ابوسکینه شامی
مقدمه
کنیه ابوسکینه برای چندین نفر به کار رفته که دلایل بسنده و پسندهای برای اختلاف همه این اشخاص در دست نیست؛ چنانکه برای صحابی بودن آنها هم دلیل قاطعی وجود ندارد. نخستین فرد، ابوسکینه، ابوسکینه جمعی است که نامش دانسته نیست. از دومین ابوسکینه با توصیف "رجل من المحررين" - (آزاد شدگان)، یاد می‌شود [۱]. نام ابوسکینه سوم مجاشع بن قطبه است و چهارمین ابوسَکِینه (به فتح سین و کسر کاف)، که حدیثش نزد شامیان است، زیاد بن مالک نام دارد [۲]. ابوسکینه دیگر، محلم بن سوار گفته شده است[۳]. ابوسکینه اول و دوم که نامشان مشخص نشده، با یکی از ابوسکینه‌های بعدی که نامشان معلوم است متحدند؛ چنانکه برخی شرح حال نگاران، اینان را یک نفر دانسته‌اند[۴]؛ زیرا در اطلاعات اندکی - مانند محل سکونت، نسبت و راویان - که درباره ایشان در دست است، نقاط مشترکی وجود دارد که قرینه بر یکی بودن آنهاست. در بیشتر موارد، از ابوسکینه مورد نظر ما با عنوان ابوسکینه حمصی یا شامی یاد شده است و در تعیین نام وی، برخی نام و نسبی برای وی نیافته[۵] یا نام وی را زیاد بن مالک (یا ملیک)[۶] دانسته‌اند که در موارد بیشتری تکرار شده است. در مواردی نام وی محلم گفته شده[۷]، اما روایات این دو ابوسکینه یکی است و به یکدیگر نسبت داده می‌شود. روشن است نویسندگان در تطبیق و مصداق ابوسکینه موجود در اسناد روایات، به نظر واحدی نرسیده و هر یک نامی را معرفی کرده‌اند؛ چنانکه برخی نام محلم را برای ابوسکینه حمصی نپذیرفته‌اند[۸]. اما ابوسکینه دیگری که نامش قطبة بن مجاشع گفته شده است و از امام علی(ع) روایت می‌کند[۹]، فردی غیر از ابوسکینه حمصی است؛ زیرا راویان وی، افرادی غیر از راویان ابوالسَکینه حمصی هستند. شرح حال نویسان، کنیه ابوسکینه حمصی را به دو گونه ابوسُکینه (به تصغیر و ضم) و ابوالکینه ضبط و قرائت، و در اینکه وی حمصی یا شامی است اختلاف کرده‌اند؛ همان گونه که در صحابی بودن وی نیز تردید دارند[۱۰]، ابن عبدالبر[۱۱] دلیلی بر صحابی بودن وی نیافته است، ولی برخی او را از صحابه ساکن حمص دانسته‌اند. بغوی[۱۲] که صحابی بودن وی را تأیید کرده، محل سکونتش را شام دانسته که مورد پذیرش ابن منده قرار نگرفته است. به نظر می‌رسد نسبت شامی یا حمصی، به دلایل مختلف برای یک نفر اطلاق شده است؛ چنانکه ابن اثیر[۱۳]
درباره ابوسکینه چنین تعبیر کرده که "شامی نزل حمص". رجال‌شناسان، ابوسکینه را نه توثیق و نه تضعیف کرده‌اند، اما وی را جائز الحدیث[۱۴] و احادیث او را مرسل دانسته‌اند[۱۵]. از ابوسکینه حمصی سه حدیث نقل شده است. یک حدیث وی از رسول خدا(ص) درباره آزاد کردن برده است[۱۶]، دیگری درباره گرامی داشتن نان[۱۷] و سومی درباره دوری از حبشیان و ترک‌ها[۱۸]. حدیث اول تضعیف [۱۹] و مرسل دانسته شده و دلیلی بر صحابی بودن وی به شمار نیامده است[۲۰]. حدیث دوم نیز از راویان دیگری چون ابوهریره نقل شده[۲۱]؛ چنانکه حدیث سوم از ابوسکینه از " رجل من اصحاب النبي" نقل می‌شود[۲۲] و مربوط به جنگ خندق و سخن و وعده رسول خدا(ص) به سلمان فارسی است، آن هنگام که به صخره سختی برخورد کرد. فردی که در این حدیث با عنوان " رجل من اصحاب النبي" از او یاد شده، احتمالاً سلمان فارسی است. بنابراین با استناد به روایات وی، او را نمی‌توان صحابی دانست؛ زیرا روایات وی به صورت مستقیم از رسول خدا(ص) نقل نشده است. ابوسکینه حمصی، همچنین راوی خطبه عمر در جابیه دمشق است. وی این خطبه را از طریق عبدالله بن عبدالرحمان نقل می‌کند[۲۳]. رجال‌شناسان شیعه، از فردی کوفی با کنیه ابوسکینه در شمار صحابه امام جواد(ع) یاد می‌کنند[۲۴]، طبعاً این فرد غیر از ابوسکینه مورد بحث در این عنوان است.[۲۵]
منابع
پانویس
- ↑ بیهقی، ج۹، ص۱۷۶؛ ابن ماکولا، ج۴، ص۳۱۷؛ مزی، ج۳۳، ص۳۶۷.
- ↑ بخاری، ج۳، ص۳۷۲؛ ابن ماکولا، ج۴، ص۲۱۹.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۹۲۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۵۵.
- ↑ ابن حجر، تهذیب، ج۱۲، ص۱۲۵.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۴۲؛ ابن ابی حاتم، ج۹، ص۳۸۷.
- ↑ بخاری، ج۳، ص۳۷۲؛ ابن حبان، ج۶، ص۳۳۰؛ ذهبی، میزان الاعتدال، ج۲، ص۹۳.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۹۲۳؛ ابن حجر، تقریب، ج۲، ص۴۰۹.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۱۴۶.
- ↑ ابن عدی، ج۱، ص۱۴۹؛ قاضی نعمان، ج۲، ص۳۲۷؛ ابن ماکولا، ج۴، ص۳۱۸.
- ↑ طبرانی، ج۲۲، ص۳۳۵.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۴۲.
- ↑ ر.ک: ابن اثیر، ج۶، ص۱۴۶؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۵۵.
- ↑ اسد الغابه، ج۶، ص۱۴۶.
- ↑ ذهبی، میزان الاعتدال، ج۲، ص۹۳.
- ↑ ابن حبان، ج۶، ص۳۳۰.
- ↑ ابن ابی عاصم، ج۴، ص۱۰۳.
- ↑ طبرانی، ج۲۲، ص۳۳۵.
- ↑ مزی، ج۳۳، ص۳۶۷.
- ↑ ابن منده، ص۶۱.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۴۲؛ ابن اثیر، ج۶، ص۱۴۶.
- ↑ ابن عدی، ج۷، ص۴۳.
- ↑ ابو داود، ج۲، ص۳۱۴؛ نسائی، ج۶، ص۴۳؛ بیهقی، ج۹، ص۱۷۶؛ ابن کثیر، ج۴، ص۱۱۶.
- ↑ ابن عدی، ج۲، ص۱۴۱؛ ابن عساکر، ج۲۹، ص۳۳۸ و ج۳۵، ص۷۲.
- ↑ طوسی، ص۳۷۹؛ خویی، ج۲۲، ص۱۹۰.
- ↑ داداش‌نژاد، منصور، مقاله «ابوسکینه شامی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۳۵۴-۳۵۵.