وحی و شعر (مقاله)
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
وحی و شعر عنوان مقاله‌ای است که با زبان فارسی به بررسی و مقایسه وحی و شعر می‌پردازد. این مقالهٔ ۲۸ صفحه‌ای به قلم محمد محمدرضایی، حمید رضا قربانی مبین نگاشته شده و در فصلنامه اندیشه نوین دینی (شماره ۱۷، تابستان ۱۳۸۸) منتشر گشته است.[۱]
| وحی و شعر | |
|---|---|
 | |
| رتبه علمی | علمی پژوهشی |
| زبان | فارسی |
| نویسندگان | محمد محمدرضایی، حمید رضا قربانی مبین |
| موضوع | وحی، الهام |
| مذهب | شیعه |
| منتشر شده در | فصلنامه اندیشه نوین دینی |
| وابسته به | نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها |
| محل نشر | قم، ایران |
| تاریخ نشر | تابستان ۱۳۸۸ |
| شماره | ۱۷ |
| ناشر الکترونیک | پایگاه مجلات تخصصی نور |
چکیده مقاله
- نویسندگان در ابتدای چکیده مقاله خود می‌نویسند: «رویکرد این تحقیق، مقایسه‌ای بین وحی و شعر است. ابتدا تعریفی از این دو ارائه شده و سپس عناصر و ویژگی‌های هر کدام بررسی شده است. بین وحی و شعر تفاوت اساسی وجود دارد؛ زیرا منشأ شعر اعم از الهام الهی است و شامل القائات شیطانی و دالات برخاسته از محسوسات و مشهودات نیز می‌شود؛ حتی اگر منشأ شعر، الهام الهی باشد، باز هم با وحی تفاوت دارد و تخیل، احساسات و اندیشه شاعر، تأثیر اساسی بر شعر می‌گذارد. پس از بیان چندین فرق اساسی دیگر میان وحی و شعر از جهت غرض، منشأ، الفاظ و...، در پایان اثبات شده است که وحی دارای ویژگی‌هایی است که شعر قابل مقایسه با آن نیست، به همین سبب، آشکار می‌گردد که تشبیه ماهیت و فرآیند وحی به شعر، ناشی از بی‌توجهی نسبت به حقیقت آنهاست. نظریه الاهیات سلبی به‌عنوان یکی از نظریه‌های مهم درباره معناشناسی اسما و صفات الهی از دیرباز بین اندیشمندان مسلمان مطرح بوده است».
- نویسندگان در ادامه چکیده مقاله خود می‌نویسند: «گروهی آن را به‌طور مطلق قبول کرده‌اند و جمعی به‌کلی منکر آن هستند. این مقاله، دو پرسش در خصوص این نظریه را بررسی می‌کند. اولاً، علت رویکرد اندیشمندان به این نظریه چه بوده است و با آن چه مشکلی را حل کرده‌اند؟ ثانیاً، رویکرد صحیح در قبال این نظریه چیست؟ الاهیات سلبی به چهار نظریه فرعی منشعب می‌گردد که اگر چه در اصل نظریه با هم مشترکند، در اهداف، انگیزه‌ها، نتایج و پیامدها اختلاف دارند؛ گروهی به سبب دشواری تعقل ایجابی صفات خداوند، گروهی دیگر به دلیل انکار صفات ذاتی حق‌تعالی و سومین گروه به قصد تعبیر منطقی صحیح از عینیت صفات با ذات به الاهیات سلبی روی آورده‌اند. دیدگاه چهارم هم رویکرد روایات است که به قصد نفی تشبیه، به الاهیات سلبی پرداخته‌اند. در این پژوهش، سه نظریه نخست نقد شده‌اند و نظریه چهارم به‌عنوان مفهومی معقول، نه واجب و ضروری‌الاجراء، تأیید شده است».[۱]
فهرست مقاله
- چکیده
- طرح مسئله
- بررسی ابعاد شعر
- معنای لغوی شعر
- تعریف اصطلاحی شعر
- منشأ پیدایش شعر
- عناصر تشکیل‌دهنده شعر
- ماده و درون مایه شعر
- هیئت یا قالب شعر
- وزن و قافیه
- غرض از شعر
- راز تأثیرگذاری شعر
- ویژگی‌های شعر
- بررسی ابعاد وحی
- تعریف لغوی
- تعریف اصطلاحی
- وحی در قرآن
- منشأ وحی
- تفاوت وحی و الهام
- وحیانی بودن الفاظ و کلمات قرآن
- ویژگی‌های وحی تشریعی
- تفاوت‌های وحی و شعر
- نتیجه
- منابع و مآخذ.
دربارهٔ پدیدآورندگان
- دکتر محمد محمدرضایی (متولد ۱۳۳۹ ش، قم)، در کنار دروس متداول حوزوی تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع دکتری فلسفه و کلام دانشگاه تربیت مدرس به اتمام رساند. سردبیر نشریه‌های قبسات، فلسفه دین، ریاست دانشگاه پیام نور قم و عضو هیئت مؤسس و هیئت مدیره انجمن فلسفی دین ایران از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس دانشگاهی به راهنمایی و مشاوره پایان‌نامه‌های دانشجویان نیز مشغول است و تا کنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشتهٔ تحریر درآورده است. «خدا از نگاه امام علی (ع)»، «معنای جدیدی از انتظار فرج حضرت ولی عصر (ع)»، «برهان صدیقین بر وجود خدا از دیدگاه امام علی (ع)»، «برهان حدوث از دیدگاه امام علی (ع)» و «مبانی و ماهیت خاتمیت پیامبر اسلام (ص)» برخی از این آثار است.[۲]
- حجت الاسلام و المسلمین حمید رضا قربانی مبین، مدیر گروه معارف اسلامی و مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه صنعتی همدان از جمله فعالیت‌های وی است.[۳] او تا کنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «پژوهشی در عصمت امامان» و «نقد روش‌شناسی نظریه علمای ابرار با تأکید بر کتاب مکتب در فرآیند تکامل» برخی از این آثار است.[۴]