اجل
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
"اجل" به معنای مدت معینِ هر چیزی است؛ اما در علم کلام، به معنای مدت عمر انسان است. زمان فرا رسیدن مرگ انسان را نیز اجل می‌گویند[۱].
متکلمان در این باره که اجل بر چند گونه است، اختلاف نظر دارند. نظریه پذیرفته شده شیعیان این است که اجل دو گونه است: اجل حتمی و اجل غیر حتمی[۲][۳].
اجل حتمی
هر انسانی با توجه به طبیعت و استعداد جسمی خود و تقدیری که برای او رقم خورده است، مدت معینی زنده می‌ماند. اگر زندگی انسان به گونه طبیعی پایان یابد، مرگ او فرا خواهد رسید. این گونه مرگ را "اجل حتمی" یا "اجل مسمی" گویند[۴].
اجل غیر حتمی
گاه انسان پیش از فرا رسیدن اجل حتمی، بر اثر علت‌هایی- مانند بیماری، بلایای طبیعی و جنگ- از دنیا می‌رود. این گونه مرگ را "اجل غیر حتمی" یا "اجل معلق" گویند[۵][۶].
تغییر اجل
در پاره‌ای از روایاتِ بزرگان معصوم(ع) آمده است که برخی اعمال پسندیده- مانند صله رحم و صدقه- اجل انسان را دور می‌کنند و برخی گناهان، آن را پیش می‌آورند[۷]. از برخی آیات قرآن نیز برمی‌آید که چون اجل کسی فرا رسد، پیش و پس کردنش ممکن نیست[۸]. مراد این آیات، "اجل حتمی" است؛ ولی مراد آن روایات، "اجل غیر حتمی" است که اعمال انسان، آن را پیش و پس می‌کنند. هر چند اعمال آدمی در اجل معلق او مؤثرند، فقط خداوند است که هر دو اجل را تعیین می‌کند. بنابراین، مرگ انسان به هر یک از دو اجل که پیش آید، در قضا و قدر الهی معین بوده است. بدین ترتیب، هر کس تنها یک اجل دارد و آن، اجلِ تعیین شده در علم خداوند است[۹][۱۰].
منابع
پانویس
- ↑ مفردات راغب، ۱۱.
- ↑
هُوَ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن طِينٍ ثُمَّ قَضَى أَجَلاً وَأَجَلٌ مُّسَمًّى عِندَهُ ثُمَّ أَنتُمْ تَمْتَرُونَ 
؛ سوره انعام، آیه ۲؛ جبر و اختیار، ۱۳۴.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 66.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 67.
- ↑ المیزان، ۷/ ۱۰- ۸؛ تفسیر نمونه، ۵/ ۱۵۰.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 67.
- ↑ بحارالانوار، ۵/ ۱۴۰/ ۷.
- ↑ وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لاَ يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلاَ يَسْتَقْدِمُونَ؛ سوره اعراف، آیه ۳۴.
- ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۲/ ۶۱۴.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 67.
