مقتل

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

مقتل هم به معنای محلّ قتل است، هم کتابی که دربارۀ شرح قتل حسین بن علی (ع) و واقعۀ کربلا نوشته شده باشد.

مقدمه

به نقل دهخدا: جایی و زمینی که کسی در آنجا کشته شده باشد. البته به معنای جایی و عضوی از بدن نیز گفته که اگر تیر یا تیغی بر آنجا وارد آید، سبب قتل شخص می‌شود. (لغت‌نامه دهخدا) به انگیزۀ زنده نگهداشتن یاد حادثۀ عاشورا و شهدای کربلا، از صدر اسلام تا کنون، همواره کتاب‌هایی بعنوان "مقتل" نوشته شده و می‌شود.

شیخ آقا بزرگ تهرانی بیش از هفتاد کتاب را با همین عنوان نام می‌برد که به حادثۀ کربلا مربوط می‌شود[۱] و "مقتل اصبغ بن نباته (از یاران علی (ع)) را اولین مقتلی می‌داند که نگاشته شده است[۲].

نام برخی از مقتل‌های معروف از این قرار است (البته آنها که عنوان "مقتل" دارد): "مقاتل الطالبیّین": نوشتۀ ابوالفرج اصفهانی که در شرح حال و ذکر اسامی شهدای فرزندان ابوطالب است. این کتاب به فارسی نیز ترجمه شده است: "سرگذشت کشته‌شدگان از فرزندان ابوطالبسید هاشم رسولی محلاتی.

"مقتل ابی‌مخنف": نوشتۀ لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف، معروف به ابو مخنف که دربارۀ حوادث عاشوراست. این کتاب نیز به فارسی ترجمه شده است. اخیراً با نام "مقتل الحسین و مصرع اهل بیته و اصحابه فی کربلا" در ۲۳۰ صفحه توسط مؤسسه الوفاء چاپ شده است.

"مقتل خوارزمی": متن تاریخی مربوط به حوادث کربلاست، در دو جزء که توسط موفق بن احمد مکی خوارزمی تألیف شده و اغلب مطالبش را از تاریخ ابن اعثم نقل کرده است.

"مقتل الحسین": عبدالرزاق المقرم (م ۱۳۹۱ ق در نجف) که دربارۀ نهضت حسینی است و وقایع کربلا از خروج امام حسین (ع) از مدینه تا حوادث پس از عاشورا را در بر دارد.

کتاب‌های مقتل دیگری هم معروف است، همچون: «نفس المهموم»، «اللهوف علی قتلی الطفوف»، «منهاج الدموع»، «العیون العبری»، «مثیر الاحزان»، «روضة الشهدا»، «اسرار الشهاده»، «منتهی الآمال، بحار الانوار (ج۴۵) و...[۳].

منابع

پانویس

  1. الذّریعه، ج۲۲، ص۲۱ به بعد. همچنین در کتاب «نگرشی به مرثیه سرایی در ایران» عبد الرضا افسری کرمانی، ص۱۳۷، بیش از شصت کتاب شعر و به نثر عنوان «مقتل» را با نام گردآورندگان آنها آورده است.
  2. الذّریعه، ج۲۲، ص۲۳، شماره ۵۸۳۸.
  3. محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۴۶۴.