جابر بن یزید جعفی
جابر و تفسیر قرآن
نجاشی از این تفسیر با عنوان التفسیر یاد و با سند متصل آن را از جابر نقل کرده است[۱]. شیخ طوسی نیز با سند از آن خبر داده است[۲]. آقا بزرگ تهرانی آن را ذکر[۳] و اسماعیل پاشا نیز در ایضاح با عنوان «تفسیر الجعفی» از آن یاد کرده[۴] و در هدیة العارفین آن را با عنوان تفسیر القرآن از تألیفات جابر بن یزید جعفی متوفای ۱۲۷ ه. ق به شمار آورده است[۵].[۶]
جابر و مقتل‌نویسی
ابومحمد جابر بن یزید جعفی، مورخ، محدث، مفسر و فقیه شیعه امامی و از اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) است. او اهل کوفه بوده و به احتمال زیاد به جز مدت ۱۸ سال (۹۴ - ۱۱۴ق) که برای کسب علم از محضر امام باقر(ع) در مدینه اقامت کرد، سراسر عمر خود را در کوفه زیسته است.
جابر جعفی از دانشمندان برجسته زمان خود بوده و حتی مخالفان سرسخت او هم به مرجعیت علمی‌اش اقرار کرده‌اند. عالمان بسیاری از شیعه و سنی با گرایش‌های گوناگون از او کسب علم کرده‌اند که از آن جمله سفیان ثوری، شعبة بن حجاج، شریک بن عبدالله نخعی و ابوحنیفه را می‌توان نام برد.
وثاقت جابر جعفی محل اختلاف است. در میان رجالیان شیعه، نجاشی و به پیروی از او ابن داوود حلی، جابر جعفی را تضعیف کرده‌اند؛ اما در عوض ابن‌غضائری با آنکه بیشتر به جرح راویان پرداخته، جابر را ثقه دانسته است. عبدالجلیل رازی قزوینی نیز او را از روات و ثقات ائمه معرفی کرده است. با وجود این اختلافات، محدثان، رجالیان و شرح‌حال‌نگاران متأخر شیعه، از جمله مامقانی و سیدابوالقاسم خویی عموماً درصدد توثیق وی برآمده‌اند و روایاتی را که در نکوهش او واردشده، توجیه کرده‌اند.
جابر جعفی مورخ برجسته‌ای نیز بوده و بیشتر تألیفات وی در حوزه تاریخ‌نگاری است. آثار تاریخی وی به شکل تک‌نگاری است و آشکارا رنگ و بوی شیعی دارد. وی از نخستین مقتل‌نگاران عاشورا بوده است و از آنجا که حدود ۲۹ سال زودتر از ابومخنف درگذشته و ابومخنف از شاگردان وی بوده، مقتل الحسین(ع) جابر جعفی را باید متقدم بر مقتل ابومخنف دانست.
امروزه از مقتل جابر نسخه‌ای در دست نیست؛ اما نجاشی از آن یاد کرده و از طریق وی مشخص است که مانند برخی آثار تاریخی دیگر از جابر، این مقتل را عمرو بن شمر جعفی از جابر روایت کرده است. مقتل جابر از منابع هشام کلبی و طبری بوده است. نصر بن مزاحم منقری نیز در تألیف مقتل الحسین(ع) خود از کتاب جابر جعفی بهره برده است. از دیگر آثار تاریخی جابر جعفی کتاب الجمل، کتاب صفین و کتاب مقتل امیرالمؤمنین(ع) را می‌توان نام برد.[۷]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ رجال النجاشی، ص۱۲۹.
- ↑ رجال النجاشی، ص۱۲۹.
- ↑ ر.ک: آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۴، ص۲۶۸، رقم ۱۲۴۵.
- ↑ بغدادی، ایضاح المکنون فی الذیل علی کشف الظنون، ج۳، ص۳۰۴.
- ↑ بغدادی، هدیة العارفین (اسماء المؤلفین و آثار المصنفین من کشف الظنون)، ج۵، ص۲۴۹.
- ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۳۷۴.
- ↑ طاووسی مسرور، سعید، مقاله «جابر بن یزید جعفی»، فرهنگ سوگ شیعی، ص ۱۵۷.