الْقُوَّةِ وَرُوحِ الْإِيمَانِ و رُوحِ الْحَيَاةِ وَرُوحِ الشَّهْوَةِ وَرُوحِ الْقُدُسِ فَرُوحُ الْقُدُسِ مِنَ اللَّهِ وَسَائِرُ هَذِهِ الْأَرْوَاحِ يُصِيبُهَا الْحَدَثَانِ فَرُوحُ الْقُدُسِ لَا يَلْهُو وَلَا يَتَغَيَّرُ وَلَا يَلْعَبُ وَبِرُوحِ الْقُدُسِ عَلِمُوا يَا جَابِرُ مَا دُونَ الْعَرْشِ إِلَى مَا تَحْتَ الثَّرَى».	جابر گوید: «امام باقر (ع) فرمود: خداوند پیامبران و امامان را با پنج روح آفرید. روح القوة و روح الایمان و روح الحیاة و روح الشهوة و روح القدس. پس روح القدس از خدا است و سایر این ارواح را آفت و پیشامد می‌رسد ولی روح القدس بازی و تغییر و یاوه‌گری نکند. ای جابر به وسیله روح القدس علم می‌یابند به آنچه پایین‎تر از عرش است تا زیر زمین».
۲-۶. بصائر الدرجات ‏‏ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: «قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع): سَأَلْتُهُ عَنْ عِلْمِ الْإِمَامِ بِمَا فِي أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَهُوَ فِي بَيْتِهِ مُرْخًى عَلَيْهِ سِتْرُهُ فَقَالَ: يَا مُفَضَّلُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى جَعَلَ لِلنَّبِيِّ (ص) خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْحَيَاةِ فَبِهِ دَبَّ وَدَرَجَ وَرُوحَ الْقُوَّةِ فَبِهِ نَهَضَ وجَاهَدَ وَرُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِهِ أَكَلَ وَشَرِبَ وَأَتَى النِّسَاءَ مِنَ الْحَلَالِ وَرُوحَ الْإِيمَانِ فَبِهِ أَمَرَ وَعَدَلَ وَرُوحَ الْقُدُسِ فَبِهِ حَمَلَ النُّبُوَّةَ فَإِذَا قُبِضَ النَّبِيُّ (ص) انْتَقَلَ رُوحُ الْقُدُسِ فَصَارَ فِي الْإِمَامِ وَرُوحُ الْقُدُسِ لَا يَنَامُ وَلَا يَغْفُلُ وَلَا يَلْهُو وَلَا يَسْهُو وَالْأَرْبَعَةُ الْأَرْوَاحُ تَنَامُ َ تَلْهُو وَتَغْفُلُ وَتَسْهُوَ وَرُوحُ الْقُدُسِ ثَابِتٌ يَرَى بِهِ مَا فِي شَرْقِ الْأَرْضِ وَغَرْبِهَا وَبَرِّهَا وَبَحْرِهَا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ يَتَنَاوَلُ الْإِمَامُ مَا بِبَغْدَادَ بِيَدِهِ قَالَ نَعَمْ وَمَا دُونَ الْعَرْشِ».	مفضل بن عمر گويد: «از امام صادق(ع) پرسيدم راجع بدانستن امام(ع) آنچه را در اطراف زمين است، با اينكه خودش در ميان اتاقى‏ است كه پرده‏اش انداخته است فرمود: اى مفضل! خداى تبارك و تعالى در پيغمبر (ص) پنج روح قرار داد: ۱- روح زندگى كه با آن بجنبد و راه رود ۲- روح قوه كه با آن قيام و كوشش كند ۳- روح شهوت كه با آن بخورد و بياشامد و با زنان حلال خود نزديكى كند ۴- روح ايمان كه با آن ايمان آورد و عدالت ورزد ۵- روح القدس كه با آن بار نبوت كشد. چون پيغمبر (ص) وفات كند، روح القدس از او به امام جانشينش منتقل شود و روح القدس خواب و غفلت و ياوه‏گرى و تكبر ندارد و چهار روح ديگر خواب و غفلت و تكبر و ياوه‏گرى دارند و روح القدس ثابت است بوسيله آنچه در شرق و غرب و خشكى و دريا است مى‌‏بيند، عرض كردم آيا مي‌تواند امام چيزى كه در بغداد است با دست خود بر دارد فرمود آرى حتى پائين‏‌تر از عرش را مي‌تواند».
۲-۷. الكافي ‏‏ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: «سَأَلْتُهُ عَنْ عِلْمِ الْإِمَامِ بِمَا فِي أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَهُوَ فِي بَيْتِهِ مُرْخًى عَلَيْهِ سِتْرُهُ فَقَالَ: يَا مُفَضَّلُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى جَعَلَ فِي النَّبِيِّ (ص) خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْحَيَاةِ فَبِهِ دَبَّ وَدَرَجَ وَرُوحَ الْقُوَّةِ فَبِهِ نَهَضَ وَجَاهَدَ وَرُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِهِ أَكَلَ وَشَرِبَ وَأَتَى النِّسَاءَ مِنَ الْحَلَالِ وَرُوحَ الْإِيمَانِ فَبِهِ آمَنَ وَعَدَلَ وَرُوحَ الْقُدُسِ فَبِهِ حَمَلَ النُّبُوَّةَ فَإِذَا قُبِضَ النَّبِيُّ (ص) انْتَقَلَ رُوحُ الْقُدُسِ فَصَارَ إِلَى الْإِمَامِ وَرُوحُ الْقُدُسِ لَا يَنَامُ وَلَا يَغْفُلُ وَلَا يَلْهُو وَلَا يَزْهُو وَالْأَرْبَعَةُ الْأَرْوَاحِ تَنَامُ وَتَغْفُلُ وَتَزْهُو وَتَلْهُو وَرُوحُ الْقُدُسِ كَانَ يَرَى بِهِ‏».	مفضل بن عمر گويد: «از امام صادق(ع) پرسيدم راجع بدانستن امام(ع) آنچه را در اطراف زمين است، با اينكه خودش در ميان اتاقى‏ است كه پرده‏اش انداخته است فرمود: اى مفضل! خداى تبارك و تعالى در پيغمبر (ص) پنج روح قرار داد: ۱- روح زندگى كه با آن بجنبد و راه رود ۲- روح قوه كه با آن قيام و كوشش كند ۳- روح شهوت كه با آن بخورد و بياشامد و با زنان حلال خود نزديكى كند ۴- روح ايمان كه با آن ايمان آورد و عدالت ورزد ۵- روح القدس كه با آن بار نبوت كشد. چون پيغمبر (ص) وفات كند، روح القدس از او به امام جانشينش منتقل شود و روح القدس خواب و غفلت و ياوه‏گرى و تكبر ندارد و چهار روح ديگر خواب و غفلت و تكبر و ياوه‏گرى دارند و بوسيله روح القدس همه چيز درك مى‌‏شود».